|
'''Օման''' ([[արաբերեն|արաբ.]]՝ عُمان) երկիր [[Առաջավոր Ասիա]]յում, [[Արաբական թերակղզի|Արաբական թերակղզու]] հարավ-արևելքում։ Սահմանակցում է [[Սաուդյան Արաբիա]]յին, [[ԱՄԷ]]-ին և [[Եմեն]]ին։ Օմանը սուլթանություն է։ Ափերը ողողում են հարավ-արևելքում՝ [[Արաբական ծով]]ի, հյուսիս-արևելքում՝ [[Օմանի ծոց]]ի և [[Օրմուզի նեղուց]]ի ջրերը:ջրերը։
== Պատմություն ==
Աշխարհագրական հարմար դիրքի շնորհիվ դեռևս մ.թ.ա 4-րդ հազարամյակում Օմանի տարածքում առաջացել են նավահանգիստներ, որտեղ կենտրոնացել է [[Նեղոս]]ի, [[Տիգրիս]]ի, [[Եփրատ]]ի և [[Ինդոս]]ի ավազանների հնագույն քաղաքակրթությունների տարանցիկ առևտուրը:առևտուրը։ 7-րդ դարի կեսին Օմանի տարածքը մտել է [[Արաբական_խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] կազմի մեջ, որի արդյունքում այստեղ զարգացել է [[Ֆեոդալիզմ|ֆեոդալական համակարգը]]:
16-17-րդ դարերում Օմանը գտնվել է պորտուգալացիների իշխանության տակ, որը մեծ վնաս է հասցրել Օմանի նավագնացությանը և առևտրին:առևտրին։ 18-րդ դարում Օմանը նվաճել են պարսիկները, սակայն [[1741]] թվականին նրանց վտարել է Ահմեդ Զաֆարիի իշխանությունը, ով ստեղծել էր հսկա ծովահեն պետություն, որը ներկայիս Օմանի տարածքից բացի զբաղեցնում էր նաև [[Պարսից ծոց]]ի կղզիները, ներկայիս [[Իրան]]ի և [[Արևելյան Աֆրիկա]]յի մերձափնյա տարածքները՝ [[Սոմալի]]ից մինչև [[Մոզամբիկ]]:
[[1832]] թվականին Օմանի սուլթանի նստավայրը տեղափոխվում է [[Զանզիբար (կղզի)|Զանզիբար]], իսկ [[1856]]թ-ին, այն ժամանակվա սուլթանի մահից հետո, երկիրը բաժանվում է իր երկու որդիների միջև՝ աֆրիկյան և ասիական մասերի:մասերի։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիան]] գաղութացնում է Օմանը:Օմանը։ [[1955]] թվականից Օմանում սկսում է ազատագրական պայքար, որն աջակցություն էր ստանում արաբական երկրների և [[Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն|ՄԱԿ-ի]] կողմից:կողմից։ [[1970]]թ. ընդունվեց երկրի նոր անվանումը՝ «Օմանի սուլթանություն»: [[1971]]թ. սեպտեմբերին Օմանի սուլթանությունն ընդունվեց [[Արաբական Պետությունների Լիգա]]յի, հոկտեմբերին՝ [[Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն|ՄԱԿ-ի]] կողմից:կողմից։ [[1987]]թ-ից Օմանը բաց է տուրիզմի համար:համար։
== Քաղաքական կառուցվածքը ==
'''Քաղաքական կառուցվածքը'''<br />
Օմանի սուլթանատը [[բացարձակ միապետություն]] է:է։ Օմանի սուլթանը ոչ միայն երկրի ղեկավարն է, այլ նաև կառավարության ղեկավարը, երկրի գերագույն հրամանատարը, պաշտպանության, արտաքին գործերի և ֆինանսների նախարարը:նախարարը։ Սուլթանն է նաև նշանակում նախարարներին:նախարարներին։ Երկրի իշխանությունը փոխանցվում է ժառանգաբար:ժառանգաբար։
<br />'''Միապետություն'''<br />
