«Մեղքի հույզ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Համաձայն [[Հոգեվերլուծություն|հոգեվերլուծության]] դասական տեսության մեղքի զգացումը ի հայտ է գալիս անձի լրիվ ձևավորումից հետո։ Այն ներառում է [[իդ]]ը, [[էգո]]ն և [[սուպերէգո]]ն։ Այս եռյակից սկզբում ձևավորվում է իդը, որը լայն առումով կարելի է բնութագրել որպես ի ծնե գոյություն ունեցող նկատառումների, բնազդների կամ հակումների ամբողջություն։ Էգոյի ձևավորման համար երեխան պետք է գիտակցի իր առանձին լինելը, պետք է զգա իր Ես-ի և իրեն շրջապատող մարդկանց Ես-ի սահմանը, պետք է սովորի մտածել, ընտրություն կատարել, տիրապետի իրեն և փոխազդի իրականության հետ։ Սուպերէգոն հաճախ հասկացվում է որպես խիղճ, որը կարելի է ձևավորված համարել այն բանից հետո, երբ երեխաները ներքնայնացնում կամ յուրացնում են պատշաճության զգացումը, սկսում են հասկանալ լավ և վատ պահվածքի տարբերությունը, երբ այդ զգացումով նմանվում են իրենց ծնողներին կամ իրենց ռեֆերենտ խմբին։ Հոգեվերլուծության տեսաբանների կարծիքով սուպերէգոյի զարգացումը տեղի է ունենում ինկորպորացիայի կամ ինտրոեկցիայի և իդենտիֆիկացիայի մեխանիզմներով։ Ինկորպորացիայի և իդենտիֆիկացիայի մեխանիզմների շնորհիվ երեխայի սուպերէգոն ինկորպորացնում է ծնողների արժեքները և ստանդարտները։ Այս պրոցեսը կարող է ընթանալ քիչ թե շատ արդյունավետ` կախված [[էդիպյան բարդույթ]]ի հաղթահարման եղանակներից։

Էքզիստենցիալ մեղքի երկրորդ տարատեսակը ըստ Մեյի այլ մարդու հետ լրիվ ձուլվելու անհնարության մեղքն է։ Մարդը չի կարող կյանքին նայել այլ մարդու աչքերով, չի կարող զգալ նույնը, ինչ այլ մարդ, չի կարող ձուլվել նրա հետ որպես մեկ ամբողջություն։ Նման չկայացվածությունը ընկած է էքզիստենցիալ առանձնահատկության կամ միայնակության հիմքում։ Էքզիսստենցիալիստների կարծիքով այդ առանձնահատկությունը ստեղծում է անանցանելի արգելք, որը մարդուն բաժանում է այլ մարդկանցից, որն էլ դառնում է միջանձնային կոնֆլիտների պատճառ։ Հաննան համաձայն է այն բանի հետ, որ այլ մարդկանցից մարդու առանձին լինելը պահանջում է դրա գիտակցում և ընդունում, սակայն համաձայն չէ դա համարել մեղավորության պատճառ։ Մենք պարտավոր ենք հաշվի առնել այլ մարդկանց գոյությունը և այդ փաստը շատ դեպքերում կանխորոշում է մեր պոտենցիալի իրացումը։ Մարդուն անհրաժեշտ են այլ մարդիկ, սակայն ոչ նրա համար, որպեսզի ձուլվի նրանց հետ մեկ ամբողջության մեջ։ Մենք պետք է հաշտվենք այն մտքի հետ, որ հնարավոր չէ այլ մարդկանց հետ հասնել փոխադարձ հասկացվածության, սակայն դա դեռևս պատճառ չէ ինքնամեղադրանքի։

Անգերը մեղքի զգացումը բնութագրում է որպես մի պրոցես, որը կազմված է երկու փուլերից։ Մեքի զգացման առաջին փուլը բնութագրվում է անհատի վերբալ- գնահատող ռեակցիայով։ Երկրորդ փուլում վերբալ-գնահատող ռեակցիան առաջ է բերում է վախի վեգետատիվ–վիսցերալ ռեակցիան։ Անգերը փորձ արեց վերլուծել, թե ծնողների վարքագծի և երեխաների ու ծնողների փոխհարաբերությունների ինչ առանձնահատկությունները կարող են դառնալ մեղքի զգացման պատճառ։ Նա մեղքի զգացման մեջ ընդունում էր վերբալ-սեմանտիկ բաղադրիչի գոյությունը։Այսգոյությունը։ Այս ենթադրության ապացուցման համար նա բերում է մի շարք հետաքրքիր հետազոտություններ։

