«Էխնաթոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ամենհոտեպի կառավարման սկզբնական շրջանում [[Միտաննի|Միտանի]]ի և [[Բաբելոն]]ի արքաների հետ գոյություն ունեին բարիդրացիական հարաբերություններ։ Միտաննիի արքա Թուշրատտան, խնդրելով նոր փարավոնին ընդլայնել երկու երկրների միջև բարեկամական հարաբերությունները, խորհուրդ տալով հաղթահարել միջազգային հարաբերություններում իր մոր ազդեցությունը, միաժամանակ խնդրեց նաև քաջարի թագուհուն ազդել որդու վրա դրական որոշում կայացնելու համար։ Բաբելոնի արքա Բուրնա֊Բուրիաշ II նույնպես Ամենհոտեպին ուղարկած շնորհավորական նամակում վստահեցնում էր փարավոնին իր ցանկությունը երկու երկրների միջև բարեկամությունը ընդլայնելու ուղությամբ։ Խեթական արքա Սուպիլիլիումաս I նույնպես նամակ է գրում նրան այդպես ներկայացնելով նրան իր բողոքը առ այն, որ չի ստացել պատասխան նամակ և պահանջում է Ամենհոտեպից իր հոր նման լինել ընկերասեր՝ կատարելով նախորոք ձեռք բերված եղբայրական պարտավորությունները։ Սակայն Ամենհոտեպը կառավարման հենց սկզբից դժգոհ էր Սուպիլիլիլումասից և այդ պատճառով չէր պատասխանել նրա առաջին նամակին, որում խեթական արքան ձևականորեն շնորհավորում էր եգիպտական փարավոնին գահին բազմելու առիթով։ Հնարավոր է [[Խեթական Թագավորություն|Խեթական թագավորության]] և Եգիպտոսի միջև առկա էին լուրջ տարաձայնություններ, որի մասին իր նամակում լռում էր Սուպիլիլիումասը։

Էխնաթոնի(Իխ֊Նե֊Այթի «Աթոնին օգտակար») կառավարումը համարվում է անհավանական կրոնական բարեփոխումների շրջան, որը ցնցեց եգիպտական ավանդական հասարակության հիմքերը, քաղաքականությունն ու մշակույթը։ Էխնաթոնի այս հեղափոխության պատճառը մինչ այժմ պարզ չէ։ Եգիպտական փարավոնների կողմից [[Առաջավոր Ասիա]]յի և [[Նուբիա]]յի գրավման հետևանքով հսկայական ունեցվածքի զավթումը առաջ բերեց ստրկավաճառ արիստոկրատիայի աննախադեպ հարստացմանը, հատկապես մեծ ունեցվածք և հարստություն ձեռք բերեցին [[Թեբե (Եգիպտոս)|Թեբեյի]] քրմապետերը։ Թեբեյի քրմապետերի հզորացումը սերտորեն կապված էր ժառանգական ազնվականության և տեղական կրոնների առկայության հետ, ինչը մեծ վտանգ էր ներկայացնում արքայական իշխանության համար։

Բացի այդ, Ամենհոտեպի ծագումը ըստ գահաժառանգման օրենքի զրկում էր նրան գահին տիրելու ցանկացած հնարավորությունից, որի պատճառը իր մայրն էր՝ թագուհի Թեյան ով չէր պատկանում թագավորական ընտանիքին և անգամ եգիպտուհի չէր։Ամենհոտեպիչէր։ Ամենհոտեպի հայրը անօրեն ճանապարհով ամուսնանալով և շրջանցելով արքայական ընտանիքի հիմնական ժառանգորդներին, դրանով զրկեց որդուն գահին բազմելու օրինական իրավունքից։

Հետազոտողների մի մասը առաջ է քաշում նաև այն մոտեցումը, համաձայն որի միասնական կրոն ստեղծելու բարեփոխումը անհրաժեշտ էր եգիպտական տերության համար, որտեղ ամեն քաղաք սեփական աստծուն էր երկրպագում։Աստվածներիերկրպագում։ Աստվածների այդ բազմազանությունը խանգարում էր եգիպտական ժողովրդի միավորմանն ու միասնական նպատակին հասնելու ձգտումներին։

