«Իներտ գազեր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: մ: → մ։ (6) oգտվելով ԱՎԲ |
չNo edit summary |
||
Տող 1.
{| style="{{float right}} width: 242px; background-color:#ffffff; border: 1px solid #aaaaaa; text-align: center;"
Իներտ գազերը քիմիական տարրեր են, որոնք կազմում են [[պարբերական համակարգ]]ի 8-րդ խմբի գլխավոր ենթախումբը՝ հելիում՝ He, [[նեոն]]՝ Ne, [[արգոն]]՝ Ar, [[կրիպտոն]]՝ Kr, [[քսենոն]]՝ Xe, [[ռադոն]]՝ Rn։ Իներտ գազերն այս անվանումն ստացել են իրենց քիմիական մեծ կայունության համար, որի շնորհիվ կոչվում են նաև ազնիվ գազեր։ Իներտ գազերի քանակն օդում շատ փոքր է։ Սովորական պայմաններում անհոտ, անգույն, միատոմանի [[գազ]]եր են։ Էլեկտրական պարպում առաջացնելիս ([[գովազդ]]ային և լուսավորման լամպեր) յուրաքանչյուր [[գազ]] գունավորվում է յուրահատուկ [[գույն]]ով. [[հելիում]]ը՝ դեղին, [[նեոն]]ը՝ վառ կարմիր, արգոնը՝ կապույտ, կրիպտոնը՝ կանաչավուն, քսենոնը՝ երկնագույն։▼
|-
| {{Պարբերական համակարգի տարր|view=center|rubber=1|number=2|fontsize=70%}}
| {{Պարբերական համակարգի տարր|view=center|rubber=1|number=10|fontsize=70%}}
|-
| {{Պարբերական համակարգի տարր|view=center|rubber=1|number=18|fontsize=70%}}
| {{Պարբերական համակարգի տարր|view=center|rubber=1|number=36|fontsize=70%}}
|-
| {{Պարբերական համակարգի տարր|view=center|rubber=1|number=54|fontsize=70%}}
| {{Պարբերական համակարգի տարր|view=center|rubber=1|number=86|fontsize=70%}}
|-
|
|}
▲'''Իներտ
==
[[Պատկեր:He-TableImage.png|մինի|ձախից]]
He [[1868]] թվականին [[ֆրանսիա]]ցի [[գիտնական]] Ժանսենը և [[անգլիա]]ցի Լոկիերը [[արեգակ]]ի [[սպեկտր]]ում հայտնաբերեցին վառ դեղին գիծ։ [[1871]] թվականին Լոկիերը պարզեց նաև, որ դա բնորոշ է նոր տարրին, և անվանեց [[հելիում]] ([[հունարեն]] նշանակում է [[արեգակ]])։ [[1895]] թվականին [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]] Ռամզայը ճառագայթաակտիվ կլեվիտ հանքաքարի տաքացումից անջատված [[գազ]]ի սպեկտրում նույնպես գտավ նույն դեղին գիծը։ [[Տիեզերք]]ում, ըստ տարածվածության, [[հելիում]]ը երկրորդն է [[Ջրածին|ջրածն]]ից հետո, [[Երկիր (տարածք)|Երկր]]ի վրա 4He իզոտոպն առաջանում է ուրանի, թորիումի և ճառագայթաակտիվ այլ տարրերի տրոհումից։ 4He-ի [[ատոմ]]ի միջուկները (բաղկացած են [[2]] [[պրոտոն]]ից և [[2]] [[նեյտրոն]]ից) կոչվում են [[ալֆա]]-մասնիկներ։
Տող 8 ⟶ 21՝
== Նեոն ==
[[Պատկեր:Ne-TableImage.png
Ne [[Նեոն]]ը հայտնաբերել են [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]]ներ Ռամզայը և Թրավերսը [[1898]] թվականին՝ հեղուկ [[օդ]]ի դյուրաեռ ֆրակցիայի [[սպեկտր]]ում։ Նեոն ստանում են [[հեղուկ]] օդի կոտորակային թորմամբ։ [[40]]% [[նեոն|նեոն պ]]արունակող [[ազոտ|ազո]]տի և [[հելիում]]ի խառնուրդն օգտագործվում է [[գովազդ]]ային լամպեր լցնելու համար։ [[Օդանավակայան]]ների և [[նավահանգիստ]]ների փարոսներում օգտագործվում են նեոնային աղեղային լամպեր։
== Արգոն ==
[[Պատկեր:Ar-TableImage.png
Ar [[Արգոն]]ը հայտնաբերել են [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]]ներ Ռամզայը և Ռելեն [[1894]] թվականին։ [[Արգոն]]ը իներտ գազերից ամենատարածվածն է։ [[40]]Ar իզոտոպը հանդիպում է [[կալիում]] պարունակող միներալներում. այն [[40]]K իզոտոպի ճառագայթաակտիվ քայքայման արդյունք է։ Դրանով է բացատրվում 40Ar-ի բարձր պարունակությունը (ըստ [[ծավալ]]ի` 0,[[933]]%) [[մթնոլորտ]]ում։ Արգոնն ստանում են հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ։ Արգոնը կիրառվում է իներտ միջավայր պահանջող քիմիական ու [[մետաղ]]աձուլական շարժընթացներում՝ հազվագյուտ և գունավոր մետաղների եռակցման, կտրման, հալման ժամանակ։