Երեխայի ամենօրյա խնամքը և դրա հետ կապված «լքված երեխայի տագնապի» ապրման ունակության զարգացումը հանդես են գալիս մեղքի ուսուցման անհրաժեշտ երկու բաղադրիչներ։ Անգերի և ուսուցմանւ տեսության այլ կողմնակիցների կարծիքով, ադ պրոցեսի առաջին արդյունքները կարելի է տեսնել 4-5 տարեկանում։ Այս տարիքում երեխան որևէ արարք կատարելիս կարող է հասկանալ ծնողի դեմքի խիստ արտահայտության նշանակությունը կամ նրան ուղղված այնպիսի արտահայտությունները, ինչպես. «ինչպես կարող էիր դա անել », «դու վատ ես վարվել», «Էլ երբեք այդպես չանես»։ Ըստ Անգերի, ծնողի կողմից արարքի այդպիսի գնահատականը երեխայի կողմից ընդունվում է որպես սիրուց զրկվելու վտանգ , որը նրա մոտ առաջ է բերում «լքված երեխայի տագնապ»։ Նմանատիպ «դասերի» բազմակի կրկնությունից հեո երեխան սովորում է ինքնուրույն գնահատել իր վարքը։ «Ես վատ եմ վարվել, մայրս և հայրս ասել են, որ դա վատ է, ես էլ այդպես չեմ անի»։ Անգերը գտնում է որ երեխայի գնահատող միջնորդավորված ռեակցիաները պարտադիր տագնապալի են այնքան ժամանակ, քանի դեռ նա չսովորի գնահատել իր արարքները մինչև դրանց իրականացումը։

Շատ հետազոտողներ համաձայնեցին այն մտքի հետ, որ խղճի ձևավորման համար անհրաժեշտ է իդենտիֆիկացվել բարի ծնողներին, որոնք օգտագործում են դաստիարակության ««սիրուն ուղղված» մեթոդներ։ Նրանց փորձերը ակնհայտորեն ցույց են տալիս, որ սիրուց զրկվելու վտանգը արդյունավետ է որպես բարոյական դաստիարակության մեթոդ։ Այդ հեղինակները եկան այն հետևության , որ ավելորդ խղճահարության դաստիրակությունը բերում է ռիգիդ, մեղքի զգացումից տանջվող [[անհատ]]ի ձևավորմանը, այն դեպքում, երբ խղճի անբավարար դաստիարակության ուղղակի հետևանքը անբարոյական անհատի ձևավորումն է, ում հակացոսիալական իմպուլսները կարող են «սանձվել» միայն պատժի վախով։