Սուլթան [[Քաբոս բին Սաիդ Ալ Սաիդ|Քաբոսը]] ուղիղ հետնորդն է Ուսման Սաիդ բին սուլթանի, ով առաջին անգամ [[1883]]թ-ին դիվանագիտական կապեր հաստատեց [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ի հետ:հետ։ Սուլթանը չունի անմիջական հետնորդ, և փոխարինողին չի նշանակում հրապարակայնորեն:հրապարակայնորեն։ Սուլթանի մահից հետո իշխող ընտանիքը պետք է երեք օրվա ընթացքում նշանակի նոր սուլթանին:սուլթանին։ Եթե նախատեսված ժամկետում ընտանիքը չկարողանա ընտրություն կատարել, ապա կբացվի հանգուցյալ սուլթանի նամակը, որտեղ նոր սուլթանի թեկնածության առաջարկություն կա:կա։
Օմանի իշխող սուլթան Նորին Մեծություն սուլթան [[Քաբոս բին Սաիդ Ալ Սաիդ]]ն ունի անսահմանափակն ազդեցություն և իշխանություն:իշխանություն։ Նա միաժամանակ զբաղեցնում է նաև վարչապետի, պաշտպանության նախարարի, ֆինանսների նախարարի, արտաքին գործերի նախարարի և կենտրոնական բանկի նախագահի պաշտոնները:պաշտոնները։
<br />'''Դատական համակարգը'''<br />
Օմանի դատական համակարգը կարգավորվում է թագավորական հրամանագրով:հրամանագրով։ Օմանում գոյություն ունի եռաստիճան դատական համակարգ՝ առաջին ատյան, վերաքննիչ դատարան և գերագույն դատարան, որն ունի բարձրագույն դատական իրավազորություն:իրավազորություն։ Կա նաև վարչական դատարան, որը լսում է ղեկավարության դեմ հայցերը:հայցերը։
<br />'''Վարչաքաղաքական բաժանում'''<br />
Օմանը բաժանված է 59 վիլայեթների (վարչական միավոր), որոնց ղեկավարը պատասխանատու է տեղական վեճերի կարգավորման, հարկերի հավաքման և խաղաղության ապահովման համար:համար։
<br />'''Քաղաքական կուսակցություններ և ընտրություններ'''<br />
Երկրում արգելված է քաղաքական կուսակցությունների գործունեությունը:գործունեությունը։ Նախկինում ազդեցիկ ընդիմադիր «Օմանի ազատագրման ազգային ճակատն» այսօր համարվում է անգործունյա:անգործունյա։ Օմանում վերջին ընտրությունը կատարվել է [[2011]]թ [[հոկտեմբերի 15]]-ին:ին։
<br />'''Միջազգային կապեր'''<br />
Օմանի սուլթանատն ունի ներքին կայունության բարձր մակարդակ, սակայն վերջին տարիների ընթացքում տարածաշրջանում առկա պատերազմական իրավիճակն Օմանին ստիպել է մեծ ուշադրություն դարձնել պաշտպանության վրա:վրա։ [[2001]]թ-ին Օմանի ռազմական բյուջեն կազմել է $2,4 մլրդ, որը [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]]-ի 33%-ն է:է։ Օմանն ունի ոչ մեծ, սակայն պրոֆեսիոնալ բանակ, որին զենքով ապահովում է [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիան]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ը]], [[Ֆրանսիա]]ն և այլ երկրները:երկրները։ Բրիտանացի սպաները ծառայում են պայմանագրով և երկրներ միջև առկա համաձայնագրով՝ օգնելով տեղի ծառայողներին:ծառայողներին։ Օմանն այլ երկրների հետ տարածքային վեճեր չունի:չունի։
== Զինված ուժեր ==
