«Քար»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Փոխվում է էջը '{{արագ|սխալ ստեղծված էջ}}'-ով |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{ոճ}}
[[Պատկեր:Two-parts stone nikogda takih ne videl vot.JPG|մինի|քար]]
Ծիսապաշտամունքային հավատալիքներում ժայռերը, քարերը, ի տարբերություն [[մարդ]]ու ծերացող, մեռնող և անհետացող մարմնի, ամրության, երկարակեցության և հավերժության [[խորհրդանշան]]ներն են։ Որոշ քարեր մարմնավորում են [[տիեզերք]]ի արարչական [[ուժ]]երը ինչպես [[մարջան]]ը ՝ [[ջուր|ջր]]ային աշխարհը, մագնիզաքարը ՝ տիեզերական ուժերի, երկնային լուսատուների ու մոլորակների շարժման փոխկապվածությունը, ծիածանաքարը ՝ մարդկային կերպարանափոխությունը, նեֆրիտը ՝ տիեզերական [[էներգիա]]ն, կատարելությունը [[ուժ]]ը, իշխանությունը։ [[Չինաստան]]ում չափյուղան երկնակամարի [[խորհրդանշան]]ն է և ամփոփում է հայեցողության գաղափարը։ [[Լաջվարդ]]ի մուգ կապտավուն [[գույն]]ը մատնացույց է անում քարի երկնային ծագումը և [[աստված]]ային [[ուժ]]ի մարմնացումը։ Օգտագործել է գիշերային, [[աստղ]]ազարդ [[երկինք]] պատկերելիս։ [[Եգիպտես|Եգիպտ]]ական դատավորներն իրենց վզին էին կրում այդ քարը «ճշմարտություն» մակագրությամբ։ Քարերը կապ ունեն նաև աստվածների հետ։ [[Մեքսիկա]]յում ացտեկների Շիութեքուրշի աստծուն պատկերել են [[փիրուզ]]ե փետուրներով ՝ նրան համարելով փիրուզե տիրակալ։ Ացտեկներն այս քարին բնորոշ կապտականաչ [[գույն]]ը զուգակցել են երկինքն ու [[երկիր]]ը, [[արև]]ն ու [[կրակ]]ը միավորող փիրուզե [[օձ]]ին։ [[Փիրուզ]]ը նաև Թսեփոնեյի, յունոնայի քարն է։ [[Հին Հունաստան]]ում լազուրիտը համարվել է սիրո խորհրդանշան ՝ Աֆրոդիտեյի քարը։ Մագնիզաքարը պատկերվել է եգիպտական արևի աստված Գորի հետ։ Զարդատուփում պահվող զարդաքարերը համեմատվում են ենթագիտակցության մեջ փակված կռահողական գիտելիքների հետ։ Անգամ կենցաղային խոսակցություններում գիտելիքները հոգևոր գանձեր են համարվում։ [[Մարգարիտ]]ը կատարելությամբ և գեղեցկությամբ համարվում է [[մետաֆիզիկա]]կան ընդհանուր խորհրդանշան ։ Հնագույն մշակույթներում գնահատվել են քարի ամրությունն ու կարծրությունը։ Հետագայում ՝ գույնը, փայլը, մաքրությունը, հմայական, [[մոգ]]ական, և [[հոգեբան]]ական ներազդեցությունը, գեղեցկությունը։ [[Մոլորակ]]ներն ազդեցության [[ուժ]]ով խորհրդանշորեն կապված են թանկարժեք որոշակի քարերին։
Առավել ընդունելի է համանմանության այս համակարգը
