«Ռիո դե Ժանեյրո»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ →‎Կլիմա: ամսաթվերի ձևաչափի ուղղում, փոխարինվեց: accessdate=15 March 2012 → accessdate=2012 թ․ մարտի 15 (2) oգտվելով ԱՎԲ
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ց: → ց։ (14) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 7.
| երկիր = Բրազիլիա
| պատկեր = Montagem Rio de Janeiro.jpg
| պատկերի նկարագրում = Վերևում, աջից ձախ՝ [[Քրիստոսի արձան]]ը, [[Ռիո-Նիտերոյ կամուրջ]]ը, [[Բայա դե Գուանարաբա]], «[[Մարականա մարզադաշտ]]ը, [[Պաո դե Աշուկար լեռ]]ը, [[Կոպոկաբանա լողափ]]ը և քաղաքի տեսարան [[Կորկովադու]]ից:ից։
| զինանշան =Brasão_da_cidade_do_Rio_de_Janeiro.svg
| զինանշանի լայնություն =
Տող 82.
 
== Աշխարհագրություն ==
[[Պատկեր:Morro do Pão de Açúcar 09-2009.jpg|մինի|ձախից|Շաքարի գլուխ բլուրը Դուկի դե Կաշիաս ամրոցից:ամրոցից։]]
Ռիո դե Ժանեյրոն ձգվում է Բրազիլիայի ատլանտյան ափին, այծեղջյուրի արևադարձից ոչ հեռու, որտեղ ամբողջ ափը կողմնորոշված ​​է արևելքից արևմուտք։ Ուղղված լինելով հիմնականում դեպի հարավ, քաղաքը հիմնադրվել է ափամերձ հատվածի մոտ, Գունարաբա (Baía de Guanabara) ծոցի ափին, որի մուտքը նախանշում է Շաքարի գլուխ (Pão de Açúcar) կոչվող լեռը՝ քաղաքի «այցեքարտը»։<ref>[http://riobrazilblog.com/where-is-rio-de-janeiro Where is Rio de Janeiro?<!-- Bot generated title -->]</ref>
 
Տող 90.
 
=== Կլիմա ===
[[Պատկեր:Pão de Açúcar - Rio de Janeiro, Brasil(2).jpg|մինի|աջից|Շաքարի գլուխ լեռը:լեռը։]]
[[Պատկեր:Marina da Glória 1.jpg|մինի|աջից|Մարինա դե Գլորիայի տեսքը. տիպիկ օրը քաղաքում:քաղաքում։]]
 
Ռիո ունի արևադարձային սավաննային կլիմա, որը սերտորեն սահմանակից է արևադարձային մուսոնային կլիմային ըստ Köppen կլիմայի դասակարգման, և հաճախ բնութագրվում է երկարատև հորդառատ անձրևներով դեկտեմբերից մարտ։<ref>[http://www.weather.com/activities/travel/businesstraveler/nutshell/rio_dg.html Rio de Janeiro Destination Guide] from The Weather Channel. Retrieved December 2, 2007.</ref> Քաղաքի ներքին շրջաններում 40&nbsp;°C-ից (104&nbsp;°F) բարձր ջերմաստիճանը սովորական է ամռանը, սակայն հազվադեպ է երկար տևում, իսկ առավելագույն ջերմաստիճանը 27&nbsp;°C-ից (81&nbsp;°F) բարձր է հնարավոր է ամսական կտրվածքով։
Տող 100.
 
Ծովի միջին տարեկան ջերմաստիճանը 23-24&nbsp;°C (73-75&nbsp;°F) է, հուլիսից հոկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում 22&nbsp;°C (72&nbsp;°F), իսկ փետրվարից մարտ՝ 26&nbsp;°C (79&nbsp;°F)։<ref name="weather2travel">{{cite web|url=http://www.weather2travel.com/climate-guides/brazil/rio-de-janeiro.php |title=Rio de Janeiro Climate Guide |accessdate=2011}}</ref> Ամենախոնավ և ամենաչոր ամիսներն են դեկտեմբեր և օգոստոս համապատասխանաբար։
{{Համայնապատկեր|Panorama from Rio de Janeiro.jpg|800px| Քաղաքի հարավային գոտու (Zona Sul) պանորամա:պանորամա։}}
 
=== Ազգային պարկեր և հասարակական վայրեր ===
 
[[Պատկեր:Pedra da Gavea éloignée.jpg|մինի|842 մետր բարձրությամբ Պեդրա դե Գավեա ժայռը Տուժիկա ազգային պարկում:պարկում։]]
 
