«Մասնակից:Mariam Tigranyan/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 83.
==Բնակչությունը ==
Բնակչության գերակշռող մասը ուրուգվայցիներ են, 16 –18-րդ դարերին [[Արևմտյան Եվրոպա]]յից եկած վերաբնակների հետնորդները։ Կան նաև [[մետիս]]ներ, նեգրեր, մուլատներ։ Ուրուգվայը [[Լատինական Ամերիկա]]յի առավել «սպիտակ» երկրներից Է։ Պաշտոնական լեզուն [[իսպաներեն]]ն Է, տիրապետող կրոնը՝ [[կաթոլիկություն]]ը։ Բնակչության միջին խտությունը 1 կմ<sup>2</sup> վրա մոտ 16 մարդ է ։ Խոշոր քաղաքներն են Մոնտեվիդեոն, Սալտոն, [[Պայսանդու]]ն, Ռիվերան, [[Մերսեդես]]ը։
== Պատմական ակնարկ ==
Ու–ի տարածքում հնագույ^ւ ժամանակ– ներից բնակվել են գուարանէ խմբի հընդ– կացի ցեղեր, որոնք գտնվել են նախնա– դարյան համայնական կարգի տարբեր փուլերում։ XVI դ․ 2-րդ կեսէւն իսպանա– ցիները, որոնք դարի սկզբին (առաջին անգամ 1515-ին) թափանցկլ էին Ու–ի տարածք, այստեղ հիմնել են մի շարք ամ– րոցներ։ 1617-ին ժամանակակից Ու–ի տա– րածքը մտել է իսպ․ Լա Պլատա նահան– գապետության մեջ՝ Արլ․ ափ անունով, 1776-ին՝ Լա Պլատա փոխարքայության մեջ։ Իսպ․ գաղութների անկախության պատերազմի (տես Իսպանահսն գաղութ– ների անկախության պատերազմ Աւէերի– կայում 1810–1826) ժամանս կ գաղութա– յին հարստահարման դեմ ոտշի ելավ նաև Արլ․ ափի բնակչությունը։ 18] 1-ի ւքայիսին ազատագր․ բանակը Խ․ Ի*․ Արւոիգասի գլխավորությամբ Լաս Պիեդրասի մոտ հաղթեց իսպ․ զորքին։ 1814-ին Արլ․ ափն ազատագրվեց։ 1815-ին ժող․ ասամբլեան Արտիգասին հռչակեց Արլ․ նս հանգի (այս– պես սկսեց կոչվել Արլ․ ափո) ժողովրդի առաջնորդ։ Արտիգասն սկսեց իրականաց– նել ագրարային ռեֆորմ, ըսս|ւ որի հակա– հեղափոխականների հողերը հանձնվում էին մանր անասնապահներին (գաուչո– ներին), հնդկացիներին և ազատ նեգրե– րին։ 1816-ին Բրագիլիայից Արլ․ նահանգ են ներխուժել պորտուգ․ զորքերը և 1817-ին օկուպացրել այն։ 1821-ին Արլ․ նահանգը Սիսպլատինյան նահանգ անու– նով միացվել է Բրազիլիային։ 1825-ին ուրուգվայցի հայրենասերները №․ Ա․ Լա– վալիեխայի ղեկավարությամբ Արգենտի– նայից ներխուժել են Սիսպլատինյան նա– հանգ, ապստամբություն բարձրացրել։ Ուրուգվայցիների և արգենտինացիների համատեղ պայքարի հետևանքով Արլ․ նահանգը անկախ է հռչակվել (1825-ի օգոստ․ 25) Պորտուգալիայից և Բրազի– լիայից ու միացվել Արգենտինային։ Սա– կայն ազատագր․ պայքարը շարունակվել Է։ 1828-ի օգոստ․ 27-ին Արգենտինան և Բրազիլիան ճանաչել են Արլ․ նահանգի անկախությունը և հրաժարվել նրա տա– րածքին հավակնելուց։ 1830-ի հուլիսի18-ին Մոնտեվիդեոյում գումարված Ազգ․ կոնգ– րեսն ընդունել է Ուրուգվայի Արևելյան Հանրապետության առաջին • սահմանա– դրությունը։ Բուրժուակալվածատիրական տարբեր խմբավորումների միջև իշխանության հա– մար պայքարի ընթացքում, 1830-ական թթ․, ձևավորվել են բուրժուազիայի «Կոլո– րադո» և հողատերերի «Բլանկո» կուսակ– ցությունները։ 1839–51-ին տեղի է ունե– ցել, այսպես կոչված, Մեծ պատերազմ, որն սկսվել է ուրուգվ․ և արգենտ․ զորքերի միջև ընդհարմամբ։ Պատերազմին, Ու–ի կողմում, միջամտել են Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, Բրազիլիան (վերջինս մի– ջամտել է Ու–ի ներքին գործերին)։ 1855-ին բրագիլական զորքերը դուրս են եկել Ու–ից։ Պատերազմի հետևանքով երկիրն ավերվել Է։ Պրեզիդենտ Բեռնարդո Պ․ Բե– ոոն (1860–64) ստեղծել է ազգ․ միասնու– թյան կառավարություն, եկեղեցուն զըր– կել արտոնություններից, սկզբնավորել երկաթուղիների կառուցումը, վերացրել մաքսատուրքերը և ձեււնարկել ուրուգվ․ արտահանությանը նպաստող միջոցա– ռումներ։ 1864–70-ին Ու․ ներքաշվել է Պարագվայի դեմ պատերազմի մեջ։ XIX դ․ վերջին արագացել է կապիտալիզմի զար– գացումը, ձևավորվել է բանվոր դասա– կարգը։ 1875-ին ստեղծվել է առաջին բանվ․ կազմակերպությունը՝ Աշխատավորների միջազգային միավորումը (1885-ից՝ Ու–ի աշխատավորների ֆեդերացիա)։ 1896-ին հիմնվել է սոցիալիստ, կուսակցությունը (մինչև 1904-ը կոչվել է Բանվ․ սոցիալ․ կկնտրոն)։ 1903-ին պրեզիդենտ է դարձել «Կոլորադո» կուսակցության ղեկավար №․ Բատլիե ի Օրդոնիեսը, որն իրակա– նացրել է մի շարք դեմոկրատ, վերափո– խումներ․ սահմանվել է 8-ժամյա բանվ․ օր, համընդհանուր ընտրական իրավունք, օրենք կենսաթոշակների մասին, եկեղե– ցին անջատվել է պետությունից։ Բատլիեի օրոք ուժեղացել է ԱՄՆ–ի կապիտալի ազ– դեցությունը՝ դուրս մղելով անգլ․ կապի– տալը։ Առաջին համաշխարհային պատե– րազմի (1914–18) սկզբին Ու․ պահպանել է չեզոքության, իսկ 1917-ին խզել դիվա– նագիտ․ հարաբերությունները Գերմա– նիայի հետ։ Ռուսաստանում Հոկտեմբեր– յան հեղափոխության հաղթանակը մեծ ազդեցություն ունեցավ Ու–ի հեղափոխ․
| |||