«Մալայզիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 64.
 
== Պատմություն ==
Մալայզիայի տարածքը բնակեցվել է վաղ քարի դարից: Մ. թ. I հազարամյակի սկզբին Կենտրոնական Սումատրայից Մալայզիայի տարածք են ներթափանցել այժմյան մալայացիների նախնիները: [[Մալակկա թերակղզումթերակղզի|Մալակկա թերակղզու]] դասակարգերի առաջացման, պետականության կազմավորման գործում նշանակալի դեր են խաղացել առևտրական և մշակութային կապերը Հնդկաստանի[[Հնդկաստան]]ի հետ, հնդիկ գաղութարարների հայտնվելը, բուդդայականության և հինդուիզմի ներթափանցումը: Մալայզիայի տարածքում առաջին պետություններն առաջացել են [[Մալակկա թերակղզի|Մալակկա թերակղզու]] հյուսիսում, որոնք III-VI դդ. կախման մեջ են եղել Հնդկաչինի Ֆունան պետությունից, VIII-XIII դդ.՝ Սոամատրայի Շրիվիջայա կայսրությունից, XIV դ.՝ ինդոնեզական Մաջապահիտ կայսրությունից: XV-XVI դդ. սկզբին առաջացել են Մալակկայի (որի մեջ մտել են Մալակկա թերակղզին, Ոփաու արշիպելագը և Սումատրա կղզու արևելյան մասը), Բրունեյի[[Բրունեյ]]ի (Կալիմանտան կղզու հյուսիս-ում), XV դ. այստեղ տարածվել է մահմեդականությունը) սուլթանությունները: [[1511]]-ին Մալակկայի սուլթանությունը զավթել են պորտուգալացիները[[պորտուգալացիներ]]ը: XVI դ. [[Մալակկա թերակղզի|Մալակկա թերակղզու]] հարավում կազմվել է Ջոհորի սուլթանությունը: [[1641]]-ին Ջոհորի սուլթանությունը և հոլանդացիները[[հոլանդացիներ]]ը զավթել են Մալակկան: XVIII դ. վերջից գաղութային էքսպանսիա է սկսել [[Մեծ ԲրիտանիանԲրիտանիա]]ն, որը XIX-XX դդ. սկզբին իրեն է ենթարկել Մալայայի տարածքի սուլթանությունները և միավորելով ստեղծել Բրիտանական Մալայա գաղութը, XIX դ. վերջին իր պրոտեկտորատն է հաստատել Սարավակի և Սաբահի (Կալիմանտան կղզում) վրա: Անգլիական[[Անգլիա]]կան գաղութարարները յուրացրին լավագույն հողերը, զբաղվեցին անագի հանույթով և կաուչուկի արտադրությամբ: Մալայզիայի ժողովրդի ազատագրական պայքարը գաղութային ճնշման դեմ սկսեց ուժեղանալ: [[1920]]-ին ստեղծվեցին արհմիություններ, [[1930]]-ին՝ Մալայայի կոմկուսը: [[1941]]դեկտեմբերին[[դեկտեմբեր]]ին Մալայզիան օկուպացրեց (մինչև [[1945]]-ը) ճապոնիան[[ճապոնիա]]ն: [[1945]]-ին անգլիական[[անգլիա]]կան գաղութարարները վերադարձան Մալայզիան: [[1946]]-ի և [[1948]]-ի սահմանադրական ռեֆորմներով Սինգապուրը[[Սինգապուր]]ը անջատվեց Մալայայից, վերջինս ձևավորվեց որպես անգլիական գաղութ՝ [[1946]]-ից՝ Մալայայի Միություն, [[1948]]-ից՝ Մալայայի Ֆեդերացիա անվամբ: Սարավակը և Սաբահը [[1946]]-ին անցան [[Մեծ ԲրիտանիայիԲրիտանիա]]յի գաղութային մինիստրության իրավասության տակ: [[1948]]-ին արգելվեցին կոմկուսը և դեմոկրատական այլ կազմակերպություններ: Անգլիական գաղութարարների դեմ պայքարելու նպատակով [[1949]]-ին ստեղծվեց Մալայայի ժողովուրդների ազատագրական բանակը: Մալայզիայի հասարակական տարբեր խավերի ազգային-ազատագրական շարժման ճնշման տակ [[Մեծ ԲրիտանիանԲրիտանիա]]ն [[1957]][[օգոստոսի 31]]-ին հարկադրված ընդունեց Մալայայի Ֆեդերացիայի անկախությունը, պահպանելով սակայն իր տիրապետությունը տնտեսության մեջ: [[1963]]-ին [[Մեծ ԲրիտանիայիԲրիտանիա]]յի, Մալայայի Ֆեդերացիայի, Սինգապուրի[[Սինգապուր]]ի, Սարավակի և Սաբահի միջև համաձայնագիր ստորագրվեց Բրիտանական համագործակցության շրջանակներում Մալայզիայի ֆեդերացիա ստեղծելու վերաբերյալ, որը հռչակվեց [[1963]][[սեպտեմբեր 16]]-ին: [[1965]]-ին Մալայզիայի կառավարության և Սինգապուրի[[Սինգապուր]]ի միջև հարաբերությունների սրման հետևանքով Սինգապուրը[[Սինգապուր]]ը դուրս եկավ ֆեդերացիայից: [[1960]]-ական թթ. 2-րդ կեսից Մալայզիայի կառավարությունը վարում է չմիանալու, խաղաղ գոյակցության քաղաքականություն: Մալայզիան սերտ հարաբերություններ է պահպանում [[ԱՄՆ]]-ի, [[Մեծ ԲրիտանիայիԲրիտանիա]]յի, ճապոնիայի[[Ճապոնիա]]յի և այլ զարգացած երկրների հետ:
 
== Պետական կարգ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մալայզիա» էջից