«Մանկավարժ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական, ձևաչափ, փոխարինվեց: : → ։ (115) |
չ կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: ն , ի → ն, ի (11) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 44.
Առաջին հատկությունն օբյեկտիվ է և բնութագրում է ուսուցչի կողմից դասավանդվող առարկայի իմացության աստիճանը, գիտական պատրաստվածությունը, կրթվածությունը, այնուհետեև առարկայի [[Մեթոդաբանություն|մեթոդաբանության]] հետ, ընդհանուր դիդակտիկ սկզբունքների հետ ծանոթությունը, երեխայի բնույթի իմացությունը։ Երկրորդ հատկությունը սուբյեկտիվ է և արտացոլում է դասավանդման արվեստը, անձնական մանկավարժական տաղանդն ու ստեղծագործականությունը։ Այն ներառում է մանկավարժական տակտը, ինքնուրույնությունն ու արվեստը։
Բացի «հատուկ ուսուցչական հատկություններից»՝ անհրաժեշտ է նշել նաև «բարոյական» հատկությունների մասին, որոնց դասվում են անկողմնակալությունը, բարեսրտությունը, [[ուշադրություն]]ը, արդարությունը, կայունությունը, նրբազգացութունը, իսկական [[սեր]]ը երեխաների հանդեպ։ Մանկավարժի համար շատ կարևոր է ինքնակատարելագործման
Նինա Կուզմինան մանկավարժի սուբյեկտային գործոնների կառուցվածքում ներառում է ուղղվածության տիպը, ընդունակությունների մակարդակը և կոմպետենտությունը, որի մեջ մտնում են հատուկ մանկավարժական, մեթոդական, հոգեբանական, դիֆֆերենցիալ-հոգեբանական, աուտո-հոգեբանական կոմպետենտությունը։ Ակնհայտ են այդ գործոնային կառուցվածքի երեք հիմնական բաղադրիչները՝ անձնային, անհատական և մասնագիտական-մանկավարժական՝ համապատասխան [[գիտելիք]]ներով և կարողություններով։ Աուտո-հոգեբանական կոմպետենտությունը հիմնվում է «[[սոցիալական ինտելեկտ]]» [[Հասկացություն|հասկացության]] վրա, որը ենթադրում է սոցիալական փորձի կուտակման առանձնահատկություն, ինքդ քեզ և ուրիշներին հասկանալու ընդունակություն, միջանձնային իրադարձությունների կանխատեսում։
Տող 50.
=== Մանկավարժական ընդունակություններ ===
Ըստ [[Սերգեյ Ռուբինշտեյն]]ի, որ մարդու [[ընդունակություններ]]ի զարգացման գործընթացը մարդու զարգացման գործընթաց է։ Տեպլովի կողմից ընդունակությունները մեկնաբանվում են որպես [[անձ]]ի անհատական հատկություններ, որոնք հանդիսանում են գործունեության հաջող իրականացման պայման։ Ընդ որում ընդունակությունները չեն հանգում հմտությունների և կարողություններին և տարբերում են մի մարդուն մյուսից [[գործունեություն|գործունեության]] իրականացման հաջողության
Առանձնացվում է մի շարք մանկավարժական ընդունակություններ՝
* Դիդակտիկական ընդունակություններ, ուսումնական նյութը երեխաներին մատչելի, պարզ, հասկանալի ձևով մատուցելու, առարկայի նկատմամբ հետաքրքրություն առաջացնելու, ինքնուրույն աշխատանքը խթանելու
* Ակադեմիական ընդունակություններ, մանկավարժը գիտի ավելին, քան ուղղակի ուսումնական ծրագիրը, հետևում է գիտության բացահայտումներին, ազատ տիրապետում է նյութին, որի հանդեպ դրսևորում է հետաքրքրություն, հետազոտական գոնե փոքրիկ աշխատանքների իրականացում։
* Պերցեպտիվ ընդունակություններ, աշակերտի ներքնաշխարհը թափանցելու կարողություն, հոգեբանական դիտողականություն։ Նա աննշան արտաքին դրսևորումներով նկատում է սովորողի ներաշխարհի ամենափոքր փոփոխությունները։
