«Հայկական աստղագիտություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ →Աստղադիտարանների ստեղծում: կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: ն՝ն → ն՝ ն oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 12.
== Աստղադիտարանների ստեղծում ==
Հատկապես ուշագրավ են Կենդանակերպի լույսի, երկնային մարմինների շրջապտույտի և [[աստղ]]երի առկայծումների վերաբերյալ [[Խորեն Սինանյան]]ի աշխատանքները։ [[1894]]-ին նա հայտնաբերել է [[Յուպիտեր]]ի 6-րդ [[արբանյակ]]ը, սակայն [[Վատիկան]]ի աստղադիտարանի հանձնաժողովն այդ փաստը չի հաստատել և չի գրանցել նրա անունով։ Մխիթարյանների աստղագիտական բնույթի աշխատանքներից է նաև Հ. Բարսեղյաևի «Գիսատրք» աշխատությունը, որտեղ, հայտնի պատկերացումներից բացի, շարադրված են արևաբծերի և գիսավորների սեփական դիտումների արդյունքները։ [[XX դար]]ի հայկական առաջին աստղագիտական հիմնարկը՝ [[Երևանի աստղադիտարան]]ը, սկսել է գործել [[1933]]-ին՝ [[ԵՊՀ]]-ին կից։ Այնտեղ տեղադրված 22 սմ տրամագծով աստղադիտակով իրականացրել են ուղղակի և լուսանկարչական դիտումներ, զբաղվել փոփոխ, աստղերի, Արեգակի ակտիվության և այլ հարցերով։ [[ՀԽՍՀ]] ԳԱ հիմնադրումից ([[1943]]) հետո ԵՊՀ-ում բացվել է աստղաֆիզիկայի ամբիոն ([[1945]]), այնուհետև ստեղծվել է ԳԱ [[Բյուրականի աստղադիտարան]]ը (1946)։ Առաջին դիտումները Բյուրականում կատարվել են բաց երկնքի տակ տեղակայված փոքր աստղադիտակներով, իսկ արդյունքները մշակվել են Երևանի աստղադիտարանում։ Բյուրականի աստղադիտարանի պաշտոն, բացումը տեղի է ունեցել 1956-ին, և հետազոտ, աշխատանքները շարունակվել են Բյուրականում։ Աստղադիտարանում տեղակայված առաջին, շատ համեստ չափերի աստղադիտակները (Շմիդտի՝ 20 սմ, և Կասեգրենի 40 [[սմ]] տրամագծերով դիտակներ, 12 սմ տրամագծով աստղագրիչ) օգտագործվել են աստղասփյուռների, փոփոխ, աստղերի և այլ օբյեկտների հետազոտման համար։ [[1954]]-ին շահագործման է հանձնվել 53 սմ տրամագծով Շմիդտի դասի դիտակը, իսկ [[1960]]-
Աստղասփյուռների կառուցվածքային առանձնահատկությունների հետազոտմամբ հայտնաբերվել է նաև [[Օրիոն]]ի սեղանակերպ բագմաստղերի նոր դաս, որոնք անկայունությամբ գերազանցում են մայր աստղասփյուռին և քայքայվում 106 [[տարում]] ([[Վիկտոր Համբարձումյան]])։ Այս արդյունքներն առաջին վկայություններն էին այն բանի, որ Գալակտիկայում աստղառաջացումը շարունակվում է նաև մեր ժամանակներում և կրում է խմբային բնույթ։ Փաստորեն Տիեզերքի ցանկացած վերջավոր ծավալում (օր.՝ Գալակտիկայում) գոյություն ունեն մինչև տվյալ ծավալի համար առավելագույն սահմանային տարիքն ունեցող բոլոր տարիքի աստղեր։ Սեղանակերպ կառուցվածքներ են հայտնաբերվել ոչ միայն աստղային բնակչության, այլև մութ գլոբուլների շրջանում։ Հայտնաբերված հարյուրավոր գլոբուլային համակարգերը նույնպես դինամիկ անկայուն են ([[Արմեն Գյուլբուդաղյան]])։
|