«Բնիկ հայերեն բառեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: դ: → դ։ (4) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 6.
#[[Բնություն|Բնությանը]], բնական երևույթներին վերաբերող բառեր` ''[[արև]], արեգ, արեգակ, [[աստղ]], [[լուսին]], [[լույս]], [[ամպ]], [[ամպրոպ]], բուք, մրրիկ, [[կարկուտ]], [[ձյուն]], թոն (անձրև), մեգ, բալ, սառն, շլոփա (ձյունախառն անձրև), առու, [[գետ]], [[հեղեղ]], [[աղբյուր]], ալիք, ողողել, մոր, լիկ (ճահիճ), [[տիղմ]], [[հուն]], [[անդունդ]], [[սար]], բլուր, հողմ, հով, [[օդ]], պուտ (կաթիլ)'' և այլն։
#[[Մարդ]]ուն վերաբերող ու մարմնի մասեր նշանակող բառեր` ''ակ (ակն), [[աչք]], [[ականջ]], ունկն, [[ռունգ]](ն), [[այտ]], [[բերան]], [[քիմք]], [[Լեզու (օրգան)|լեզու]], [[ատամ]], [[լինդ]], [[ծնոտ]], երես, մորուք, ալիք (մազերի), կուլ, [[կոկորդ]], որկոր, ուլն (վիզ), [[արմունկ]], [[ուս]], [[ձեռք]], աջ, ափ, [[եղունգ]], թիկն (թիկունք), լանջ, ստինք, [[սիրտ]], [[լյարդ]], կող, մեջք, ող(ն), [[որովայն]], փամփուշտ, [[փայծաղ]], [[արգանդ]], ընդերք, երաստան, քամակ, շեք, ծունկ, [[ազդր]], ծունր, ամորձիք, հետք, ոտ, ոլոք, [[սրունք]], ջիլ, [[գեղձ]], [[արյուն]], [[միս]], մարմին, անձ(ն), մուկ(ն) (մկան), [[ոսկոր|ոսկր]], հոդ, նյարդ, արտասուք, արտոսր, թուք, մեզ, փին, քրտինք (քիրտն), միտք, հոգի, տող (տողիք), արու'' և այլն։
#[[Ընտանիք]], արյունակցական-ազգակցական, բարեկամական կապեր ցույց տվող բառեր` ''ամուսին, այր, կին, հայր, մայր, մամ (մայր, տատ), ադե (մայրիկ), նան,նանե, նանի (մայր, տատ), ապի (հայրիկ, եղբայր), ափու (հայր), հավ, հորա (յօրայ), մորու (մօրու), հանի, եղբայր, թոռ, քույր, դուստր, ուստր, որդի, մանուկ, մանչ, սան, հարս, նու, սկեսուր, տայգր (տեգր), տալ, քենի, ներ, որբ, ընտանիք, գերդաստան, արբանյակ, ընկեր, երեց, մարդ:մարդ։''
#[[Հիվանդություն]]ներ և այլ երևույթներ նշանակող բառեր` ''երկունք, կեղ, պալար (բշտիկ), ելունդ, դալուկ, ջերմ, խիթ, խոթ, մռմուռ (ցավ), թարախ, լորցք, թանչ, լուս(ն), շիլ, խեղ, ործ(կ)ալ, հևալ, հինինալ, խույլ (խուլեր), հղի, դեղ, թոթով, մաժել (շփել, տրորել)''։
#[[Կրոն]]ին, դավանանքին վերաբերող բառեր` ''դիք ([[Հեթանոսություն|հեթանոսական]] աստվածներ), ձոն (մատաղ, նվեր), մաղթել, մեղք, սուրբ, տոն, երդում, անեծք, թովել, ստեղծել, քավել''։
Տող 28.
