«Կոոպերացիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ր: → ր։ (22) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 2.
'''Կոոպերացիա''' ([[լատիներեն|լատ.]]՝ cooperatio — համագործակցություն)`
 
# [[Աշխատանք]]ի կազմակերպման ձև, երբ բազմաթիվ մարդիկ համատեղ կատարում են աշխատանքի միևնույն կամ տարբեր, բայց փոխկապված պրոցեսներ:պրոցեսներ։
# [[Բանվոր]]ների, [[ծառայող]]ների, մանր [[արտադրող]]ների, այդ թվում՝ [[գյուղացի]]ների ինքնագործ կամավոր միավորումներ, որ ստեղծվում են տնտեսական գործունեության տարբեր բնագավառներում ընդհանուր նպատակների հասնելու համար:համար։ Կոոպերատիվ միավորումների հիմնական ձևերն են՝ [[սպառողական կոոպերացիա|սպառողական]], [[բնակարանային կոոպերացիա|բնակարանային]], [[գյուղատնտեսական կոոպերացիա|գյուղատնտեսական]], [[արտադրական կոոպերացիա|արտադրական]], [[արհեստագործական կոոպերացիա|արհեստագործական]], [[վարկային կոոպերացիա|վարկային]], [[վաճառահանման կոոպերացիա|վաճառահանման]], [[մատակարարման կոոպերացիա|մատակարարման]] կոոպերացիաները:կոոպերացիաները։
 
Կոոպերատիվի բարձրագույն մարմինը ընդհանուր ժողովն է:է։ ժողովների միջև ընկած ժամանակաշրջանում կոոպերատիվը ղեկավարում է վարչությունը՝ նախագահի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։
 
== Կոոպերացիայի էությունը ==
 
Կոոպերացիայի էությունը, տեղը և դերը որոշվում է տիրող արտադրահարաբերությունների բնույթով:բնույթով։ Այդ առումով տարբերում են կոոպերացիաի երկու տիպ՝
* Կապիտալիստական
* Սոցիալիստական
 
Կապիտալիստական կոոպերատիվները (առաջացել են XIX դ. վերջին — XX դ. սկզբին) զարգանում են [[կապիտալիզմ]]ի տնտեսական օրենքներին համապատասխան, հաճախ իրենք են շահագործում վարձու աշխատանքը:աշխատանքը։ Դրանք գլխավորում են կապիտալիստ-ձեռնարկատերերը կամ նրանց դրածոները:դրածոները։ Սերտորեն կապված են խոշոր [[մոնոպոլիա]]ների և [[բանկ]]երի, բուրժուական քաղաքական կուսակցությունների և կազմակերպությունների, պետական ապարատի հետ:հետ։ Կոոպերատիվների գործունեության հիմնական նպատակը իրենց անդամների սպառողական, արտադրական և տնտեսական պահանջմունքների բավարարումն է:է։ Դրանց համար յուրահատուկ է կառավարման և տնտեսավարման առավել դեմոկրատական բնույթը, գործում են «մեկ անդամ-մեկ ձայն» սկզբունքով՝ անկախ փայավճարների քանակից։ Արտադրամիջոցների հանրային սեփականության պայմաններում կոոպերացիան վերածվում է աշխատավորության, հատկապես գյուղացիության լայն մասսաների միավորման և սոցիալիստական շինարարության մեջ նրանց ընդգրկման հզոր, միջոցի։ Սոցիալիստական երկրներում կոոպերատիվները գործում են տնտեսական հաշվարկով, զարգացման պլանները կոորդինացվում են ընդհանուր ժողտնտեսական պլանում։ Աշխատանքը վարձատրվում է ըստ կոոպերատիվի արտադրական գործունեության արդյունքների, յուրաքանչյուր անդամի անձնական ներդրման։ Կոոպերատիվների գործունեությունը կարգավորվում է կանոնադրությամբ կամ նորմատիվային այլ դրույթներով։
 
== Տեսակները ==
Տող 27.
 
=== Վարկային կոոպերացիա ===
Վարկային կոոպերացիան դրամական ընդհանուր [[ֆոնդ]] (արտադրական կամ սպառողական վարկի պահանջները բավարարելու համար) ստեղծելու նպատակով մանր ապրանքարտադրողների՝ բանվորների և ծառայողների միավորում է։ Վարկային առաջին կոոպերատիվը կազմակերպվել է [[Գերմանիա]]յում` XIX դ. կեսերին, [[Ռուսաստան]]ում՝ [[1865]]-ին:ին։ Կապիտալիստական պետություններում այն սերտորեն կապված է մասնավոր, բաժնետիրական և պետական բանկերի հետ:հետ։ Խորհրդային երկրներում, [[կապիտալիզմ]]ից սոցիալիզմին անցման շրջանում, վարկային կոոպերացիան հանդիսացել է կապիտալիստական տարրերի դեմ պայքարելու, չքավոր ու միջակ գյուղացիներին օգնելու, բանվորական ու գյուղատնտեսական կոոպերացիաները վարկավորելու միջոց:միջոց։ [[ԽՍՀՄ]]-ում այն գոյատևել է [[1917]]—[[1931]]-ը:ը։
 
=== Վաճառահանման կոոպերացիա ===
Վաճառահանման կոոպերացիան սեփական արտադրանքն իրացնելու համար մանր ապրանքարտադրողների միավորում է:է։ Դրանց մեծամասնությունը միաժամանակ իր անդամներին մատակարարում է արտադրական նշանակության ապրանքներ:ապրանքներ։ Մատակարարման կոոպերացիան արտադրամիջոցների կամ
սպառման առարկաների սեփական պահանջարկը բավարարելու համար մանր ապրանքարտադրողների՝ գյուղացիների, [[տնայնագործ]]ների, [[արհեստավոր]]ների, [[ձկնորս]]ների միավորում է:է։ Առավել հաճախ կազմակերպվում է գյուղատնտեսության մեջ:մեջ։ Կոոպերատիվի միջոցները ձևավորվում
են անդամավճարներից, փայավճարներից, տնտեսական գործունեության շահույթից:շահույթից։
 
== Հայաստանում ==
[[Հայաստան]]ում արտադրական կոոպերատիվները կազմակերպվել են XIX դ. վերջերից:վերջերից։ [[Արարատյան դաշտ]]ում, մասնավորապես [[Արտաշատի շրջան]]ում ստեղծվել են այգեգործական ընկերություններ:ընկերություններ։
 
Խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո արհեստագործական արտելները դարձան մասնավոր արհեստավորներին ու տնայնագործներին միավորելու և շինարարության մեջ ներգրավելու նախնական ձևը:ձևը։ Կազմակերպվեցին [[կոշկակար]]ների, [[դերձակ]]ների, [[գորգագործ]]ների և այլ արհեստավորների արտելներ, որոնց ղեկավարությունն իրականացնում էր [[Հայաստանի տնայնագործական կոոպերացիա]]յի միությունը՝ «Հայտնարկոոպը»։ Հետագայում դրանք վերաճեցին պետական ձեռնարկությունների և միավորվեցին տեղական, թեթև արդյունաբերության և կենցաղսպասարկման մինիստրությունների համակարգում։
 
Հայաստանում վարկային առաջին կոոպերատիվը կազմակերպվել է [[Ղամարլու]] գյուղում, որը գյուղացիական տնտեսություններին վարկ է տրամադրել 7, 7%-ով։