144 973
edits
չ (կետադրություն, փոխարինվեց: : → ։ (4)) |
չ (վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ը: → ը։ (11) oգտվելով ԱՎԲ) |
||
=== Լեզվի գաղտնիությունը ===
Իրենք՝ թզուկները, այնքան էլ հակված չէին ուրիշներին իրենց լեզուն սովորեցնելու։ Նրանց լեզուն «գաղտնիք էր, որը նրանք ինքնակամ չէին ասում անգամ իրենց ընկերներին»<ref>(LotR, прил. F)</ref>։ Թզուկների անձնանուններն այնպիսին են, ինչպիսին մենք տեսնում ենք Տոլկինի ստեղծագործություններում, այսինքն, մարդկային լեզվով։ Իրենց գաղտնի «ներքին» անունները թզուկները չեն ասում ոչ մեկի։ Այդ անունները չեն գրում անգամ գերեզմանաքարերի վրա։ Մատանիների տիրակալում ու Տոլկինի այլ ստեղծագործություններում խուզդուլը հիմնականում օգտագործվում է տեղանուններում։ Խուզդուլով ասված քիչ թվող արտահայտություններից է Գիմլիի մարտական ճիչը, Հորնբուրգի պաշարման ժամանակ. Բարուկ Խազադ. Խազադ աի-մենու! ({{lang-en|Baruk Khazad! Khazad ai-menu!}})՝ «Թզուկների
==== Բացառություն ====
== Խուզդուլի ստեղծման պատմությունը ==
Տոլկինը գրում է, որ Խուզդուլը «ստեղծվել է կառուցվածքի փոքր միավորներով ու շատ փոքր բառարանով»<ref>Late Writings|300</ref>։ Դա անկասկած տեղի է ունեցել 30-ական թվականներին։ Խուզդուլ լեզվի Khazaddûm և Gabilgathol բառերը ի հայտ են գալիս «Սիլմարիլիոնի» վաղ շրջանի հատվածներում<ref>Valinor and Middle-Earth before the Lord of the Rings|274</ref>։ Ակնհայտ է, որ դրա համար որպես հիմք են ծառայել սեմական լեզուները։ Սակայն, Տոլկինը լեզվի մասին մանրամասն նյութեր չի թողել, այնպես որ, այն ինչ հայտնի է ընդհամենը մի քանի արտահայտություն է։ Մենք գիտենք մի քանի անուն, անվանում, գրությունը Բալինի գերեզմանին՝«Balin Fundinul uzbad Khazaddûmu» — «Բալին, Ֆունդինի որդի, Մորիայի տիրակալ» և Գիմլիի մարտական կոչը. «''Baruk Khazâd! Khazâd ai-mênu!''» — «Թզուկների
Կա վարկած, որի համաձայն [[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Տոլկին|Տոլկին]]ի սևագրություններում կա խուզդուլի ամբողջական քերականությունը, սակայն դա չի հրապարակվել և այժմ գտնվում է տոլկինական ամսագրերից մեկի մոտ։
Կարճ ձայնավորները ձևավորում են դասական համակարգը հինգ ձայներից՝ a, i, e, o, u: Կան նաև երկար ձայնավորներ՝ â, ê, î, û, ô: Կա երկձայն ai: Նաև կան а և е ձայնավորների կրճատված տարբերակներ, որոնք նշանակվում են ə:
Բացի այդ, դատելով Անհերտաս Մորիայի ռունագրերի աղյուսակից, խուզդոլում կան նաև այլ
=== Նմանությունը սեմական լեզուներին ===
Խուզդուլի հիմնական կառուցվածքը նման է սեմական
Խուզդուլում, ինչպես և սեմական լեզուներում, արմատը հիմանականում կազմված է երեք
Բառաձևավորման մեջ օգտագործում են նար ածանցներ ու վերջավորություններ։ ai՝ («վրա»), -ul (ախծականի վերջավորություն), -ûn (հավանաբար, որոշակի մասնիկ), -în (ածականների հոգնակի թիվը ցույց տվող մասնիկ), -u (ցույց է տալիս սեռական հոլովը) և այլն։ Հնարավոր են բառարմատների փոփոխություններ (M-B-R-ը Barazinbar բառում)։
|