Վիքիպեդիա

«Ուզբեկներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
|անվանում = Ուզբեկներ
|քանակություն = 1430.000.000
|պատկեր = <table border=0 align="center"><tr>
</tr>
Տող 10.
|երկրամաս1 ={{դրոշավորում|Աֆղանստան}}
|հղում1 =
|քանակ1 = 132 հազար799 726
|երկրամաս2 = [[ԽՍՀ]]{{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}
|քանակ2 = 1023 մլն929 569 հազար309
|լեզու = [[Ուզբեկերեն]]
|հավատք = ս[[Սուննի իսլամ]]
|բարեկամ =[[Թուրքմեններ, Կիրգիզներ, Ղազախներ]]
|ծագում=[[Կենտրոնական Ասիա]]յում
}}
'''Ուզբեկներ''' (ինքնանվանումը՝ ուզբեկ), ազգ [[ԽՍՀՄՄիջին Ասիա]]-ումյում, Ուզբեկներ [[ԽՍՀՈւզբեկստան]]ի հիմնական բնակչությունը։
 
== Բնակչություն ==
Ընդհանուր թիվը 30 միլիոն է ([[2013]]), որից Ուզբեկստանում ապրում է 23 929 309, [[Տաջիկստան]]ում՝ 1 210 236, [[Ղրղզստան]]ում 980 000, [[Ղազախստան]]ում՝ 490 000, [[Թուրքմենստան]]ում՝ 260 000։ Ռուսաստանում ապրող ուզբեկների թիվը 2002 թվականի պաշտոնական տվյալներով հասել է 499 862-ի:
Ընդհանուր թիվը ԽՍՀՄ-ում՝ 14 մլն ([[1983]]), Ուզբեկներ [[ԽՍՀ]]-ում ապրում է 10 մլն 569 հազար (1979, հանրապետության բնակչության 68,7%-ը), 873 հազար՝ [[Տաջիկներ]] ԽՍՀ-ում, 426 հազար՝ [[Կիրգիզներ]] [[ԽՍՀ]]-ում, 263 հազար՝ [[Ղազախներ]] [[ԽՍՀ]]-ում, 234 հազար՝ [[Թուրքմեններ]] [[ԽՍՀ]]-ում։ [[ԽՍՀ]]-ից դուրս 1,5 մլն Ուզբեկներ բնակվում են [[Աֆղանստան]]ում, մոտ 13 հազար՝ [[ՉԺՀ]]-ի արմարևմտյան շրջանների որոշ [[քաղաք]]ներում։
 
== Լեզու և կրոն ==
Տող 29.
[[Պատկեր:Boukhara 4749a.jpg|մինի|ձախից|Ուզբեկ կին]]
[[Պատկեր:Uzbek man from central Uzbekistan.jpg|մինի|ձախից|Ազգային տարազով ուզբեկ մեծահասակ տղամարդ]]
Ուզբեկներ ԽՍՀՈւզբեկստանի տարածքում հնում բնակվել են եվրոպեոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող իրանալեզու ժողովուրդներ ու ցեղեր (սողդիացիներ, խորեզմցիներ, բակտրիացիներ, ֆերգանացիներ և սակա-մասսագետներ)։
 
== Պատմություն ==
Մ․ թ․ 1-ին հազարամյակի կեսին [[Կենտրոնական Ասիա]]յից սկսել են Միջինասիական միջագետք թափանցել մոնղոլոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող թյուրքալեզու որոշ ցեղախմբեր։ Այդ հոսքն ուժեղացել է 6-րդ դարի 2-րդ կեսից, երբ [[Միջին Ասիա]]ն մտել է Թյուրքական խաքանության կազմի մեջ։ Հետագա դարերում թյուրք, որոշ ցեղեր աստիճանաբար անցել են նստակեցության և միաձուլվել իրանալեզու ժողովուրդներին, մնացածները շարունակել են վարել վաչկատուն կյանք՝ պահպանելով տոհմացեղային ավանդույթները։ Միջինասիական միջագետքը Կարախանյանների պետության մեջ մտնելու ժամանակաշրջանում (11-12-րդ դարեր) այնտեղ հաստատված թյուրքալեզու ցեղերի հիման վրա սկսվել է ուզբեկ, ժողովրդի կազմավորումը։
 
13-րդ դարում թաթար-մոնղոլների նվաճումների հետևանքով Միջինասիական միջագետքում հաստատվել են թուրքական և մոնղոլական նոր ցեղեր։ Ուզբեկների՝ որպես ժողովրդի կազմավորումը, հիմնականում տեղի է ունեցել դեշտ-ի ղփչաղ կամ ուզբեկ կոչվող թուրք,թյուրքական ցեղերի զանգվածային ներթափանցումից (15-րդ դարի վերջ - 16-րդ դարի) հետո։
 
20-րդ դարի սկզբին Ուզբեկներիուզբեկների կազմում առկա էին ազգագրության 3 մեծ խմբեր՝ երկրագործությամբ, արհեստներով ու առետրով զբաղվող նստակյացներ, նախամոնղոլական և ետմոնղոլական ժամանակներում հաստատված թյուրք, խաշնարած ցեղերի հետնորդներ, որոնց մեծամասնությունը պահպանում էր «թյուրք» ինքնանվանումը, և 15-16-րդ դարերում դեշտ-ի ղփչաղ ուզբեկ, ցեղերի սերունդներ։ Ուզբեկ, ցեղերի անցումը նստակեցության սկսվել է 15-րդ դարում և ավարտվել 20-րդ դարի սկզբին։
 
[[1917]] թվականի [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան հեղափոխության]] նախօրյակին դեռես ավարտված չէր ուզբեկ,ուզբեկական բուրժուական ազգի ձեավորումը։ ՍովետականկարգերիԽորհրդային կարգերի պայմաններում Ուզբեկներ ձեռք բերեցին իրենց ազգային պետականությունը (Ուզզբեկներ [[ԽՍՀ]]) և ձևավորվեցին իբրև սոցիալիստական ազգ, հաղթահարեցին տնտեսական և մշակութային հետամնացությունը, մեծ հաջողությունների հասան գիտության և արվեստի զարգացման բնագավառներում։ Պատմության, տնտեսության և մշակույթի մասին։
 
== Տես նաև ==
*[[Ուզբեկստան]]
*[[Ուզբեկական ԽՍՀ]]
 
{{ՀՍՀ}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ուզբեկներ» էջից