«Տերահերցային ճառագայթում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: ա։Վ → ա։ Վ (4) oգտվելով ԱՎԲ |
Ավելացվել է «Տերահերցային ճառագայթներ» էջից, երկու էջերը միավորելու նպատակով |
||
Տող 1.
[[File:suchabig.PNG|thumb|Էլեկտրամագնիսական ալիքների ճառագայթման սպեկտր]]
'''Տերահերցային (ՏՀց) ճառագայթում''', [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթման]] տեսակ, որի [[հաճախություն]]ների [[սպեկտր]]ը գտնվում է գերբարձր հաճախությունների (ԳԲՀ) և [[օպտիկա]]կան տիրույթների միջև։ ՏՀց-ի առավելագույն հաճախականության թույլատրելի տիրույթը 10<sup>11</sup>-10<sup>13</sup> Հց է, [[ալիքի երկարություն|ալիքի երկարության]] տիրույթը՝ համապատասխանաբար՝ 3-0,03 մմ։ ՏՀց ճառագայթումը չիոնացող է, հեշտությամբ անցնում է դիէլեկտրիկների մեծ մասի միջով, սակայն ուժեղ կլանվում է անցկացվող նյութերի և որոշ դիէլեկտրիկների կողմից։ Օրինակ՝ ծառը, պլաստիկը, կերամիկան դրա համար թափանցիկ են, իսկ մետաղը և ջուրը՝ ոչ։ Վերջին տարիներին բուռն զարգացում է ստացել ՏՀց ալիքների հետ կապված գիտական և կիրառական հետազոտությունները։ Դա պայմանավորված է հեռահաղորդակցության, անվտանգության համակարգերի, բժշկության, գիտության և այլ բնագավառներում այդ ալիքների հնարավոր օգտագործման հետ։
== Ճառագայթման աղբյուրներ ==
Առաջիններից մեկը մշակվել են ճառագայթման էլեկտրավակումային իմպուլսիվ մՎտ հզորությամբ աղբյուրները, ինչպիսին են հակադարձ ալիքի լամպը, օրոտրոնը։ Այնուհետև ավելի հզոր աղբյուրները՝ մինչև տասնյակ կՎտ։ Փոքր հզորության ՏՀց ճառագայթման աղբյուր է օպտաքվանտային գեներատորը(լազեր): 2002 թ. ստեղծվել է 4.4 ՏՀց հաճախականությունում աշխատող և 2 մՎտ հզորությամբ առաջին ՏՀց քվանտա-կասկադային լազերը։
* ՏՀց ալիքների միջոցով կարող ենք մեծացնել կապի արագությունը, այն հասցնելով (1-5)*102 Գբ/վ։ ՏՀՑ ալիքների կլանումը սահմանափակում է կապի հեռավորությունը։ Սակայն այս ալիքները հեռանկարային են ինքնաթիռ-արբանյակ, արբանյակ-արբանյակ կապուղիներում։
* ՏՀց ալիքները կարող են օգտագործվել կարճ հեռավորության, բարձր պաշտպանությամբ կապի համակարգերում, քանի որ ուժեղ կլանման գործոնը էապես նվազեցնում է հարևան կապի համակարգերի միջև փոխազդեցությունը և դժվարացնում է տեղեկատվության կորզումը։
* ՏՀց ճառագայթումը ներթափանցում է ոչ մետաղական նյութերի միջով (գործվացքներ, պլաստիկ նյութեր, ճամպրուկ և այլն), որը հնարավորություն է տալիս հայտնաբերել թաքնված օբյեկտներ, օրինակ զենք, զինամթերք, վտանգավոր քիմիական և կենսաբանական նյութեր, մաքսանենգ ապրանքներ։