# [[Արև]] - [[ալմաստ]], վանակն, ցիրկոնի լուսավոր տեսակները, տուրմաին ,
# [[Լուսին]] - մարգարիտ, ադուլյար, ագաթ
# [[Մերկուրի]] - բյուրեղաքար, վագրի աչք, տպազիոն, [[ագաթ]], սաթ, ցիրկոն
# [[Յուպիտեր]] - զմրուխտ, կանաչ փիրուզ, նեֆրիտ, [[օձաքար]], մալաքիտ
# [[Վեներա]] - լաջվարդ, շափյուղա, ծովակն ( ակվամարին )
# [[Սատուրն]] - մեղեսիկ, եղեգնաքարի մութ [[տեսակ]]ները
Հնագույն ժամանակներից քարերն օգտագործվել են բուժական նպատակներով : Թանկարժեք քարերին վերագրում էին նաև թունավորումներից փրկելու հատկություն։ Հնագույն ժամանակներից ի վեր [[արքա]]ների գ[[գավաթ|ավաթն]]երը պատրաստված էին արծաթից զարդարված ռուբինե քարերով հավանական թունավորումը վնասազերծելու նպատակով։ Պարզունակ ըմբռնումների պատճառով կիրառվում էին ոգեհմայական [[եղանակ]]ներ, իսկ որպես դեղամիջոց ՝ որոշ քարերի բաղադրությունները։ Նեֆրիտ քարը անունը սատցել է [[մարդ]]ու [[երիկամ]]ների նմանության պատճառով և ծառայել է որպես դեղամիջոց ու մահվանից հետո մարմինը քայքայումից փրկելու բուժամիջոց, կարմիր կամ վառ կարմիր քարերը ՝ սուտակը կամ ռուբին ,նռնաքարը համարվում են հակաբորբոքային և արյունակասեցուցիչ միջոց։ Դեղին քարերը լյարդի խանգարումների և դեղնախտի բուջման համար։ Կանաչ քարերի օգտագործման աչքի հիվանդությունների բուժման համար բացատրվում է [[տեսողություն|տեսողությ]]ան վրա այդ գույնի բարերար ազդեցությամբ։ Շափյուղան, լաջվարդը, փիրուզը և կապտերանգ այլ քարեր ենթադրաբար ունեն առողջացնող ազդեցություն, հակադրվում են չար ու խավար ոգիներին և սատարվում լուսավոր ու իմաստուն ոգիներից։ Այս քարերը համարվել են ողջախոհության, առաքինության խորհրդանշան։ Թանկարժեք քարերը դարձել են գեղեցկության, սիրո, լույսի, բազմերանգության, երկարակեցության, հավերժության [[հոմանիշ]]ներ. վառ կանաչ մարգագետինը համեմատվում է զմրուխտի հետ, կապույտ երկինքը ՝փիրուզի։ Չինացիները աղջկա գեղեցկությունը համարում են «նեֆրիտային գեղեցկություն», իսկ [[Հռոմ]]ի կայսր [[Ներոն]]ն իր կնոջ մազերը համեմատում էր սև սաթի հետ։ [[Հայ]] [[միջնադար]]յան պոեզիան լի է նման համեմատություներով։ [[Գրիգորիս Աղթամարցի]]ն սիրեցյալի մազերը համարում է «վայելուչ որպես ըզթուխ սաթ»: Իսկ իր հոգուն ծրարված յարին համարում է «տըպազ» քար, որ կայծ է արձակում։ Նաղարշ Հովնաթանը, դիմելով սիրած աղջկան, գրում է. «նման ես դու կարկիր վարդի , ատամներդ ՝չար մարգարիտ»: [[Սայաթ-Նովա]]ն «անապակ ծովի միջեն հանած գոհարիս, գովել», [[Չարենց]]ը ՝ «կապույտ աղջիկ, ակաաթի ու կաթ պես հոգեթով»:
*[[Ագաթ]]
Խորհրդանշում է ՝ հաջողություն, սիրային հաղթանակ, ծաղկունք, առողջություն, երկարակեցություն։ [[Հին Հռոմ]]ում համարվում էր տղաբերության աստվածուհի ՝ այգեգործների հովանավոր Պոմոնայի քարը։ Անվանումը ծագել է [[հունարեն]] «ագաթես» ՝ երջանիկ բառից : ըստ մեկ այլ վարկածի ՝ առաջացել է [[Սիցիլիա]]յի Ագաթես [[գետ]]ի անունից, որտեղից արդյունահանվել է։ Վաղ միջնադարում մկրտվող երեխաները կրում էին