«Գետաձի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 167.
== Անվանում ==
[[image:Behemoth.jpg|thumb|thumb|220px|Գետաձին աստվածաշնչյան կերպարով. [[Ուիլյամ Բլեյք]]ի նկարը ([[1757]]—[[1827]])]]
Հին հռոմեացիները [[Աֆրիկա]]յում տեսնելով ծանրամարմին և դանդաղաշարժ ինչ որ կենդանու նրան անվանեցին «հիպոպոտամ», որը նշանակում է «գետի ձի»: Բայց գետաձին միայն դեռևս փռնգացնում է [[Ձի|ձիու]] պես, իսկ ընդհանուր առմամբ ոչ մի նշանակություն չունեն<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/hippopotamus|title=Hippopotamus|publisher= ''[[Webster's Dictionary|Merriam-Webster's Online Dictionary]]''|accessdate=2007-07-18}}</ref>:
Շատ [[Եվրոպա|եվրոպական լեզուներով]] սովորական գետաձիերի անունը թարգմանաբար նշանակում է «<nowiki/>[[Գետ|գետի]] [[Ձի|ձի»]]: Այս բառը ձագում է [[լատիներեն]] ''Hippopotamus'' բառից, որը վերցված է [[հունարեն]] ''ἱπποπόταμος'' բառից: [[Շվեդերեն]]ից գետաձի բառը նշանակում է «գետ ձի»<ref>{{cite book|author=Walker, C.|year=1997|title=Signs of the Wild|publisher=Struik|page=140|isbn=1-86825-896-3}}</ref> ({{lang-sv|Flodhäst}}):
[[Արաբերեն]]ում և [[Եբրայերեն]]ում այս բառը թարգմանվում է, որպես «Nile ձի» ({{lang-ar|فرس النهر}}; {{lang-he|סוּס הַיְּאוֹר}}): Արաբերեն բառը լայն կիրառություն ունի նաև մի շարք այլ իսլամադավան երկրներում (օրինակ` [[Ինդոնեզիա]], [[Իրան]]):
Տող 215.
Հայտնի են գետաձիերի 5 հիմնական տեսակներ.
* ''Hippopotamus amphibius amphibius Linnaeus, 1758''. Թզուկ գետաձիերի տարատեսակ. Տարածված են [[Սուդան]]ում, [[Եթովպիա]]յում և [[ԿԺԴՀ]]-ի հյուսիսային մասում.
* ''H.a.kiboko Heller 1914''. – Տարածված են [[Քենիա]]յում և [[Սոմալի]]ում<ref name="Saeed">{{cite book|last=Saeed|first=John I.|title=Somali|year=1999|publisher=[[John Benjamins Publishing Company]]|isbn=90-272-3810-3|page=29|url=http://books.google.com/books?id=EqCNXXEcoBgC&pg=PA29}}</ref>.
* ''H.a.capensis Desmoulins, 1825''. – Տարածված են [[Զամբիա]]յում և [[ՀԱՀ]]-ում.
* ''H.a.tschadensis Schwarz, 1914''. – Տարածված են [[Արևմտյան Աֆրիկա]]յում.
Տող 227.
Ժամանակին նրանք տարածված են եղել նաև [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի բոլոր երկրներում` [[Եգիպտոս]]ում, [[Ալժիր]]ում, [[Թունիս]]ում, [[Մարոկկո]]յում և [[Արևմտյան Սահարա]]յում: Շատ քիչ քանակությամբ գետաձիեր ապրել են նաև [[Կիպրոս]]ում, [[Կրետե|Կրետեու]]մ և հազվադեպ [[Սիցիլիա]]յում:
Բոլոր ժամանակներում սովորական գետաձիերի հայրենի բնակավայրը համարվում է Աֆրիկան<ref>{{cite web |url= http://animals.nationalgeographic.com/animals/wild/shows-deadly-60/fun-facts/|title= Deadly 60: 15 Deadly Animal Facts|publisher= ''[[National Geographic (magazine)|National Geographic]]''|archiveurl= https://web.archive.org/web/20141016145736/http://animals.nationalgeographic.com/animals/wild/shows-deadly-60/fun-facts/|archivedate= 2014-10-16|deadurl= no}}</ref>: Մինչ [[19-րդ դար]]ը այս կենդանիները եղել են տարածված Աֆրիկայի բոլոր շրջաններում: Տարիներ շարունակ նրանց թիվը նվազել է: [[Սպառազինության մրցավազք|Սպառազինության]] տարածումը Աֆրիկայում հանգեցրեց կենդանիների մասսայական ոչնչացման<ref name="Origins">{{cite journal|last= Boisserie|first=Jean-Renaud|author2=Lihoreau, Fabrice|author3=Brunet, Michel |year=2005 |title=Origins of Hippopotamidae (Mammalia, Cetartiodactyla): towards resolution |journal=[[Zoologica Scripta]] |volume= 34|issue= 2|pages=119–143|doi = 10.1111/j.1463-6409.2005.00183.x}}</ref>:
=== Այժմյան տարածք ===
| |||