Հետազոտվողների հաշվետվությունները ցույց են տվել, որ նրանք ավելի բարձր են գնահատում զայրույթի զգացումը ֆրուստրացիոն իրավիճակում, քան երբ ֆրուստրացիոն գործոն չկա։ Հետազոտվողների մոտ ֆրուստրացիոն իրավիճակում դիաստոլիկ ճնշումը ավելի բարձր է եղել, քան ստուգիչ խմբի հետազոտվողների մոտ։ Երկրորդ խմբի հետազոտվոների դիաստոլիկ ճնշումը ֆրուստրացիոն պայմաններին միջնորդավորված ռեակցիայից հետո իջել է համարյա այն ցուցանիշների, ինչ երրորդ խմբի մոտ։ Ֆրուստրացիոն իրավիճակում հետազոտվողների դիաստոլիկ ճնշման բարձր ցուցանիշները մեղքի սանդղակի համաձայն , և այն հետազոտվողների մոտ , ում մոտ ցույց են տրվել ցածր ցուցանիշները, բարձրացել են հավասար չափով։ Սակայն [[դիաստոլիկ ճնշում|դիաստոլիկ ճնշման]] նվազումը [[ֆրուստրացիա|ֆրուստրացիոն]] գործոնի ագրեսիվ ռեակցիայից հետո հետազոտվողների մոտ, որոնք ունեին բարձր ցուցանիշներ մեղքի անդղակով այնքան հստակ չէր, քան այն հետազոտվողների մոտ, որոնք ցույց էին տվել ցածր արդյունքներ՝ մեղքի սանդղակով։ Բայց այն իրավիճակներում, երբ թույլատրվել էր միայն միջնորդավորված ռեակցիա ֆրուստրացիոն գործոնի վրա այն հետազոտողների մոտ, որոնք ցույց են տվել բարձր ցուցանիշներ մեղքի սանդղակով դիաստոլիկ ճնշումը ոչ թե իջել է, այլ մի քիչ բարձրացել։ Այս հետաքրքրիր փորձը թույլ է տալիս առավել խորությամբ հասկանալու մեղքի հույզը, մանավանդ այն դեպքում, երբ մեղքը կապված է զայրույթի զգացողության և զայրույթի զգացումի ագրեսիվ ռեակցիայի հետ։ Փորձը իր հաջորդականությամբ ցույց է տալիս, որ իր ագրեսիվ պահվածքի համար մեղքի զգացումի արտահայտությունը սերտ կապված է ֆիզիոլոգիական փոփոխությունների հետ, որոնք առաջ են բերում այդ արարքները և դրանց համար անհանգստությունը։ Օրինակ, այն հետազոտվողների մոտ ովքեր [[զայրույթ]] էին զգում իրենց արարքների համար, դիտվում էին անհանգստության հստակ ֆիզիոլոգիական ինդիկատորներ այն բանից հետո, երբ նրանք իրենց զայրույթը արտահայտում էին [[ֆիզիկական ագրեսիա]]յի ձևով։ Եվ հակառակը, այն հետազոտվողները ովքեր իրենց ագրեսիայի համար մեղք չէին զգում, որոնց ագրեսիվ պահվածքը բնութագրվում է ՙՙակն ընդ ակն, ատամն ընդ ատամանՙՙ սկզունքով, ագրեսիվ պահվածքը նրանց հանգստացրել է և դիաստոլիկ ճնշումը իջել է, բոլոր ֆիզիոլոգիական պարամետրերը հավասարվել են նորմային։ Գամբարոյի հետևությունները իհարկե հետաքրքրական են, սակայն դրանց պետք է վերաբերվել զգուշորեն և պետք է ճշտել, թե որքանով են նրա կողմից կոնկրետ փորձարարական իրավիճակում ստացված արդյունքները համապատասխանում իրական կյանքին։

Երրորդ փորձի ժամանակ հետազոտողները փորձել են պարզել, թե ինչպես է մեղքի զգացումը ազդում նեղացվածի հետ համագործակցության պատրաստակամության վրա։ Երրորդ փորձի իրավիճակը նման էր երկրորդ փորձին։ Ապա բոլոր փորձարկվողներին խնդրել են մասնակցել էքսպերիմենտի, որը պետք է անցկացներ տուժած ուսանողը։ Ընդ որում փորձարկվողների առաջին խմբին ասվել է, որ նրանք պետք է հանդիպեն այն ուսանողի հետ, իսկ մյուս խմբին նշել են, որ փորձին մասնակցեն հեռակա։ Ինչպես նախորդ փորձի ժամանակ, տուժած ուսանողին օգնելու մեծ պատրաստակամություն հայտնեցին այն հետազոտվողները, ովքեր մեղավոր էին զգում ուսանողի առաջ։ Սակայն երկու խմբի հետազոտվողները հավասարապես պատրաստակամ էին համագործակցելու։