== Կրիպտոն ==
[[Պատկեր:Kr-TableImage.png
Kr [[Կրիպտոն]]ը հայտնաբերել են Ռամզայը և Թրավերսը [[1898]] թվականին՝ [[հեղուկ]] [[օդ]]ի դժվարաեռ ֆրակցիայի [[սպեկտր]]ում։ [[Կրիպտոն]]ն ստանում են հեղուկ օդից։ Կիրառվում է էլեկտրավակուումային տեխնիկայում։
== Քսենոն ==
[[Պատկեր:Xe-TableImage.png
Xe [[Քսենոն]]ը հայտնաբերել են Ռամզայը և Թրավերսը` կրիպտոնի հետ խառնուրդում (այստեղից էլ նրա անվանումը, որը հունարեն նշանակում է օտար)։ Իներտ գազերից ամենաակտիվն է, որի միացություններն էլ ստացվել են առաջինը։ Քսենոնը ստանում են հեղուկ օդից։ Օգտագործվում է նաև բժշկության մեջ, գլխուղեղի ռենտգենյան հետազոտման ժամանակ` որպես ռենտգենյան ճառագայթների կլանիչ։
== Ռադոն ==
[[Պատկեր:Rn-TableImage.png
Rn Ռադոնը հիմնականում գտնվում է մթնոլորտում, աննշան քանակներով պարունակվում է բնական ջրերում։ Ռադոնի պարունակությունը ճառագայթաակտիվ [[հանքանյութ]]երում համեմատաբար մեծ է։ Այն հայտնաբերվել է [[ռադիում]]ի քայքայման արդյունքում առաջացող` [[օդ]]ի հոսանքով հեռացող ճառագայթաակտիվ գազում [[1903]] թվականին, որին [[1923]] թվականին տրվել է [[ռադոն]] անունը։
Ռադոնը ճառագայթաակտիվ [[գազ]] է։ Նրա քայքայումից ստանում են չցնդող ճառագայթաակտիվ իզոտոպներ, որոնք կուտակվում են [[օրգանիզմ]]ում և վտանգավոր են։ Ռադոնն ստանում են` [[ռադիում]]ի աղերի ջրային լուծույթով ազոտի կամ արգոնի հոսանք բաց թողնելով։ Ստացվում է ռադոն պարունակող գազ, որտեղից այն կլանում են ակտիվացրած ածխով կամ այլ կլանիչներով։ Ռադոնը և ռադոնային պատրաստուկներն օգտագործում են [[Բժշկություն|բժշկությ]]ան մեջ նյութափոխանակության խանգարումների, [[նյարդ]]ային և սիրտանոթային համակարգերի, հենաշարժական ապարատի, ներզատիչ [[գեղձ]]երի հիվանդությունների բուժման համար` ռադոնային և չոր օդառադոնային լոգանքների, ռադոնային ջուրը խմելու, ռադոնով հարստացված օդը շնչելու, միկրոհոգնաների, ճառագայթաակտիվ վիրակապերի ձևերով։ Ռադոնը լայն կիրառություն ունի ճառագայթաակտիվ հանքաղբյուրներով հարուստ առողջարաններում՝ Պյատիգորսկում ([[ՌԴ]]), Ծղալտուբոյում ([[Վրաստան]]) և այլուր։
=== Ազնիվ գազերի ստացումը և կիրառությունը ===
{{ՀՍՀ}}▼
Ազնիվ գազերը Երկիր մոլորակի մթնոլորտի մի մասն են կազմում, բացառությամբ ռադոնի (այն ռադիոակտիվ է և գոյություն ունի որպես կարճ ապրող ռադիոիզոտոպ)։ Նեոնը, արգոնը, կրիպտոնը ու քսենոնը ստացվում են հեղուկ օդի թորմամբ։ Այս 4 ազնիվ գազերի հիմնական կիրառությունը ՝ լուսավորությունն է։ Լամպերի մեջ գազերի ատոմները գրգռվում են էլեկտրականությունից։ Երբ ատոմի բարձր մակարդակներում գտվող էլեկտրոնները «վերադառնում» են իրենց հիմնական վիճակին, ատոմը լույսի քվանտ՝ ֆոտոն է արձակում։ Արգոնը օգտագործվում է լամպերում որպես մթնոլորտ։ Արգոնը նաև օգտագործվում է եռակցելիս՝ որպես պաշտպանիչ մթնոլորտ օքսիդացումը կանխելու համար։
Հելիումը բոլոր ազնիվ գազերից ամենակարևորն է։ Այն հեղուկ վիճակում օգտագործվում է որպես ջերմակիր ՝ շատ ցածր ջերմաստիճաններում փորձարկուներ իրականացնելու համար։ Այն 1 մթն-ում եռում է 4,2 Կ-ում, որը ամենացածր եռման կետն է բոլոր միացությունների մեջ։ Հելիումը հարաբերականորեն բարձր կոնցենտրացիա ունի բնական գազի հանքահորերում և կարող ստացվել նաև նրանցից։
▲{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա:Ազնիվ գազեր]]
[[Կատեգորիա:Քիմիական տարրերի խմբեր]]
| |||