* Խոսքային ընդունակություններ, սեփական մտքերը և հույզերը խոսքի, դիմախաղի և մնջախաղի միջոցով պարզ և հստակ արտահայտելու ընդունակություն։ Դասի ժամանակ խոսքը միշտ ուղղված է սովորողներին։
* Կազմակերպչական ընդունակություններ, առաջին հերթին, աշակերտական կոլլեկտիվը կազմակերպելու, համախմբելու, համատեղ աշխատանքը խթանելու, երկրորդ հերթին, սեփական աշխատանքը կազմակերպելու ընդունակությունները։ Փորձառու ուսուցիչների մոտ ձևավորվում է ժամանակի յուրահատուկ զգացում՝ աշխատանքը ճիշտ բաշխելու, համապատասխան ժամկետներ տալու կարողություն։
* Ավտորիտար ընդունակություններ, ուսումնառողների վրա անմիջական հուզակամային ձևով ազդելու և դրա միջոցով հեղինակություն վայելելու ընդունակությունները։ Ավտորիտար ընդունակությունները կախված են ուսուցչի անձնային որակների մի ամբողջ կոմպլեքսից, մասնավորապես նրա կամային որակներից (պահանջկոտություն, կայունություն, դիմադրողականություն, վճռականություն), ինչպես նաև աշակերտների ուսուցման և դաստիարակության համար պատասխանատվության զգացումից։
* Հաղորդակցական ընդունակություններ, երեխաների հետ շփվելու, նրանց հետ ճիշտ մոտեցում գտնելու, նրանց հետ մանկավարժական տեսանկյունից նպատակահարմար փոխհարաբերություններ ստեղծելու ընդունակությունները, մանկավարժական տակտի առկայությունը։
* Մանկավարժական երևակայություն կամ կանխատեսական ընդունակություններ— սեփական գործողությունների հետևանքների կանխատեսման ընդունակությունն է, աշակերտի անձի դաստիարակչական ծրագրավորումը, նրա այս կամ այն որակների զարգացման առանձնահատկությունները կանխատեսելու ընդունակությունը։
Տող 63.
Մանկավարժական ընդունակությունները իրենց բովանդական մեջ ներառում են շատ անձնային որակներ, բացահայտվում են որոշակի գործողությունների, հմտությունների միջոցով։ Ընդ որում կան հմտություններ, որոնք ներառվում են մի քանի ընդունակությունների բովանդակության մեջ։ Օրինակ, դիդակտիկ ընդունակությունների մեջ մտնող սովորողների ինքնուրույն աշխատանքը կազմակերպելու հմտությունը ըստ էության ուրիշների աշխատանքը կազմակերպելու հմտությունն է, որը մտնում է կազմակերպչական ընդունակությունների մեջ։
Կուզմինայի մոտեցման մեջ ընդգծվում է այն գաղափարը, որ մանկավարժական գործունեության սուբյեկտի ընդունակությունները, որոնք ձևավորվում և զարգանում են մանկավարժական գործունեության ընթացքում, մեծապես պայմանավորում են նրա իրականացման
Նա առանձնացնում է մանակվարժական ընդունակությունների երկու մակարդակ՝ պերցեպտիվ-ռեֆլեքսիվ և պրոյեկտիվ։ Առաջինը կապված է էմպատիայի հետ, տակտի և ներգրավվածության զգացման
Գոնստիկական ընդունակությունները դրսևորովում են սովորողների ուսուցման մեթոդների արագ և ստեղծագործական յուրացման մեջ, մեթոդների ընտրողականության մեջ։ Այս ընդունակությունները ապահովում են սովորողների և սեփական անձի մասին ինֆորմացիայի կուտակում։ Պրոյեկտավորող ընդունակությունները դրսևորվում են սովորողների վերջնական արդյունքը առաջադրանք-խնդիրներում պատկերացնելու մեջ, որոնք ունեն իրենց ժամանակային տեղը ողջ ուսումնական գործունեության մեջ։ Սա նախապատրաստում է սովորողներին խնդիրների ինքնուրույն լուծմանը։ Կոնստրուկտիվ ընդունակությունները դրսևորվում են համատեղ գործունեության ստեղծագործական աշխատանքային մթնոլորտի ստեղծման