Օմանի բանակը կազմված է 44 110 զինվորից, որից 25 000-ը՝ ցամաքային զորքեր, 4 200-ը՝ ծովային, 4 100-ը՝ ավիացիա:ավիացիա։ Սուլթանական գվարդիան կազմված է 5000 գվարդիականներից, որից 1000-ը հատուկ պատրաստված զորքերում, 150-ը՝ սուլթանի զբոսանավերի պահպանության վրա, 250 օդաչու սուլթանի անձնական ավիացիայում:ավիացիայում։ Ունի նաև 4400 ոստիկանից բաղկացած ոստիկանություն:ոստիկանություն։ Զինված ուժերում կա 6 հատ M60A1 տեսակի, 73 հատ M60A3 տեսակի, 38 հատ Challenger 2 տեսակի, ինչպես նաև 37 հատ «Scorpion» տեսակի տանկ:տանկ։ Չնայած կատարվող մեծ ծախսերին, Օմանի բանակը չի կարելի համարել ժամանակակից, քանի օր տեխնիկայի մեծ մասը հնացած է:է։
Սուլթանի ռազմա-օդային ուժերն ունի 4100 զինծառայող, 36 ռազմական ինքնաթիռ և ոչ մարտական ուղղաթիռներ:ուղղաթիռներ։ Ինքնաթիռներից 20-ը SEPECAT Jaguar տեսակի են, 12-ը՝ Hawker Siddeley Hawk (ուսուցման համար), 4-ը՝ Pilatus PC-9, 12-ը՝ F-16C / D: Ռազմա-օդային ուժերում կա նաև 4 հատ FFA AS-202 Bravo և 8 հատ PAC MFI-17 Mushshak տեսակի ինքնաթիռներ:ինքնաթիռներ։
Սուլթանի նավատորմում ծառայում է 4200 զինվոր:զինվոր։ Օմանն ունի 13 ստորջրյա մարտական նավ, 2 Qahir տեսակի նավ, 8 ծովային պարեկային նավակներ, մեկ ունիվերսալ դեսանտային Nasr al Bahr տեսակի նավ՝ ուղղաթիռի հարթակով, VT Group ընկերության արտադրության 3 Khareef նավ և 250 դեսանտ:դեսանտ։ [[2010]]թ-ին Օմանը պաշտպանական կարիքների համար ծախսել է $4,074 մլրդ, որը կազմում է [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]]-ի 8,5%-ը:ը։
== Աշխարհագրական դիրքը ==
Օմանի մակերևույթը բազմազան է:է։ Հարավում ծովափն առավելապես հարթավայրային է՝ շրջապատված կորալյան խութերով և կտրտված [[Մասիրա ծոց|Մասիրիա]], [[Սաուկրիա ծոց|Սաուկրիա]], [[Կուրիա ծոց|Կուրիա]], [[Մուրիա ծոց|Մաուրիա]] ծոցերով:ծոցերով։ Մակերևույթի մեծ մասը լեռնային է:է։ [[Օմանի ծոց]]ի ափերով ձգվում են [[Օմանի լեռներ]]ը, որոնք ունեն ավելի քան 3000մ վարձրություն (առավելագույն բարձրությունը՝ 3353մ, [[Շամ լեռ]]):
Օմանի կենտրոնական մասը կազմում է [[Ռուբ ալ-Խալի անապատ]]ի արևելյան եզրամասը:եզրամասը։ Հարավ-արևմուտքում տարածված է [[Դոֆար]] սարավանդը:սարավանդը։
Օմանում մշտահոս գետեր չկան:չկան։ Հանդիպում են միայն [[վադի]]ներ (ժամանակավոր հոսքով գետեր): Մեծ է ստորգետնյա ջրերի դերը, որոնցով հարուստ է հատկապես նախալեռնային շրջանները:շրջանները։
== Տնտեսոււթյուն ==
Օմանի տնտեսության հիմքը [[նավթ]]ի արտահանումն է:է։ Ունենալով [[նավթ]]ի մեծ պաշարներ՝ Օմանի ղեկավարությունը մտադիր է կատարել տնտեսության դիվերսիֆիկացիա, զարգացնել [[գազ]]ի արտադրությունը, մետալուրգիական արդյունաբերությունը և տուրիզմը:տուրիզմը։
[[2014]]թ-ի տվյալներով մեկ շնչինչ բաժին ընկնող [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]]-ը կազմել է $44,100, որով աշխարհում զբաղեցնում է 31-րդ տեղը:տեղը։ Աշխատուժի մոտ 60%-ը կազմում են արտասահմանցիները (պակիստանցի, հնդիկ, բանգլադեշցի, շրիլանկացի):