Փորձելով ամրապնդել իր կենտրոնաձիգ իշխանությունը, Ամենհոտեպ IV հանդես եկավ քրմապետության դեմ և առաջին հերթին գլխավոր Աստված [[Ամոն|Ամոն֊Ռաի]] տաճարի քրմապետերի դեմ։ Քրմապետերի ուժը սերտորեն կապված էր կրոնի վրա հիմնված նրանց գիտելիքների հետ և որպեսզի թուլացներ հակառակորդին, անհրաժեշտ էր զրկել նրանց այդ մտավոր ազդեցությունից։Սկզբնականազդեցությունից։ Սկզբնական շրջանում Ամենհոտեպը համբերատար հաշտվում էր իրերի դասավորման առկա իրավիճակի հետ։ Հետագայում ի հակակշիռ Թեբեյի աստված Ամոնի նա առաջ քաշեց նախկինում քիչ ճանաչում ունեցող [[Աթոն|Աթոնի]] պաշտանմունքը, ով մարմնավորում էր արեգակի սկավառակը։ Հռչակելով իրեն նոր աստծո քահանայապետ, Ամենհոտեպը կառավարման երրորդ տարում Թեբեյում սկսեց նոր տաճարի կառուցումը, որտեղ Աթոնը պատկերված էր մարդու մարմնով ու բազեյի գլխով՝ թագադրված արեգակի սկավառակով։Վերջապեսսկավառակով։ Վերջապես կառավարման չորրորդ տարում կտրուկ շրջադարձ եղավ մի կողմից արքայի և Աթոնի, իսկ մյուս կողմից հին աստվածների հարաբերություններում։Էխնաթոնըհարաբերություններում։ Էխնաթոնը իրեն հռչակեց բացարձակ [[Աստված|աստվածություն]], անմահ էակ, իսկ արեգակի սկավառակը՝ Աթոնը, համարվեց արքայի երկրային պատկերը։Այդպատկերը։ Այդ իսկ պատճառով փոփոխության ենթարկվեց Աթոնի պատկերը։Արեգակիպատկերը։ Արեգակի սկավառակի մեջ պարփակված բազեի գլխով ու մարդու մարմնով պատկերի փոխարեն Էխնաթոնը արդեն ներկայանում էր արքայական կամ արեգակնային օձերի(ուրեյ) շրջանում, դիմացից դեպի ներքև ձգվող բազում ճառագայթներով։

Հավանաբար իր կառավարման 6֊-րդ տարում Ամենհոտեպ IV և նրա հակառակորդների միջև պայքարը կտրուկ սրվեց՝ հասնելով իր գագաթնակետին, ինչը կապված էր նրա կողմից իրականացված կրոնական բարեփոխումների հետ։Այդհետ։ Այդ պայմաններում արքան ստիպված էր իր ընատանիքով լքել Թեբեն՝ տեղափոխվելով Ամոն֊Ռաի պաշտամունքային կենտրոնից ավելի քն 300 կմ․ հյուսիս, որտեղ էլ իր հրամանով սկսվեց նոր մայրաքաղաքի՝ Ախետ֊Աթոնի «Աթոնի հորիզոն»կառուցումը։Այստեղ սպիտակ քարից կառուցվեց Էխնաթոնի հսկայական պալատը,որը համարվում է հնագույն ամենամեծ կառույցը:Պալատի պատերը զարդարված էին տարբեր սյուժեներով և դեկորատիվ գեղանկարներով, նկարազարդված են եղել նաև հատակը, աստիճաննրը և առաստաղները։ Բացի գլխավոր պալատից, կառուցվեցին նաև մի շարք փոքր պալատներ, իսկ ամենագլխավոր կառույցը «Աթոնի տուն» անունը ստացած Աթոն աստծուն նվիրված տաճարն էր։