== Մանկավարժի անձնային որակներ և անձնային ուղղվածություն ==
Մանկավարժական գորժունեության հաջողությանը նպաստող գործոններից են ուսուցչի անձնային որակները։ Անհրաժեշտ է այնպիսի որակների համադրություն, ինչպիսիք են նպատակաուղղվծաությունը, վճռականությունը, աշխատասասիրությունը, դիտողականությունը։ Հատուկ ընդգծվում է սրամտության, հռետորական, արտիստիկ ընդունակությունների կարևորությունը։
Մանկավարժին՝ որպես գործունեության սուբյեկտի դիտարկելիս հետազոտողները առանձնացնում են մասնագիտական-մանկավարժական որակներ, որոնք կարող են մոտ լինել ընդունակություններին և զուտ անձնային արակներին։ Դրանց են դասվում՝ մանկավարժական էրուդիցիա, մանկավարժական նպատակադրում, մանկավարժական [[մտածողություն]],մանկավարժական հնարամտությունը, մանկավարժական կանխատեսումը, մանկավարժական [[ռեֆլեքսիա]]ն։
Անձնային ուղղվածությունը հանդիսանում է մասնագիտական-մանկավարժական գործունեությունում կատարելության ձեռքբերման կարևորագույն սուբյեկտիվ գործոններից մեկը։ Անձի ուղղվածությունը գործունեությունը կողմնորոշող կայուն [[դրդապատճառ]]ների համակցություն է, որոնք հարաբերականորեն անկախ են առկա իրադրություններից։ Անձնային ուղղվաությունը բնորոշվում է հետաքրքրություններով, հակումներով, համոզմունքներով և իդեալներով, որոնցում արտահայտվում է մարդու [[աշխարհայացք]]ը։ Մանկավարժական գործունեության ոլորտում այս հասկացության սահմանները ընդլայնելով նրանում կարելի է ներառել հետաքրքրությունը սովորողների նկատմամբ, մանկավարժական գործունեության նկատմամբ, ձգտում դրանով զբաղվելու, սեփական ընդունակությունների գիտակցում։ Գործունեության գլխավոր ռազմավարությունների ընտրությունը պայմանավորում է ուղղվածության երեք տիպ՝ ճշմարիտ մանկավարժական, ֆորմալ մանկավարժական, կեղծ մանկավարժական։ Միայն ուղղվածության առաջին տիպն է նպաստում մանկավարժական գործունեության մեջ բարձր արդյունքների ձեռքբերմանը։ Ճշմարիտ մանկավարժական ուղղվածությունը կայանում է կայուն մոտիվացիայում՝ ուղղված սովորողի անձի ձևավորմանը դասավանդվող առարկայի միջոցով, առարկայի վերակառուցմանը սովորողների գիտելիք ստանալու ելակետային պահանջմունքների հիման
== Մանկավարժական գործունեության արդյունավետության բնութագրեր ==
Տող 76.
* Մինիմալ, վերարտադրական, մանկավարժը կարողանում է ուրիշներին պատմել այն, ինչ գիտի։ Հանդիսանում է ոչ արդյունավետ։
* Ցածր-ադապտիվ, որի դեպքում մանկավարժը կարողանում է իր իմացածը հարմարեցնել լսարանի առանձնահատկություններին։ Քիչ պրոդուկտիվ է։
* Միջին-լոկալ մոդելավորող, մանկավարժը տիրապետում է ուսուցանման ռազմավարություններին, կարողանում է առարկայի որոշ բաժինների համար ձևակերպել մանկավարժական նպատակ, կազմակերպել սովորողների ուսումնաճանաչողական գործունեությունը։ Միջին արդյունավետություն ունեցող մակարդակ է։
* Բարձր-համակարգային մոդելավորող, մանկավարժն ունի գիտելիքների անհրաժեշտ համակարգի ձևավորման ռազմավարություններ։ Բնորոշվում է արդյունավետության բարձ մակարդակով։
* Բարձրագույն-սովորողների գործունեությունը և վարքը համակարգային մոդելավորող, մանկավարժը տիրապետում է իր առարկան սովորողի անձի ձևավորմանը նպաստող միջոցի վերափոխման ռազմավարություններն։ Այս դեպքում մանկավարժական գործընթացը ունենում է բարձր արդյունավետություն։
|