* ՏՀց ճառագայթումը օգտագործում են արդյունաբերության մեջ` ապրանքի որակը ստուգելու համար։ ՏՀՑ տիրույթում գրեթե բոլոր հետաքրքրություն ներկայացնող նյութերը օժտված են բնութագրիչ կլանման գծերով, որը հնարավորություն է տալիս ՏՀց սպեկտրոսկոպիայի միջոցով որոշել նյութի քիմիական բաղադրությունը։ Ուստի զուգակցելով ՏՀց պատկերումը սպեկտրոսկոպիայի հետ հնարավոև է ոչ միայն հայտնաբերել թաքնված օբյեկտը, այլ նաև կատարել նրա նույնականացում։
==
* Ի տարբերություն ռենտգենյան ալիքների տերահերցային ճառագայթումը վնասակար ազդեցություն չի թողում օրգանական նյութերի և ԴՆԹ-ի վրա, քանի որ ֆոտոնի էներգիան բավարար չէ իոնացման համար (1ՏՀց հաճախության համապատասխանում է մոտավորապես 4մԷվ)։ ՏՀց ճառագայթումը հետազոտվող կենսաբանական նյութերում կարող է ներթափանցել բավականին խորը, ընդհուպ մինչև մի քանի միլիմետր։ ՏՀց ալիքները կարող ենք կիրառել քաղծկեղային գոյացությունների ախտորոշման համար։ Ներկայումս ընդունված է, որ քաղծկեղի բջիջները բնութագրվում են ջրային պարունակության ավելցուկով։ Ուստի ՏՀց ճառագայթումը, որը ուժեղ կերպով կլանվում է ջրում, հնարավորություն է տալիս հեշտությամբ տարբերակել առողջ և քաղծկեղային բջիջները։
* ՏՀց ճառագայթումը որոշ հաճախային տիրույթում կարելի է օգտագործել նաև ատամի եռաչափ պատկերները ստանալու համար։ Այս եղանակը ավելի ճշգրիտ և անվնաս է ատամնաբուժական պրակտիկայում ներկայումս օգտագործվող ռենտգենյան ճառագայթների համեմատ։
==
* ՏՀց ալիքների օգտագործում են աստրո և ռադիֆիզիկայում, պլազմային ֆիզիկայում, կիսահաղորդիչային և արհեստական նյութերի հետազոտություններում, ԴՆԹ և սպիտակուցային նյութերի կենսաֆիզիկայում, քիմիականա ռեակցիաների ղեկավարման համար և այլն։
== Հեռանկարային հետազոտություններ ==
==Գրականություն==▼
Տարբեր իրերի ՏՀց սպեկտորսկոպյան հետազոտությունները շատ կարևոր են, որոնք թույլ կտան դրանց համար նոր գործածումներ գտնել։
Երկրի մակերևույթին Տհց գրեթե բոլոր ճառագայթումները գալիս են Արևից։ Սակայն, մթնոլորտի ջրային գոլորշիների կողմից ուժգին կլանման պատճառով դրա ազդեցությունը շատ փոքր է։ Այդ պատճառով էլ հատուկ հետաքրքրություն է առաջացնում կենդանի օրգանիզմի վրա ՏՀց ճառագայթման ազդեցությունը։ Հետաքրքրական է նաև աստրաֆիզիկական օբյեկտների ՏՀց ճառագայթման ուսումնասիրության սպեկտորը, որը հնարավորություն կտա դրանցից մեծ ինֆորմացիա ստանալ։
Չիլիական Ադներում՝ 5100 մ բարձրության վրա աշխատում է աշխարհում առաջին աստղադիտակը, որն Արևից և այլ տիեզերական լուսատուներից 0.2-1.5 տիրույթով ճառագայթումներ է ստանում։
▲== Գրականություն ==
# Sensing with terahertz radiation, Ed. by D. Mittleman, Springer, Berlin, 2003
# M. Hangyo, M. Tani, T. Nagashima, “Terahertz time-domain spectroscopy of solids: a review,” Int. J. Infrared and MM waves, 26, No. 12, 1661-1690 (2006).
| |||