Վիքիպեդիա

«Կարմիր կիրակի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ կետադրական, փոխարինվեց: →
չ clean up, փոխարինվեց: Հայոց Ցեղասպանություն → Հայոց ցեղասպանություն (3) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
[[Պատկեր:April24Victims.jpg|աջից|350px|մինի|1915 թվականի ապրիլի 24-ին ձերբակալված հայ մտավորականներից ոմանք՝ առաջին շարք [[Գրիգոր Զոհրապ]], [[Դանիել Վարուժան]], [[Ռուբեն Զարդարյան]], [[Արտաշես Հարությունյան]], [[Սիամանթո]]<br />երկրորդ շարք [[Ռուբեն Սևակ]], [[Տիգրան Չոկուրջյան]], [[Տիրան Քելեկյան]], [[Թլկատինցի]], [[Երուխան]]]]
{{Հայոց Ցեղասպանությունցեղասպանություն}}
'''Հայ մտավորականների տեղահանություն''', երբեմն անվանում են '''Կարմիր կիրակի''', [[Հայոց Ցեղասպանությունցեղասպանություն|Հայոց Ցեղասպանության]] ժամանակ կազմակերպված գործողություն, որի ընթացքում [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] մայրաքաղաքի հայ համայնքի առաջնորդները, իսկ հետագայում նաև կայսրության այլ համայնքների հայտնի ներկայացուցիչները ձերբակալվեցին և տեղափոխվեցին երկու համակենտրոնացման վայրեր [[Անկարա]]յի մոտ, ղեկավարվելով Ներքին գործերի մինիստր [[Թալեաթ փաշա]]յի արձակած [[s:Circular on April 24, 1915|հրամանով]] 1915 թվականի ապրիլի 24-ին։
 
Այդ գիշերը հայ մտավորականների առաջին հոսքը, թվով 235 մարդ, ձերբակալվեց [[Կոստանդնուպոլիս]]ում։ Ձերբակալվածների ընդհանուր քանակը այս գործողության արդյունքում կազմեց 2345<ref name="vahakn dadrian">{{cite book|last=Dadrian|first=Vahakn N.|title=The history of the Armenian genocide: ethnic conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus|year=2004|publisher=Berghahn Books|location=New York|isbn=1-57181-666-6|page=221|edition=6th rev.}}</ref> մարդ։ [[Օրենք տեղահանության մասին|Տեղահանության մասին]] օրենքի ընդունումից հետո, 1915 թվականի մայիսի 29-ին, ձերբակալվածները տեղաբաշխվեցին ամբողջ կայսրության տարածքում և նրանց մեծամասնությունը սպանվեցին։ Շատ քչերը, այդ թվում [[Վրթանես Փափազյան]]ը և [[Կոմիտաս]]ը փրկվեցին առանձնահատուկ միջամտության արդյուքում։
 
[[Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի օր]]ը նշվում է ամբողջ աշխարհում ամեն տարվա ապրիլի 24-ին ի հիշատակ Օսմանյան կայսրությունում Հայոց Ցեղասպանության բոլոր զոհերի։ 1915 թվականի ապրիլի 24-ը լայնորեն ընդունվում է որպես [[Հայոց Ցեղասպանությունցեղասպանություն|Հայոց Ցեղասպանության]] սկիզբ։ Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի օրը առաջին անգամ նշվել է 1919 թվականին, դեպքերի չորրորդ տարելիցին, [[Կոստանդնուպոլիս]]ում։ Այս ժամանակից սկսած հայերը ամբողջ աշխարհում նշում են այդ օրը։
 
==Տեղահանություն==
Տող 11.
===Ձերբակալություն===
Օսմանյան Ներքին գործերի մինիստր [[Թալեաթ փաշա]]ն տեղահանության հրամանը արձակել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ին։ Գործողությունը սկսվեց երեկոյան, ժամը 20։00-ին<ref>{{cite book
|first=Արշավիր|last=Շիրակյան|others=թարգմանվել է Սոնիա Շիրակյանի կողմից|title=Կտակն էր Նահատակներուն [Gdagn er Nahadagnerin]|trans_title=The legacy: Memoirs of an Armenian Patriot|publisher=Hairenik Press|location=Բոստոն|year=1976|oclc=4836363}}</ref>։ Կոստանդնուպոլիսում գործողությունները ղեկավարում էր քաղաքի ոստիկանության պետ Բեդրի Բեյը<ref name="Yve27">{{cite book|author1=Yves Ternon|author2=Naim Bey|title = Enquête sur la négation d'un génocide|language=ֆրանսերեն|publisher = Éditions Parenthèses|place=Marseille|year=1989|isbn=978-2-86364-052-4|lccn=90111181|page=27}}</ref>։ Ապրիլի 24–25 գիշերը 235-ից 270 հայ մտավորականներ, հոգևորականներ, բժիշկներ, խմբագիրներ, լրագրողներ, փաստաբաններ, ուսուցիչներ, և այլք ձերբակալվեցին մինիստրի հրամանով<ref name="Walker">{{Cite book|first=Christopher J.|last=Walker|contribution=World War I and the Armenian Genocide|editor-first=Richard G.|editor-last=Hovannisian|title=The Armenian People From Ancient to Modern Times|volume=II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century|publisher=Palgrave Macmillan|year=1997|isbn=978-0-333-61974-2|oclc=59862523|page=252}}</ref>{{#tag:ref |[[Թեոդիկ]] Գողգոթա հայ հոգեւորականութեանհոգևորականութեան [The Golgotha of the Armenian clergy], Constantinople 1921<ref name="teotik-note" group=ref-notes >Պարունակում է ավելի քան 1500 ամբողջ Օսմանյան կայսրության տարածքում բռնագաղթած հոգևորականների կենսագրական տվյալներ, ինչպես նաև 1915 թվականի ապրիլի 24-ին սպանված 270-ից 100 հայտնի մարդկանց անուններ դասակարգված ըստ 9 մասնագիտական խմբերի</ref>|name="teotik"}}։ Մարդկանց քանակի տարբերությունները պայմանավորված են ոստիկանության գրառումների անճշտություններով, քանի որ նրանք ձերբակալել էին միևնույն անուններով մարդկանց։
 