Դժբախտաբար, հետազոտողները չեն իրականացրել մեղքի սուբյեկտիվ զգացման չափումներ, և հետևաբար, չէին կարող գնահատել հետազոտվողների մոտ մեղքի զգացման արտահայտվածությունը։ Ըստ փորձի տրամաբանության մեղքի զգացումը ուղեկցում է փորձարկվողի «վատ» արարքին երբ նա ստում է այլ մարդու կամ վնասում նրան։ Ինչպես երևում է ստացված արդյունքներից մեղքի նման զգացումը էական ազդեցություն է ունենում նեղացված մարդուն զիջման պատրաստականության վրա, նույնիսկ եթե զիջումը կպահանջի ժամանակի և ուժերի որոշակի ծախսեր։ Հետաքրքրիր է, սակայն զարմանալի չէ այն փաստը, որ հետազոտվողները, որոնք մեղավոր են զգում, այնքան էլ հեշտությամբ չեն գնում զիջումների, եթե այդ զիջումները անմիջականորեն կապված են նեղացած մարդու հետ անմիջական փոխհարաբերության հետ։ Այդ [[ֆենոմեն]]ը կարելի բացատրել նրանով, որ մարդը, ով ունի մեղքի զգացում այլ մարդու առաջ, ձգտում է խուսափել նրա հետ առավել ծանր կոնֆրոնտացիայից։Սակայնկոնֆրոնտացիայից։ Սակայն անհրաժեշտ է զգուշորեն այս փորձերից հետևություններ անել, և դրանք օգտագործել իրական կյանքում։ Չպետք է մոռանալ, որ արհեստականորեն ստեղծված իրավիճակում նեղացած և մեղավոր կողմերը իրար հետ ծանոթ չէին։

Հավատքը և հոգևոր դաստիարակությունը ընդունված է համարել խղճահարության և մեղքի զգացումի կարևոր նախապայման։ Հավատացյալները հաճախ նշում են հասուն խղճի ձևավորման, մեղքի զգացումի յուրահատուկ աղբյուրների ընկալման մեջ հոգևոր դաստիարակության կարևոր դերի մասին։ Հավատացյալների վարքագծի որոշ կողմեր անմիջականորեն որոշվում են հոգևոր նորմերով և արժեքներով։ Սակայն կարելի է ասել , որ նույնիսկ խիստ հավատացյալների մոտ խղճի ձևավորման և մեղքի զգացումի շեմը որոշվում է ոչ միայն հոգևոր դաստիարակությամբ, այլ նաև ընդհանուր գործոններով , ինչպիսինն են առաքինությունը և լավի ու վատի մասին տվյալ մշակույթին բնորոշ էթիկական նորմերը։

Գլխավոր գործիքը, որով Մոշերը փորձում էր չափել մեղքի ապրումը, դարձավ անավարտ նախադասությունների թեստը։ Հետազոտությունների շարքը, որոնք անցկացվել են այս մեթոդիկայի կիրառմամբ, մեզ հնարավորություն է տալիս ավելի մեծ վստահությամբ մեղքի մասին խոսել որպես անձնային գիծ։ Այս հետազոտությունների արդյունքները մեծացրին Մոշերի վստահությունը այն բանում, որ հիմնական գործոնները, որոնք պայմանավորում են մարդու վարքը այն իրավիճակներում, որոնցում նա ստիպված է դիմակայել կրոնական, բարոյական կամ էթիկական նորմերը խախտելու գայթակղությանը, հանդիսանում է վախի և մեղքի հուզերի փոխազդեցության գործոնը։ Բացի այդ Մոշերը նկատեց, որ մեղքի ապրման ունակությունը անմիջականորեն կապված է անհատի` իրավիճակում պայմանների վերբալ նկարագրման հետ, որոնք կապված են մեղքի ապրման հետ։

Համաձայն Ֆրեյդի տեսության խղճի և մեղքի զարգացումը մեծապես պայմանավորված է նրանով, թե սուպերէգոյի ձևավորման ընթացքում մարդն ինչ միջոց է ընտրում էդիպյան բարդույթի լուծման համար։ [[Էքզիստենցիալիզմ]]ի տեսաբանները պնդում են, որ յուրաքանչյուրը արդեն իսկ դատապարտված է մեղքի ապրմանը, քանի որ չի կարող իրականացնել այն բոլոր հնարավորությունները, որը նրան տվել է բնությունը։ Հաննան մեղքի այսպիսի էքզիստենցիալ հասկացման իր քննադատության մեջ էքզիստենցիալիստներին մեղադրում է այն բանում, որ նրանք փորձում են մեղքի ապրումը և հենց մարդու գոյությունը հանգեցնել իրար։