«Պրոտոն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
Ավելացվել է «Պրոտոնի հայտնագործումը» հոդվածից |
||
Տող 1.
'''Պրոտոն''' (հին հունարեն՝ ''πρῶτος — առաջին, հիմնական'' բառից), նշանակումը՝ p, [[հադրոններ]]ի դասի դրական [[էլեկտրական լիցք|լիցք]]
Պրոտոնի լիցքը բացարձակ անժեքով հավասար է [[էլեկտրոն]]ի լիցքին։ Բոլոր [[հիմնարար փոխազդեցություններ|հայտնի փոխազդեցություների]] նկատմամբ պրոտոնը կայուն է, մի բան, որ բարիոնային [[լիցքի պահպանման օրենքի]] դրսևորումն է։ Պրոտոնները [[նեյտրոններ]]ի հետ կազմում են քիմիական տարրերի միջուկի լիցքը, այնպես որ տվյալ միջուկի լիցքը հավասար է իր կազմի մեջ մտնող պրոտոնների թվին։
== Հայտնագործում ==
Պրոտոնների մասին պատկերացում ստեղծվել է 1910-ական թվականերից ատոմային միջուկների և ռադիոակտիվության ուսումնասիրության փորձերից։1919-20-ականերին [[Էռնեստ Ռեզերֆորդ]]ը փորձով դիտել է որոշ տարրերի միջուկներից [[|ալֆա֊մասնիկներ|α-մասնիկներով]] պոկված ջրածնի միջուկներ. նա էլ հենց 20-ական թվակաների սկզբին ներմուծել է «պրոտոն» տերմինը։ Պրոտոնի համապատասխան հակամասնիկը` [[հակապրոտոն]]ն է, հայտնաբերվել է 1955 թվականին։
== Հատկություններ ==
Որպես լիցքավոված մասնիկ՝ պրոտոնը ենթարկվում է էլեկտրամագնիսական փոխազդեցության, իսկ այդ մասնիկների ատոմային միջուկներում շաղկապող ուժերը պրոտոնների [[ուժեղ փոխազդեցություն|ուժեղ փոխազդեցության]] դրսևորումներից են։ Բացի ուժեղ և [[էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություն]]երից, պրոտոնը մասնակցում է նաև [[թույլ փոխազդեցություններ]]ի, օրինակ՝ [[բետա֊տրոհում|β-տրոհման]] պրոցեսներում։ Կայունության և ստացման պարզության շնորհիվ [[արագացուցիչ|արագացված]] պրոտոնների փնջերը տարրական մասնիկների [[փորձարարական ֆիզիկա]]յի հիմանական գործիքներից են։
Պրոտոնները նաև տիեղերական ճառագայթների առաջնային բաղադրիչի հիմնական բաղկացուցիչ մասն են։
== Պրոտոնային արագացուցիչներ ==
{{Թարմացնել}}
Խոշորագույն պրոտոնային արագացուցիչները գտնվում են [[Բատավիայում]](ԱՄՆ), [[Սերպուխովում]](ՄՄՀՄ) և Միջուկային հետազոտությունների եվրոպական կենտրոնում։
== Պրոտոնի քվարկային մոդելը ==
{{Թարմացնել}}
Ըստ [[քվարկային մոդել]]ի՝ պրոտոնը երեք [[քվարկ]]ներից կազմված համակարգի որոշակի էնեգետիկ վիճակ է։ Դաշտի միասնական տեսությամբ բոլոր տեսակի փոխազդեցություների միավորման փորձերը հիմք են տալիս կանխագուշակելու նոր գերթույլ փոխազդեցություների գոյությունը, որոնց դեպքում խախտվելու է բարիոնային լիցքի պահպանման օրենքը և պրոտոնը տրոհվելու է լեպտոնի ու [[մեզոն]]ի` շատ փոքր կարգի ժամանակամիջոցում։ Փորձեր նախատեսվում են այդ տրոհումների անմիջական հայտնաբերման համար։
{{մասնիկներ}}
| |||