Ագաթե զարդեր , որովհեև դրանք հանգստացնում են նրանց։ Ժան դը Մանդևիլը քարին վերագրում էին իր տիրոջը սրամիտ և պերճախոս դարձնելու ընդունակություն։ [[Միջնադար]]յան հետազորող Լորի Ցերուսը մտորելով [[ագաթ]]ի գունային փոփոխությունների մասին ՝ ասել է. «Եթե այն ակխվի քնած մարդու գլխավերևում, ապա նա գեղեցիկ և բարի երազներ կտեսնի»: Ալբերտ Մեծի խոսքերով ՝ «Սև երակներով ագաթն օգնում է մեղմել վիշտը և սրտին ուժ է տալիս»:
* [[Ադամանդ]] [[ալմաստ]]
Խորհրդանշում է` չափավորություն, ողջախոհություն, մեղմում է ցասումը։ Կրողին դարձնում է անպարտելի։ Պատահական չէ, որ նապոլեոնը միշտ ադամանդ էր պահում։ [[Մոգ]]ական քար է` հմայական ներգործությամբ։ Առաջացել է արաբական ելմազ բառից։ Հույներն այն անվանում էին ադամանդ, որ ծագել է ընկճել, նվաճել բայերից և նշանակում է և նշանակում է աննվաճ, անընկճելի։ Կա համոզմունք, որ ադամանդին երկարատև նայելիս նվազում է մելամաղձությունը, հեռանում է չար աչքը, մարդը դառնում է խորաթափանց, զարգանում է [[հիշողություն]]ը։ Քարի բաղադրությունը վնասակար է վայրի և թունավոր կենդանիների համար։ [[Ադամանդ]]ը անուժ է դարձնում թույնը և վնասում սարսափի տարաստեսակ զգացողությունները։ Այն ցրում է վատ երազները։ Հաջողություն է բերում ձախ ձեռքին կրելիս։ Օգտագործվում է որպես բուժական միջոց` [[ադամանդ]]ը կարելի է կոտրել` փափկացնելով այծի թարմ և տաք [[կաթ]]ով։
* Ազուրիտ խաժաքար , հայքար
Խորհրդանշում է երկարակեցությունը, հաջողությունը։ Բուժում է մելամաղձությունը, ընկնավորությունը և նյարդային համակարգի մյուս հիվանդությունները, մաքրում է արյունը և լեղին : Բարերար ազդեցություն է թողնում արյան բարձր չնշման և ոսկրային հիվանդությունների ժամանակ վառ կապույտ գույնի է։ Ազուրիտից պատրաստում են բազմազան ներկեր։ Հայաստանը դարեր ի վեր հարևան երկրներ է արտահանել ազուրիտի ներկանյութը, ինչը վկայում է նաև Պլինիուս Ավագը։
* Ալեքսանդրիտ
[[Ծաղկունք]]ի, երջանկության, հաջողության, նաև դժբախտության խորհրդանծանն է։ Կրողների համար իբր կանխագուսհակում էր բաժանում։ Առաձին անգամ գտնվել է [[Ուրալ]]ում, [[1838]] թվականին։ Այդ ժամանակ նշվում էր Ալեքսանդր 2-րդի չափահաս դառնալը, և քարը ստացավ նրա անունը։ Կապտականաչավուն-արևային, արհեստական լույսի ներքո մորեգույն կամ կարմիր երանգավորումներով քար է։ Հանդիպում է նաև [[Բրազիլիա]]յում, [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]ում, [[Մադագասկար]]ում, իսկ [[Շրի-Լանկա]յում գտնվել են բավականին մեծ քարեր ,որոնցից մի քանիսը` ավելի քան 60 կարատ քաշով։ Դրանց գույնը շշի կանաչ է, որը գիշերն ավելի է մգանում։
* Ակվամարին ծովակն
