«Ակնագործություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (7) |
|||
Տող 1.
[[Պատկեր:Opal Armband 800pix.jpg|thumb|right|Ժամանակակից [[ապարանջան]] ծիածանաքարով]] [[Պատկեր:amber.pendants.800pix.050203.jpg|thumb|right| Ականջողեր սաթե քարով]]
'''Ակնագործություն''', դեկորատիվ-կիրառական արվեստի տեսակ, թանկագին և կիսաթանկագին [[քարեր]]ով գեղարվեստական, կենցաղային և այլ իրերի զարդարում։
== Պատմություն ==
Հին ժամանակներից հայտնի էր [[Եգիպտոս]]ում, [[Միջագետք]]ում, [[Հնդկաստան]]ում, [[Չինաստան]]ում և այլուր։ Դեռևս մ. թ. ա. 4-րդ հազարամյակում [[Հին Արևելք]]ի երկրներում օգտագործվել են փորագիր թանկագին քարեր որպես կնիք-
Մ. թ. ա. 7-6-րդ դարերում ակնագործությունը զարգացել է [[Հունաստան]]ում, որտեղ հայտնաբերվել էին թանկագին քարերի նոր տեսակներ (զմրուխտ, հասպիս, ամեթիստ և այլն)։
== Եվրոպայում ==
[[Միջին դարեր]]ում ականագործությունը մուտք է գործել [[Եվրոպա]]յում [[Հայաստան]]ում դեռևս մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակում կիսաթանկագին քարերից (սարդիոն, լեռնային բյուրեղաքար, [[Ագաթ|ագատ]], [[սուտակ]] և այլն) պատրաստում էին ուլունքներ (Շենգավիթ)։
== Թանկագին քարերով իրերի զարդարում ==
Թանկագին քարերով իրերի զարդարումը՝ ընդելուզումը, հայտնի էր մ. թ. ա. 2-րդ հազարամյակից (ավելի ուշ շրջանի լավագույն օրինակներից են [[Տիգրան Բ]]-ի և [[Արտավազդ Բ]]-ի դրամների վրա պատկերված թագերը)։ Հայկական ականագործության բազմաթիվ նմուշներ գտնվել են [[Լճաշեն]]ի, [[Արմավիր]]ի, [[Գառնի]]ի, [[Դվին]]ի պեղումներից։
== Ականագործության մասին հիշատակումներ ==
Ականագործության մասին հիշատակումեն մի շարք պատմիչներ, մասնավորապես՝ [[Ագաթանգեղոս]]ը, [[Անանիա Շիրակացի]]ն, [[Ուխտանես]]ը։ Եկեղեցական և կենցաղային բազմաթիվ իրեր (խաչեր, բուրվառներ, անոթներ և այլն) զարդարում էին թանկագին քարերով։
Հայ թագավորը իշխաններին և պալատական ծառայողներին թանկագին քարերից կազմված պատիվ (գլխակապ) էր շնորհում (հայտնի է Բագարատ թագադիր ասպետի երեք շարք ադամանդներից կազմված պատիվը)։ Հայ ալքիմիական աշխատություններում նշված է արեհստական եղանակով թանկագին քարերի ստացման և մշակման կերպերի մասին։ Նույնը հիշատակում է նան ուշ միջնադարի պատմիչ Առաքել Դավրիմեցին։
Հայ ֆեոդալները և բարձրաստիճան հոգևորականներն օգտագործում էին ակնակուռ կնիք-մատանիներ (գտնվել են [[Դվին]]ի պեղումներից, որոնց մի մասը վերաբերում է հին շրջանին)։
Անգլիացի գոհարագետ Է. Բրաունը և հայ ազգագրագետ Հ. Քյուրտյանը հիշատակում են 17-րդ դարում, ակնագործներ Եփրեմ Սադիին, Տեր Սարգսին և այլոց, որոնց հայտնի էին թանկագին քարեր հղկելու և մշակելու բազմաթիվ գաղտնիքներ։
== 17-19-րդ դարեր ==
[[17–րդ դար|17]]-[[19-րդ դար]]երում առանձնապես աչքի են ընկել [[Նոր Ջուղա]]յի ակնագործները, որոնց աշխատանքի նմուշներից է ռուսաց Ալեքսեյ Միխայլովիչ ցարին [[1660]] թվականին ընծայած ''«Ալմաստե գահը»'' ([[Մոսկվա]], Զինապալատ)։
19-20-րդ դարերում Հայաստանում հայտնի էին [[Վան]]ի, [[Կոստանդնուպոլիս|Կ.Պոլսի]], [[Կարս]]ի, [[Ալեքսանդրապոլ]]ի ([[Լենինական]]), [[Շուշի]]ի և այլ քաղաքների տնայնագործ վարպետ ակնագործները։
== Խորհրդային կարգեր ==
Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո ԽՍՀՄ-ում կազմակերպվեցին ոսկերչական արտելներ, որոնց միավորումից ստեղծվեցին
Հայ ոսկերչության և ականաքործության բազմաթիվ նմուշներ առաքվում են արտասահմանյան մի շարք երկրներ ([[Անգլիա]], [[Իտալիա]], [[Ֆրանսիա]], [[Դանիա]] և այլն)
== Ժամանակակից հայ անվանի ակնագործ ==
Տող 41.
*Գ. Մանուկյանը,
*Հ. Դեմիրճյանը,
*Ա. Զարդարյանը և
== Պատկերասրահ ==
Տող 60.
== Գրականություն ==
* Borel, F. 1994. The Splendor of Ethnic
* Evans, J. 1989. A History of Jewellery 1100–1870 (ISBN 0-486-26122-0).
*{{cite book |author=LaGamma, Alisa | title=[http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/84244 ''Metropolitan jewelry''] | location=New York | publisher=The Metropolitan Museum of Art | year=1991 | isbn=0870996169}}
| |||