Դրանից հետո ևս եղել են տեղահանություններ մայրաքաղաքից։ Առաջնահերթ խնդիր էր պարզել ձերբակալվածների ինքնությունը, այս նպատակով, ձերբակալվածները մեկ օր պահվում էին ոստիկանական բաժանմունքում և Կենտրոնական բանտում։ Երկրորդ ձերբակալության հոսքով ձերբակալվեցին 500-ից 600 մարդ<ref name="Walker"/>{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=63}}<ref>{{cite book|last=Panossian|first= Razmik|title=The Armenians. From Kings and Priests to Merchants and Commissars|publisher=Columbia University Press|location=New York|year=2006|isbn=978-0-231-13926-7|oclc=64084873|lccn=2006040206|page=237}}</ref><ref>{{cite book|last=Bournoutian|first=Goerge A.|title=A Concise History of the Armenian People|publisher=Mazda|location=Costa Mesa, California|year= 2002|isbn=978-1-56859-141-4|oclc=49331952|lccn=2002021898|page=272}}</ref>։
Տող 66.
| Մահացել է
|
| Հայ խմբագիր, մանկավարժ, մաթեմատիկոս։ 1908-1914-ին Քեոթահիա և Ագ-Շեհիր քաղաքներում գործող հայկական վարժարանների տնօրենն էր, երեք տարիների ընթացքում ղեկավարել է նաև իր սեփական դպրոցը Քեոթահիայում{{#tag:ref|{{cite book|last=Ավագյան|first=Կարինե|title=Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք եւև վկայք խաչի|language=հայերեն|publisher=Զանգակ 97|location=Երևան|year=2002|isbn=978-99930-2-436-1|oclc=62755097}}<ref name="avak41-53-note" group="ref-notes">Պատմում է Չանկիրիում տեղի ունեցած դեպքերի մասին (տեղահանության առաջին կանգառ Անատոլիայում) և 100 տեղահանվածների կարճ կենսագրականներ։</ref>|name="avak41-53"}}։
| Չանկիրի
| Մահացել է 1915<ref name="avak41-53" />
Տող 2021.
==Գրականություն==
{{refbegin|3}}
*{{cite book|last=Ավագյան|first=Կարինե|title=Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք եւև վկայք խաչի|language=հայերեն|publisher=Զանգակ 97|location=Երևան|year=2002|isbn=978-99930-2-436-1|oclc=62755097}}
* Գրիգոր Բալակյան «Հայ Գողգոթան», Մխիթարյան միաբանության հրատարակություն, Վիեննա 1922 (1-ին հատոր) և Փարիզ 1956 (2-րդ հատոր) (Նոր հրատարակումը ֆրանսերեն՝ Georges Balakian։ ''Le Golgotha arménien'', Le cercle d'écrits caucasiens, La Ferté-Sous-Jouarre 2002 (հատ. 1) ISBN 978-2-913564-08-4, 2004 (հատ. 2) ISBN 2-913564-13-5)
*{{cite book|first=Krikor|last=Beledian|article=Le retour de la Catastrophe|editor=Coquio, Catherine|title=L'histoire trouée. Négation et témoignage|language=ֆրանսերեն|publisher=éditions l'atalante|location=Nantes|year=2003|ISBN=978-2-84172-248-8}} [essay about the survivor literature 1918–23]
*{{cite book|first=Raymond|last=Kévorkian|title=Le Génocide des Arméniens [The Armenian Genocide]|language=ֆրանսերեն|publisher=Odile Jacob|location=Paris|year=2006|ISBN=978-2-7381-1830-1|ref=harv}}
*{{cite book|first=Թեոդորոս|last=Լապճինյան|title=Գողգոթա հայ հոգեւորականութեանհոգևորականութեան |publisher=Հ. Մաթեոսյան|location=Կոնստանտինոպոլ|year=1921}} [Պարունակում է ավելի քան 1500 ամբողջ Օսմանյան կայսրության տարածքում բռնագաղթած հոգևորականների կենսագրական տվյալներ, ինչպես նաև 1915 թվականի ապրիլի 24-ին սպանված 270-ից 100 հայտնի մարդկանց անուններ դասակարգված ըստ 9 մասնագիտական խմբերի]
*{{cite book|first=Թեոդորոս|last=Լապճինյան|title=Ամէնուն Տարեցոյցը. Ժ-ԺԴ. Տարի. 1916–1920. |publisher=Գ. Քեշիշյան հրատ.|location=Կոնստանտինոպոլ|year=1920}}
*{{cite book|first=Mikayel|last=Shamtanchian|title=The Fatal Night. An Eyewitness Account of the Extermination of Armenian Intellectuals in 1915|others=Ishkhan Jinbashian (translator)|publisher=Manjikian Publications|location=Studio City, California|year=2007|ISBN=978-0-9791289-9-8}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Կարմիր_կիրակի» էջից