Քաղաքը ունի բազմաթիվ պարկեր և էկոլոգիական արգելավայրեր, ինչպիսիք են «Տուժիկա» ազգային պարկը, որը համարվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի բնապահպանական ժառանգության օբյեկտ, Էստադուալ դե Պեդրա Բրանկա (Parque Estadual da Pedra Branca) պարկը, Կոմպլեքսո դու Բոա Վիշտան (Complexo da Boa Vista) և բուսաբանական այգին, որը Բրազիլիայի առաջին բուսաբանական այգին է,<ref>{{cite web |url=http://www.jbrj.gov.br/materias/07_10_2005.htm |publisher=Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro |title="Cochicho da Mata" recria floresta dentro da floresta |data=7 de outubro de 2005 |acessdate=10 de setembro de 2008}}</ref> Ռիոի կենդանաբանական այգին<ref name="RIOZOO">{{cite web |url=http://www.rio.rj.gov.br/riozoo/historico.htm |publisher=Jardim Zoológico do Rio de Janeiro |title=Histórico |acessdate=10 de setembro de 2008}}</ref> և հասարակական այգին Ռիոյի պատմական կենտրոնում։<ref>{{cite web |url=http://www.inea.rj.gov.br/unidades/pqpedra_branca.asp|title=PARQUE ESTADUAL DA PEDRA BRANCA - PEPB |acessdate=24 de julho de 2012 }}</ref>
Տող 111.
 
== Սոցիալ-տնտեսական անհավասարություններ ==
[[Պատկեր:Rocinha road 2010.JPG|մինի|աջից|350px|Ռոսինյա ետնախորշի ընդհանուր տեսքը:տեսքը։]]
Ռիո դե Ժանեյրոյում առկա է տնտեսական և սոցիալական անհավասարություն՝ հարուստների և աղքատների միջև հսկայական տարբերությամբ։ Չնայած շատ շրջաններ կարող են հպարտանալ, որ մարդկային զարգացման ցուցանիշը հավասար է սկանդինավյան երկրների ցուցանիշներին (Գավեա՝ 0.970, Լեբլոն՝ 0,967, Ժարդիմ Գուանարաբա՝ 0.963, Իպատեմա՝ 0.962, Բարա դե Տուժիկա՝ 0.959), իսկ մյուսներում նույն ցուցանիշը բավականին ցածր է, ինչպես Կոմպլեքսո դու Ալեմանի (0.711) կամ Ռոսինյայի (0,732) դեպքում։<ref>{{cite web |url=http://www.pnud.org.br/publicacoes/ |publisher=Programa das Nações Unidas para o Desenvolvimento (PNUD) |title=IDH dos bairros do Rio de Janeiro |date=2000 |accessdate=26 de outubro de 2008}}</ref>
 
Տող 118.
Ռիոյի ֆավելաները առանձնանում են նրանով, որ այդ ետնախորշերի հարևանությամբ գտնվու են քաղաքի հարուստ թաղամասերը, ինչը ամբողջությամբ բնութագրում է սոցիալական անհավասարությունը Բրազիլիայում։ Այդպիսի անհավածարության վառ օրինակ է Որոշ տարածքներում շքեղ, ինչպես Սան Կոնրադո թաղամասը, որը տեղակայված է երկրի խոշորագույն ետնախորշի՝ Ռոսինյայի հարևանությամբ։ Ետնախորշերում հանրային կրթությունը և առողջապահության համակարգը անբավարար է կամ էլ ընդհանրապես բացակայում է, ինչը նպաստել է հանցագործության ակտիվացմանը։
=== Հանցավորություն ===
[[Պատկեր:Bopeoper.JPG|մինի|[[BOPE]] ջոկատները Ռիոյի ֆավելայում:ֆավելայում։]]
Քաղաքն ունի բարձր մակարդակի հանցավորություն, մասնավորապես սպանություն։<ref>{{cite web |url=http://www.armazemdedados.rio.rj.gov.br/arquivos/208_como%20andam%20as%20taxas%20de%20homic%C3%ADdios%20no%20rio%20e%20em%20outros%20lugares.PDF |publisher=Governo do Estado do Rio de Janeiro |author=Coleção Estudos da Cidade |title=Os índices da violência no Rio de Janeiro |date=Junho de 2002 |acessdate=26 de outubro de 2008}}</ref> 2007 թ-ի դրությամբ ագլոմերացիայի տարածքում արձանագրվում է գրեթե 80 մահվան դեպք մեկ շաբաթում՝ հիմնականում ավազակային հարձակման, թափառող փամփուշտների և թմրամիջոցների թրաֆիքինգի արդյունքում։<ref>{{cite web |url=http://oglobo.globo.com/pais/mat/2007/01/01/287254604.asp |publisher=O Globo Online |autor=Luiz Claudio de Castro |title=Onda de violência no Rio não é crime comum |date=1 de janeiro de 2007 |acessdate=26 de outubro de 2008}}</ref><ref>{{cite web |url=http://noticias.terra.com.br/ultimas/0,,EI316,00.html |publisher=Terra Notícias |title=Violência no Rio |acessdate=26 de outubro de 2008}}</ref> 1978-ից 2000 թվակնների միջև 49 900 մարդ սպանվել է Ռիոյում, ավելին քան ամբողջ Կոլումբիայում նույն ժամանակահատվածում։<ref>{{cite web |url=http://odia.terra.com.br/brasil/htm/geral_126206.asp |publisher=O Dia Online / Editoria Brasil |title=ONU: Rio e SP têm metade dos assassinatos no país |date=1 de outubro de 2007 |acessdate=26 de outubro de 2008}}</ref><ref>{{cite web |url=http://noticias.terra.com.br/brasil/interna/0,,OI1595166-EI316,00.html |publisher=Terra Notícias |title=Violência no Rio |date=5 de maio de 2007 |acessedate=26 de outubro de 2008}}</ref>
 