Սրբազան քարերից է ` երիտասարդության ու հույսի խորհրդանշանը։ Երկնագույն, կանաչավուն կամ սպիտակբյուրեղ։ Անվանումն ստացել է գույնի համար` լատիներեն ակվա - ջուր բառից։ Ըստ հնագույն [[ավանդույթ]]ների ` այդ փայլաքարը նավաստիներին պահպանում է նավաբեկությունների ժամանակ։ Քարի բյուրեղները մեծամասամբ համաչափ գունավորում ունեն, սակայն երանգները տեղաբաշխված են նաև գոտիներով։ Ակվամարինին բնորոշ են կապույտը, կանաչաերկնագույնը։ [[Բրազիլիա]]յի երկնականաչավուն ակվամարիններն այնքան շատ են, որ կազմում են համաշխարհային արդյունահանության կեսը։
* Ամաչոնաքար
Խորհրդանշում է ընտանեկան բարեկեցությունը։ հասակավոր մարդկանց մղում է սիրային պոռթկումների։ Ընդգծում է կանացիությունը, վանում անհանգստության զգացողությունը և անվստահությունը։ Պահպանում է [[արևահարություն]]ից ու գլխացավից, ամրացնում է սրտամկանը, բարելավում լսողությունը և մաշկի վիճակը։
* Ամեթիստ
Համեստության, հոգեկան հանգստի, մաքրության, անմեղության, չափավորության, զգոնության ու բարեպտության խորհրդանշանն է։ [[Հնդկաստան]]ում մոգական ամենազոր քարերից է։ Նպաստում է մտքի սթափությանը։ պլինիուս Ավագը նշում է, որ քարի անունը հիմնվում է նրա երանգավորման վրա, որը մոտ է [[գինի|գինու]] գույնին։ Ամեթիստ կրում են [[եպիսկոպոս]]ները, որոնք պետք է մնան ցանկացած թմրեցումից, այդ թվումև` հոգևոր։
* [[Արծաթ]]
Խորհրդանշում է ` [[լուսին]], կուսություն, իգական սկիզբ, թագուհի։ Ալքիմիայում մարմնավորում է նախանյութի կուսական վիչակը, լուսինը : Հայերեն բառ է, որի որի [[ցեղ]]ակիցներն են [[սանսկրիտ]]ի rajata`արծաթ, [[իտալերեն]] argento, [[ֆրանսերեն]] ergent և այլն։ Այս բոլորը ծագում են հնդեվրոպական areg` փայլել արմատից, որից առաջացել է նաև հունարեն արծաթ բառը։
* Զմրուխտ
Բանակնության, ճշմարտության, ճարպկության և ճարտարության [[խորհրդանիշ]]: Բառը սեփական ծագում ունի : Հայերենը ձևավորվել է պարսկերեն և հունարեն լեզուների ազդեցությունից։ [[Առասպել]]ի համաձայն ` [[Կլեոպատրա]]ն եղել է [[եգիպտոս|եգիպտ]]ական [[հանք]]ախորշերում, որտեղ գերակշռել են Զմրուխտ հանքախորշերը կրել են Կլեոպատրայի անունը։ Այն հանքերը շահագործվել են մինչև 13-րդ դարը։
== Արվեստի գործեր ==
* [[Քար (ֆիլմ)]], 1992 ― [[խաղարկային ֆիլմ]], 1992 թվական՝ ռեժիսոր [[Ալեքսանդր Սոկուրով]], 2012 թվական՝ [[Վյաչեսլավ Կամինսկի]]
* [[Քար (գիրք)]] ― [[Օսիպ Մանդելշտամ]]ի բանաստեղծությունների հավաքածուն,
* [[Լուսնաքար (վեպ)]] ― [[դետեկտիվ գրականություն|դետեկտիվ վեպ]] [[Ուիլկի Քոլլինս]],
* [[Լուսնաքար (ֆիլմ)]] ― վեպի մի քանի էկրանավորումներ
== Տես նաև ==
* [[Քար]]
* [[Խաղաքար]], օրինակ՝ [[ձի (շախմատ)|շախմատի խաղաքար ձի]]
== Գրականություն ==
* 6-րդ դասարանի պատմության դասագիրք
[[Կատեգորիա:Հանքանյութեր]]
| |||