«Սեմական լեզուներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ →‎Կենդանի լեզուներ: կրճատումների բացում՝, փոխարինվեց: մլն → միլիոն (3) oգտվելով ԱՎԲ
չ կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: ւ ՝ ե → ւ՝ ե (15) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 10.
== Սեմական լեզուներին բնորոշ հատկանիշներ ==
[[Պատկեր:Ugaritic Chart of Letters.svg|մինի|աշխարհի առաջին այբուբեն՝ ուգարիտերեն]]
* Սեմական լեզուներին բնորոշ հատկանիշներն են ձայնավորների սահմանափակ քանակը սկզբնապես՝ ա, ի, ու ՝ու՝ երկար և կարճ տարբերակներով (նշանակալիորեն ավելի շատ են ձայնավորները կենդանի բարբառներում), երեք տեսակի բաղաձայնների առկայությունը՝ հնչեղ, խուլ և էմֆատիկ։
 
* Բայի արմատը և բայածանցյալ անունները սովորաբար կազմված են երեք բաղաձայնից, որոնք կրում են հիմնական բառային իմաստը այն ժամանակ երբ ձայնավորումը ինչպես նաև վերջածանցները, նախածանցներն ու միջնածանցները պարզաբանում են նշանակությունը և տալիս քերականական կարգ։ Օրինակ, արաբերեն քաթաբա՝ նա գրում էր, քութիբա՝ գրված է աքթաբա՝ ստիպեց գրել, քաաթիբքաաթիբ՝ ՝գրողգրող, քիթաաբ՝ գիրք, մաքթաբ՝ դպրոց։
 
* Տարբերվում են երկու սեռսեռ՝ ՝ արական ՝արական՝ առանց նշանի և իգական՝ սովորաբար նշվող հատուկ վերջավորությամբ, երբեմն տարբերվում են միայն համաձայնությամբ։
Հին աքքադական լեզվում վեց հոլով կա, հին սեմական լեզուներում կա երեք հոլով ՝հոլով՝ ուղղական u, սեռական I, հայցական a, կենդանի սեմական լեզուներում հոլովներ չկան։
 
* Գոյություն ունեն երկակի և հոգնակի թվեր։ Վերջինս հարավ սեմական լեզուներում մեծամասամբ դուրս են մղվում տարբեր տեսակի հավաքական գոյականների միջոցով, որոնք կազմվում են հիմքի ձայնադարձմամբ ՝ «կոտրված հոգնակի» բաբ ՝բաբ՝ դուռ, հոգնակին աբուաբ, Ալիմ ՝Ալիմ՝ գիտնական, հոգնակին ուլամա։
Ածականները երբեմն տարբերվում են յուրահատուկ վերջավորություններով, բայց հիմնականում հոգնակի թվի այլ կազմությամբ ինչպես նաև շարահյուսորեն։
 
Տող 24.
# Ինքնուրույն անձնական. անձնական դերանունները որոշ լեզուներում հոլովվում են, օգտագործվում են սուբյեկտի դեմքը, որոշ լեզուներում նաև օբյեկտը նշելու համար, բայց պարտադիր չեն համարվում։
# Ինքնուրույն ստացական (արխայիկ, հազվադեպ)։
# Վերջավորութային ՝Վերջավորութային՝ անվան դեպքում ստացական իսկ բայի դեպքում օբյեկտի ցուցիչներ։
# Հարցական
# Հարաբերական-հաճախ նրանք nota genetivi են, այսինքն մասնիկներ, որոնք կապում են որոշիչը որոշյալի հետ։
 