Տող 127.
== Ժողովրդագրություն ==
=== Բնակչության աճը ===
[[Պատկեր:Lagoa.jpg|մինի|աջից|280px|Ռոդրիգո դե Ֆրեիտաս (''Lagoa Rodrigo de Freitas'') ծովածոցը քաղաքի հարավում:հարավում։]]
Ռիո դե Ժանեյրոյի բնակչությունը ըստ ''IGBE''-ի կազմում է 6,323,037 բուն քաղաքում և 11,711,233 ագլոմերացիայի շրջանակներում (2010), ինչը նրան դարձնում է 2-րդ խոշորագույն ագլոմերացիան [[Բրազիլիա]]յում<ref>{{cite web|url=http://g1.globo.com/brasil/noticia/2010/12/confira-o-ranking-das-maiores-regioes-metropolitanas.html|title=Confira o ranking das maiores regiões metropolitanas|author=G1|date=2010|publisher=globo.com|accessdate=4 de dezembro de 2010}}</ref>, 3-րդ [[Հարավային Ամերիկա]]յում և 24-րդը աշխարհում։<ref>{{cite web |url=http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1132419689&men=gcis&lng=de&gln=xx&dat=32&srt=pnan&col=aohdq&pt=a&va=x World |title=Gazetteer - Welt: Ballungsräume |accessdate=26 de abril de 2009}}</ref>
 
Տող 200.
</timeline>
 
''Աղբյուր:Աղբյուր։ Planet Barsa Ltda.<ref>{{cite web|url=http://brasil.planetasaber.com/default.asp |title=Barsa Planeta Ltda |publisher=Brasil.planetasaber.com |accessdate=April 17, 2010}}</ref> ''
</center>
=== Էթնիկական կազմ ===
Տող 258.
''IBGE''-ի վերջին հաշվարկների համաձայն՝ կրոնական որևէ պատկանելիություն չունեցների թիվը 7,3% է, ինչը բավականին բարձր է երկրի միջին ցուցանիշից։ [[Եհովայի վկաներ]]ը, [[Հուդայականություն|հուդայականներ]]ը և [[Բուդդիզմ|բուդդիստներ]]ը փոքրամասնություն են կազմում, սակայն նրանց թիվը աճում է։
[[Պատկեր:RioDowntown-CCBYSA.jpg|մինի|ձախից|230px|Տաճարի արտաքին տեսքը քաղաքի կենտրոնից:կենտրոնից։]]
 