#[[Ուտելիք]] և [[ըմպելիք]] նշանակող բառեր` ''աղանձ, բոկեղ, դոն (հացի տեսակ), դալ, կաթ, կոգի (կարագ), կորկոտ, կեր, կուտ, կերակուր, արբ (արբենալ), ուտել, [[ալյուր]], [[թան]], [[մածուն]], [[մեղր]], [[չիր]], [[ջուր]]''։
#Առտնին տնտեսությանը, կենցաղին վերաբերող բառեր` ''աղորիք, աղալ, աճյուն (մոխիր), ասր (բուրդ), ավել, աման, այրել, արծարծել, բորբոքել, բովել, բոց, բուլ (խմորի գունդ), բուրդ, գեղմ, եռալ, եփել, թաթավել, լսել, լոգանալ, լվանալ, լուցանել, խայծել, խանձել, խաշել (խարշել), խարել (դաղել), խորովել, կայծ, հալել, հեղել, զեղել, հինել, հում, մուխ, մրոտ, մրկել, մուր (մուրճ), նայ, շաղել, շաղաղել, նքույր (մաղի տեսակ), պղպջակ, ջեռուցել, գդալ (դրգալ), քամել, քերել, սղկել (մանրել)''։
#[[Գույն]]երի անուններ` ''[[դեղին]], դեղձան, մուգ:մուգ։''
#[[Թիվ]], չափ նշանակող բառեր` ''[[1 (թիվ)|մի]], [[2 (թիվ)|երկու]], [[3 (թիվ)|երեք]].... [[99 (թիվ)|ինսունինը]], ամբողջ, ամենայն, ավելի, թիվ, կրկին, հաղ (հեղ), մեն, միայն, հոլով, ատեպ, քան(ակ), երկայն, երկար, լայն:լայն։''
#[[Դերանուն]]ներ, [[շաղկապ]]ներ, [[նախդիր]]ներ` ''ես, դու, նա, սա, դա, նա, մե(ն)ք, սույն, դույն, նույն, այս, այդ, այն, ավասիկ, ավադիկ, ավանիկ, այլ, աստ, անդ, առ (մոտ), արդ (այժմ), արդյոք, բոլոր, եթե, ևս, եմ, զի, իք, չիք, մի, ինչ, յուր, զի, թե, ընդ, ըստ, մյուս, միայն, միթե, նամանավանդ, ով, որ, ոմն, ոք, ոչ, ուր, ուրեմն, ի, ց, քան, իսկ:իսկ։''
#Ժամանակ, տեղ, տարածություն, շարժում ցույց տվող բառեր` ''[[տարի|ամ]] (տարի), [[ամառ]], [[ամիս]], արդ, արտ (դուրս), [[գարուն]], գեր (վեր), [[գիշեր]], երեկո, երեկ, դեռ, առընթեր, հանուր, հեռի, հեռու, հուպ, [[ձմեռ]], մերձ, մեջ, մոտ, մինչ, հետ (յետ), հետո (յետո), ներ, ներքո, ի վեր, տևել, տեղի, տիվ, [[ցերեկ]], [[օր]], օթևանել, արահետ, կածան, ուղի, գալ, երթալ, չվել, հածել (յածել)''։
#Կյանքի սովորական բառեր` ''ազազել (լղարել), աղտ, այլ, անձուկ, անուն, աղավաղել, աղքատ, աղկաղկ, արգահատել, արթուն, առնել (առնուլ), առնել (շինել), ատել, արի, արդար, անուրջ, արգել, ասել, արծարծել, այց, ընկնել (անկանել), արմանալ (զարմանալ), բան, [[բառ]], բամբասել, բառնալ, բարձր, բեկել, բեռ, բերել, բերձ (բարձրաբերձ), բլբլալ, բոլոր, բոթել, բոլոր (կլոր), բոռալ (գոռալ), բութ, բերել, գալ, գալարել, գաղտ, գաղել, գաղջ, գան (զզվանք), գանել (զզվել), գարշ, [[Գեղեցիկը (փիլիսոփայություն)|գեղեցիկ]], գերփել, գող, գլորել, գեջ, գլել, գիտենալ, գտնել, գոյ, գործել, գռփել, դադարել, դամբան, դամբարան, դառնալ, դեդևել, դի, դիակ, դնել, դնքսել (ծեծել), դուզ, եզր, եկ, երգիծել, երերալ, ելնել, ելուզակ, եղնել (լինել), եղուկ, երևալ, երեց, երթալ, երկնչել, զայրանալ, զանգիտել, զարկ, զգալ, զեղել, զերծ, զմրել, ընթանալ, ընծա, ընկղմել, ընտիր, թաթավել, թակել, թաքնվել (թաքչիլ), թառամ, թարշամ, թանձր, թարմ, թավ, թմրել, թեր, թերի, թռչել, թոնթորալ, թոպել, թնդալ, թնկթնկալ (հեկեկալ), իր, իրավ, լալ, լավ, լերկ, լիզել, լի, լցնել (լնուլ), լկել (սառույցը սկսել հալչել), լիրբ, լլկել, լկստած, լողալ, լպիրծ, լպիրշ, լուծել (լուծանել), լոք (տալ ցատկել), լսել, լքել, լուտալ, լուռ, խածել, խայթել, խայտ, խանդ, խնդալ, ծաղր, ծիծաղ, ծամել, ծեծել, ծեր, ծնել, ծպտուն, ծուլ, կալնել (կալուլ), կաղաղ (որջ), կենդանի, կողմ, կլանել, կլոր, կմշել, կմշտոց, կնդել (խուզել), [[Կորիզ|կողինձ]] (կորիզ), կրծել, կրկիտ (պինդ, ամուր), հայցել հասնել, հաստ, հաստատ, հարկ, հարթել, հարցնել, հարել (յարիլ), հարմար (յարմար), հավելել (յաւելուլ), հեղել (յեղուլ), հագենալ (յագենալ), հանգ (յանգ), հառնել (յառնել), հեծնել, հեղգ, հեռ, հերթ (կարգ), հին, [[հյութ]] (նյութ), հոգ, հոլանի, հուպ (սեղմ), հոլովել, հոտ, հոտոտել, ձաղել, ձիր, ձրի, ճանաչել, ճառագել, մանր, մաշել, [[մատաղ]], մատղաշ, մարել, մգլել (բորբոսնել), մեծ, մեղկ, մեղմ, մեռնել, մլալ, մլմլալ (ծխալ), մնալ, մոգոնել (հորինել), մոլի, մոլար, մոլոր, մույն, մոռանալ, մունջ, ներքև, նստել, նոր, նսեմ, նուրբ, շեղ, ողբալ, ողողել, ողորկ, ողորմել, ողոքել, ողջ, չոր, պապանձվել (պապանձիլ), պինդ, պլոկել, պլպլալ, ջանալ, ջերմ, ջին, ջնել, ջինջ, ջնջել, սաստ, սաստիկ, [[սեռ]], սերել, սերունդ, սեգ, սիրել, սխալ, սին, սնել, սկել (ընկղմվել), սպառնալ, ստեպ, ստիպել, ստանալ, ստույգ, սուտ, սուր, սուրբ, տամուկ, տատանել, տարտամ, տարտղնել (ցրել, ցիրուցան անել), տզկել (թացանալ), տնտղել, տնքալ, տոկալ, տեսնել, տևել, ցայտել ցեղ, ցելել (ցելուլ), ցտել, ցրել, ցուցանել (ցույց տալ), ուծանալ, ունայն, ուտել, ուրանալ, փանաք(ի) (վատ), փայլ, փայլել, փարվել (փարիլ), փեռեկել, փերթ, փողփողել, փորձել, փոքր, փռթկալ, փռթկացնել (հանկարծակի ծիծաղել), փռալ, փռփռալ (ֆռֆռալ, ծածանվել), փլչել (փլանիլ), փչել, փստալ (վրիպել), փրփուր, փուստ, փութալ, փուք, քաղց, քեն, քորել, քսել, [[քուն]], օգնել, օգուտ''։