[[Պատկեր:Syriac Sertâ book script.jpg|մինի|[[Արամեերեն]]]]
* Բայում արտահայտվում են սուբյեկտի դեմքի, թվի, սեռի կարգերը /գործողության օբյեկտը կարող է արտահայտվել դերանվանային վերջավորությամբ/, ինչպես նաև ժամանակը, խոնարհումը/միայն սեմական մեռած լեզուներում/։ Սովորաբար գոյություն ունեն բայի երկու տեսակներ ՝տեսակներ՝ կատարյալ վերջավորության խոնարհմամբ և անկատար նախածանցային խոնարհմամբ, աքքադերենում բայերում երկու տեսակն էլ նախածանցային խոնարհման գործառույթ ունեն։ Հետագայում կատարյալ ձևը զարգանում է անցյալ ժամանակում, իսկ անկատար ձևը ՝ձևը՝ ապառնի ժամանակում կամ ներկա ժամանակի ձև / եբրայերեն, արամեերեն, կամ ներկայում՝ արաբերեն/։ Առաջին դեպքում ներկան արտահայտվում է դերբայի միջոցով, իսկ երկրորդ դեպքում ապառնին մասնիկի միջոցով։ Սեմական լեզուների համար հատկապես բնութագրական են այսպես կոչված վազները։ Վազները ները ՝ները՝ սաստկական, ստիպողական փոխադարձ և շատ այլ, վերափոխում են բայի առաջնային իմաստը։ Սեմական լեզուներում գոյություն ունի բարդ բառակազմական համակարգ ածանցների և հիմնականում ձայնափոխության միջոցով։ Բառերի սովորական հերթականությունն է բացի աքքադերենից ՝աքքադերենից՝ ստորոգյալ, ենթակա, լրացումներ։ որոշիչը միշտ հետևում է որոշյալին։
 
== Սեմական լեզուներ ==
Տող 36.
[[Պատկեր:Ebla clay tablet.jpg|մինի|[[Էբլայերեն]]]]
Սեմական լեզուները ընդունված է բաժանել երկու խմբի՝ կենդանի և մեռած։
* Մեռած լեզուների շարքին է դասվում [[աքքադերեն]]ը՝ ասորա-բաբելոնյան լեզուն, հայտնի մթա 3րդ հազարամյակում, գործածությունից դուրս է եկել մեր թվարկության սկզբներին։ Տարածված է եղել Միջագետքում՝ներկայիսՄիջագետքում՝ ներկայիս Իրաքի տարածքում։
* [[Էբլայերեն]] կամ [[Էբլա]]յի լեզու, 1970-ական թթ. Հյուսիս-Արևմտյան [[Սիրիա]]յում գտնված սեպագիր արձանագրության լեզու։ Արձանագրությունը թվագրվում է մթա 3րդ հազարամյակին։
* Ամորեական լեզու - շումերական և աքքադական սեպագիր արձանագրություններում առկա են այս լեզվով գրված անձնական անուններ, տարածված է եղել մթա 3րդ- 2րդ հազարամյակում Հյուսիս-Արևմտյան Սիրիայում և Արևմտյան Միջագետքում։
Տող 46.
* Հին հարավարաբական լեզուներ, այլ կերպ «էպիգրաֆիկ հարավարաբական» (սաբայական, մինայական, քաթաբանական, հադրամաության լեզուներ-հայտնի են մթա 1ինից մինչր մթ 6րդ դարի գրավոր հուշարձաններից։ մՏարածված են եղել ժամանակակից Եմենի տարածքում և Հարավային Արաբիային կից տարածքներում, ներառյալ Եմենը։
* Հին եթովպական լեզու կամ գեեզ-հայտնի է մթա 4րդ դարի Աքսումի հին թագավորական գրառումներից, որպես խոսակցական գոյատևել է գրեթե մինչև 10րդ դարը։ Այդ ժամանակաշրջանում տարածված էր Աքսումի հին պետության տարածքում և ժամանակակից [[Եթովպիա]]յի և [[Էրիթրեա]]յի հյուսիս-արևելյան կից տարածքներում։ Մինչ այժմ օգտագործվում է որպես եթովպական քրիստոնեական եկեղեցու կրոնական լեզու։
* Հին արաբերեն - գոյություն է ունեցել, հավանաբար, որպես հին քոչվոր և նստակյաց ցեղային բարբառների ժողովածու և հայտնի է էպիգրաֆիկ՝արձանագրայինէպիգրաֆիկ՝ արձանագրային տեքստերի ոչ մեծ քանակությամբ, որոնք վերաբերում էին մթա և մթ առաջին դարերին։ Մինչիսլամական ժամանակաշրջանում տարածված է եղել Կենտրոնական և Հյուսիսային Արաբիայի տարածքում, իսկ ցեղերի գաղթի արդյունքում մթ սկզբներին տարածվել է Պաղեստինի, Սիրիայի և Միջագետքի տարածքում։
 
=== Կենդանի լեզուներ ===