=== Կաթոլիկ եկեղեցի ===
Տող 268.
== Տրանսպորտ ==
=== Օդանավակայաններ և նավահանգիստներ===
[[Պատկեր:Aeroporto do Galeão visto da Igreja da Penha.jpg|մինի|ձախից|Ռիո դե Ժանեյրո/Գալեան միջազգային օդանավակայանը:օդանավակայանը։]]
Ռիո դե Ժանեյրոյում քաղաքում կան է հետևյալ օդանավակայանները.
* '''[[Ռիո դե Ժանեյրո/Գալեան (օդանավակայան)|Ռիո դե Ժանեյրո/Գալեան]]''', Ռիո դե Ժանեյրոյի գլխավոր օդզնավակայն է, որը օգտագործվում է միջազգային և տեղական թռիչքների համար։ Բացի Ռիոն Բրազիլիայի մյուս քաղաքներ հետ կապելուց, Գալեանը կապեր ունի 19 երկրների հետ։ Այն գտնվում է Ռիոյի կենտրոնից 20 կմ հեռավորության վրա։ Ռիոյի օդանավակայանը ունի նաև Բրազիլիայի ամենաերկար թռիչքային գոտին (4000 մ) և խոշորագույն բեռների տերմինալից մեկը Հարավային Ամերիկայում։<ref>{{cite web|url=http://www.infraero.gov.br/usa/aero_prev_home.php?ai=213 |title=International Airport of Rio de Janeiro |publisher=Infraero |accessdate=April 17, 2010 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20080423091928/http://www.infraero.gov.br/usa/aero_prev_home.php?ai=213 |archivedate=April 23, 2008}}</ref>
Տող 279.
Ռիոյում կան կարևոր մշակութային վայրեր, ինչպիսիք են ազգային գրադարանը՝ յոթերորդ ամենախոշոր գրադարան ամբողջ աշխարհում, որի հավաքածուն ներառում են ավելի քան 9 միլիոն օրինակ, իսկ Տիատրու դու Ռիոն, կառուցվել է 20-րդ դարի սկզբունքների, Ռիո դե Ժանեյրո գեղարվեստի ազգային թանգարանը, բուսաբանական այգին, կայսերական հրապարակը, բրազիլական գրականության ակադեմիան, Մուզեու դե Արտե Մոդերնո թանգարանը և բնական պատմության թանգարանը։
 
{{Համայնապատկեր|Bonde Sta Tereza01.jpg|800px|Սանտա Տերեզա կամուրջը Ռիո դե Ժանեյրոյի կենտրոնում:կենտրոնում։}}
=== Գրականություն===
[[Պատկեր:Academia brasileira de letras 1.JPG|մինի|աջից|Ակադեմիա Բրասիլիերա դե Լետրաս, Ռիո դե Ժանեյրո, [[Բրազիլիա]]:]]
Տող 286.
Այնուամենայնիվ, Ռիո դե Ժանեյրոյի ամենահայտնի հեղինակը եղել է Մաշադո դե Ասսիսը, որը նաև համարվում է բրազիլական գրականության մեծագույն գրող<ref>Candido; Antonio. (1970) ''Vários escritos.'' São Paulo: Duas Cidades. p.18.</ref> և համարվում է ռեալիզմը ներմուծողը Բրազիլիայում,<ref>Faraco, Carlos Emílio e Moura, Francisco Mato. ''Português Projetos''. São Paulo: Editora Ática, 2009, p.227.</ref> նա մեկնաբանել և քննադատել է քաղաքական և հասարակական դեպքերը քաղաքում և երկրում, ինչպիսին է ստրկության վերացումը 1888 թ-ին և անցումը կայսրությունից հանրապետության։<ref>Gledson, John. J. Machado de Assis, ficção e história''. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1986, p.13.</ref> Նրա պատմվածքների և վեպերի մեծ մասի դեպքերը, ինչպիսիք են «Quincas Borba» (1891) և «Dom Casmurro» (1899), տեղի են ունենում Ռիոյում։
=== Սպորտ ===
[[Պատկեր:Crianças jogando futebol de areia.jpg|մինի|ձախից|200px|Երեխաները ֆուտբոլ են խաղում [[Իպանեմա]]յում:յում։]]
Ռիո դե Ժանեյրոյում ամենահայտնի սպորտային իրադարձությունները [[MotoGP]] մրցաշարի Բրազիլիայի փուլն է և լողափային վոլեյբոլի եզրափակիչները։ Ժակարեպագայում անց են կացվել [[Ֆորմուլա 1]]-ի գրան-պրիի Բրազիլիայի փուլը 1978-ից 1990 թվականներին, [[Champ Car]] մրացաշարը (1996-1999), ինչպես նաև սերֆինգի տարբեր մրցաշարեր։<ref>{{cite web |url=http://oradical.uol.com.br/turismo/praias_rio_janeiro.asp/|title=Praias do Rio de Janeiro |acessdate=24 de julho de 2012 |author=Editoria |coautores= |date=10 de outubro de 2007 |publisher=O Radical }}</ref>
[[Պատկեր:Estádio Olímpico João Havelange - Rio de Janeiro, Brasil.jpg|մինի|աջից|240px|Ժոաո Ավելանժի անվան օլիմպիական ստադիոն]]