Սպասարկաման ոլորտին բաժին է ընկնում [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]]-ի 50%-ը:ը։
Արդյունավերությունը տալիս է [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]]-ի 49%-ը, իսկ [[գյուղատնտեսություն]]ը՝ 1%:<br />
Արտահանման առևտրային գործընկերն են [[Չինաստան]]ը՝ 38.2%, [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ|ԱՄԷ-ը]]՝ 10%, [[Կորեայի Հանրապետություն|Հարավային Կորեան]]` 8,7%, [[Հնդկաստան]]ը՝ 5,6%:
[[2014]]թ-ին արտահումը կազմել է $58.74 մլրդ: Արտահանում է նավթամթերք, ձուկ, մետաղներ և [[Տեքստիլ արդյունաբերություն|տեքստիլ]]:<br />
Ներկրման առևտրային գործընկերն են [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ|ԱՄԷ-ը]]՝ 24,1%, [[Ճապոնիա]]ն՝ 11%, [[Հնդկաստան]]ը` 10,4 %, [[Չինաստան]]ը՝ 6,7%:
[[2014]]թ-ին արտահումը կազմել է $34.37 մլրդ:մլրդ։ Ներկրում է մեքենաներ, սարքավորումներ, տրանսպորտային տեխնիկա, սնունդ:սնունդ։
== Բնակչությունը ==
Օմանի բնակչությունը 3,219,775 է, որից 0,6 մլն-ը՝ օտարերկրացիներ (2014թ-ի տվյալներ):<br />
'''Բնական աճը'''՝ 2 %:<br />
'''Ծնելիությունը'''՝ 23,9 ծնունդ 1000 բնակչի հաշվով:հաշվով։<br />
'''Պտղաբերությունը'''՝ 2,9 երեխա մեկ կնոջ հաշվով:հաշվով։<br />
'''Մահացությունը'''՝ 3,5 մահ 1000 բնակչի հաշվով:հաշվով։<br />
Բնակչության մոտ 80%-ը [[արաբ]]ներ են:են։ Նրանք բաժանվում են երկու խմբի՝ [[արաբ-արիբա]] («զտարյուն արաբներ») և [[մուստա-արիբա]] («խառնարյուն արաբներ»): Նավահանգստային քաղաքներում ապրում են նաև հնդիկներ, բելուջիներ և պարսիկներ:պարսիկներ։
Օմանի պետական կրոնը [[իսլամ]]ն է՝ իբադիզմ:իբադիզմ։ Օմանի սուլաթնը հանդիսանում է իբատների հոգևոր առաջնորդը՝ իմամը:իմամը։
== Մշակույթ ==
Օմանցիների ավանդական և հոգևոր-մշակութային առանձնահատկությունները, հատկապես հարավային [[Դոֆար]] վիլայեթի բնակիչների մոտ, մոտ են յեմենցիներին և երկուսն էլ նկատելիորեն առանձնանում են արաբական մյուս երկրների մշակույթից:մշակույթից։
Օմանցիների ավանդական հագուստները նման են յեմենցիների հագուստներին:հագուստներին։ Տղամարդիկ կրում են մինչև ծնկները հասնող շրջազգեստ (իզար) և հիմնկանում կարմիր գույնի չալմա (գլխին փաթաթվող շոր): Առավել ապահոված տղամարդիկ կրում են սպիտակ զգեստ:զգեստ։ Ֆեոդալական բարձր կարգերի տղամարդիկ հագնում են սև կամ կարմիր վերարկուներ:վերարկուներ։
Օմանում հասարակության մեջ կանանց մակարդակը գտնվում է արաբական այլ երկրներ համեմատ ավելի լավ վիճակում:վիճակում։ Օմանի կրթության և բարձրագույն կրթության նախարարները կանայք են:են։
Օմանի ֆոլկլորի, հատկեպես երաժշտության վրա մեծ է աֆրիկական մշակույթի ազդեցությունը:ազդեցությունը։
{{ՎՊԵ|Oman|Օման}}
| 