«Ստեփան Զորյան (քաղաքական գործիչ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{վիքիֆիկացում}}

{{Արևմտահայերեն|Ռոստոմ}}

== Կենսագրություն ==

 

Դեռևս ուսանողության տարիներին Ռոստոմը հայտնվում է ցարական ոստիկանության ուշադրության կենտրոնում, Ռոստոմին ձերբակալում են ցույցեր կազմակերպելու և ուսանողական հուզումներ բորբոքելու մեղադրանքով։ Բայց դա չխանգարեց Ստեփանին, որ նա հակացարական ցույցեր կազմակերպելուն զուգահեռ սովորի նաև զենք գործածել` հմտանալով հատկապես ուժանակների` ռումբերի պատրաստման և կիրառման գործում։

Երբ առաջին անգամ ձերբակալվեց և աքսորվեց հայրենի [[Ցղնա]]` տնային կալանքի, Ստեփանը կեղծ անձնագիր ճարեց Աբրահամյան ազգանունով և կրկին ուղևորվեց [[Թիֆլիս]]` ընդգրկվելով հեղափոխության հորձանուտում։ 1889 թ. Ռոստոմը Բաքվից անցավ [[Մոսկվա]]` սովորելու գյուղատնտեսական համալսարանում։ Այնտեղ ծանոթացավ ու անմիջապես ընկերացավ Սիմոն Զավարյանի հետ, որը նույնպես համալսարանի ուսանողներից էր։

Ռոստոմը 1890 թ. [[ՀՅԴ]] հիմնադիր ժողովին չի մասնակցել, 23-ամյա երիտասարդը [[Մոսկվա]]յում ուսանողական ցույցեր կազմակերպելու համար դարձյալ աքսորվել էր իր ծննդավայրը` [[Գողթն]]։ Բայց այնքան մեծ էր նրա ավանդը և գաղափարական ներդրումը ՀՅԴ կազմավորման գործում, որ բոլորը միահամուռ Ռոստոմի անունը մտցրեցին ՀՅԴ հիմնադիր երրորդության մեջ։ Առհասարակ կուսակցությունն իր անվամբ նաև պարտական էր Ռոստոմին։ 1890 թ. Թիֆլիսում հիմնադիր համագումարը ռուսական «Союз русских революционеров» կազմակերպության օրինակով հիմնադրել էր Հայ հեղափոխականների դաշնակցությունը։ Եվ միայն երկու տարի անց Ռոստոմը սրբագրեց այն` դարձնելով [[Հայ հեղափոխական դաշնակցություն]]։ Նա էր նաև ՀՅԴ առաջին ծրագրի` «Ընդհանուր տեսության» կազմողը, ինչը 1892 թ. առաջին ընդհանուր ժողովից առաջ հավանության արժանանալով նաև [[Քրիստափոր Միքայելյան]]ի և [[Սիմոն Զավարյան]]ի կողմից` կիրառության մեջ մտավ։ Ռոստոմին է պատկանում նաև ՀՅԴ զինանշանի ստեղծումը, ինչն անփոփոխ է մինչ օրս։

Կուսակցության ստեղծումից հետո Ռոստոմն ուսուցչի պաշտոնով հաստատվեց [[Թավրիզ]]ում` տեղում կազմակերպելու ՀՅԴ գործունեությունը։ 1895 թ. նա անցնում է Կովկաս։Կարճ ժամանակ Կարսում մնալուց հետո նա անցնում է Երկիր և հաստատվում է Կարինում։ Աբդուլ-Համիդի կոտորածների դեմն առնելու համար նա ինքնապաշտպանական խմբեր է կազմակերպում [[Էրզրում]] քաղաքում և համանուն նահանգում։ Սակայն շուտով ձերբակալվում է և աքսորվում [[Պարսկաստան]]։ Սակայն Ռոստոմը, կուսակցական գործունեությունից զատ, կազմակերպչական մեծ գործունեություն ծավալեց ողջ Հայաստանում։ Նրա շնորհիվ [[Սալմաստում հիմնվեց ՀՅԴ առաջին զինագործարանը, որ ուժանակներ էր պատրաստում և տեղափոխում [[Արևմտյան Հայաստան]]։ Նա նաև առաջիններից էր, որ առաջ քաշեց հայ ժողովրդի բնական դաշնակիցների հետ համագործակցելու պլանը` գտնելով, որ միայնակ պայքարել [[Օսմանյան կայսրության]] դեմ գրեթե անհնար է, հարկավոր է ոտքի հանել բալկանյան ժողովուրդներին, ինչպես նաև քրդերին։ Եվ դա անել քրդերի շրջանում` լուսավորություն տարածելով։ Հենց Ռոստոմի անմիջական մասնակցությամբ [[Բուլղարիա]]յում 1906 թ. հիմնվեց դաշնակցության ռազմական վարժարանը, որտեղ կրթվեցին ազատագրական շարժման շատ նվիրյալներ։ Նա [[Ֆիլիպե]]ում իր կնոջ` Եղիսաբեթ Շահնազարյանի հետ հայկական դպրոց հիմեց, որտեղ թևածում էր ազգային ոգին ու շունչը։

Սակայն սոցիալիզմը Ռոստոմի համար սոսկ ներազգային գաղափար չէր։ Երբ [[Պարսկաստան]]ում սկսվեց հեղափոխությունը` Ռոստոմը դարձավ առաջիններից մեկը, որը կամավոր անդամագրվեց Պարսկական հեղափոխական բանակին և բանակցությունների մեջ մտավ նրա ղեկավարների հետ։ Ապա նա ձեռնամուխ եղավ ՀՅԴ պաշտոնաթերթ «Դրոշակի» կանոնավոր հրատարակման գործին, ինչը կարևորագույն օղակ էր քարոզչության և ազատամարտի տարածման գործում։ Առհասարակ Ռոստոմը մեծ տեղ էր տալիս գիտությանը և անընդհատ քարոզում էր Հայաստանը դպրոցների խիտ ցանցով պատելու գաղափարը։

1918 թ. ողբերգական օրերին Ռոստոմը զենքը ձեռքին Բաքվի պաշտպանների կողքին էր` խրամատում։ Բաքվի անկումից հետո նա վերջինը հանձնեց իր դիրքն ու հեռացավ [[Թիֆլիս]]։ Նա կենցաղում պարզ էր, առանց որևէ պերճանքի, ցրտին, անձրևին ու ձյունին շարունակ վազվզում էր ծակ կոշիկներով ու քրքրված վերարկուով։

Շարունակական պայքարն ու թափառումներն ի վերջո արեցին իրենց գործը։ Ռոստոմը թոքախտով հիվանդ էր, ինչը երկար տարիներ հյուծում էր նրա մարմինը։ Նա երազում էր վերջապես հանգրվանել ու գործել նորանկախ [[Հայաստան]]ում։ Սակայն վրա հասավ պատուհասը` մոլեգնող բծավոր տիֆը, ինչն էլ նրան գամեց անկողնուն և խլեց նրա կյանքը։ [[1919]] թ. հունվարի 18-ի գիշերը՝ իր ծննդյան 52-րդ տարեդարձի օրը նա մահացավ։

Նրա կյանքի հավատամքն էր. «Հեղափոխությունը նախ գործ է, հետո` գաղափար, - ա՛յս է ճշմարտությունը։ Ավելի ճիշտ՝ հեղափոխությունը գործ է գաղափարի համար»: