«Կրիպտոն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 8.
| պարբերություն =
| բլոկ =
| արտաքին տեսք =[[Պատկեր:Krypton discharge tube.jpg|150px]] <br />Անգույն, անհոտ, անհամ, անհոտ իներտ գազ
| պատկեր =Krypton Spectrum.jpg
| ատոմային զանգված = 83,798(2)<ref name="iupac atomic weights">{{ռուսերեն հոդված|автор=Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu.|заглавие=Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)|ссылка=http://iupac.org/publications/pac/85/5/1047/|язык=en|издание=[[Pure and Applied Chemistry]]|год=2013|том=85|номер=5|страницы=1047-1078|doi=10.1351/PAC-REP-13-03-02}}</ref>
Տող 30.
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն =(
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան =
| եռման ջերմաստիճան =
| կրիտիկական կետ Կ =
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն =
| ջերմունակություն = 20,79<ref name="ХЭ">{{ռուսերեն գիրք|автор=Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.)|часть=|заглавие=Химическая энциклопедия: в 5 тт|оригинал=|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Москва|издательство=Советская энциклопедия|год=1990|том=2|страницы=523|страниц=671|серия=|isbn=|тираж=100 000}}</ref>
| իոնիզացման էներգիա 1 =
| իոնիզացման էներգիա 2 =
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն =
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան =
| եռման ջերմաստիճան = 120,85 (-152,3
| կրիտիկական կետ Կ =
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն =
| խտություն =
| ջերմունակության = 20,79<ref name="ХЭ">{{ռուսերեն գիրք|автор=Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.)|часть=|заглавие=Химическая энциклопедия: в 5 тт|оригинал=|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Москва|издательство=Советская энциклопедия|год=1990|том=2|страницы=523|страниц=671|серия=|isbn=|тираж=100 000}}</ref>
| ջերմունակություն2 =
| մոլային ծավալ = 32,2
Տող 100 ⟶ 82՝
| իզոտոպներ լրացումներ =
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=
'''Կրիպտոն''' ({{lang-lat|''Kryptonum''}}, {{lang-el|''κρυπτός''}} - թաքուն, գաղտնի), Kr, [[պարբերական համակարգ]]ի 8-րդ խմբի քիմիական տարր: Իներտ գազ է, կարգահամարը՝ 36, ատոմական զանգվածը՝ 83,80: Հիմնականում գտնվում է [[մթնոլորտ]]ում:
Բնականոն պայմաններում 1 մ<sup>3</sup> օդը պարունակում է 1 սմ<sup>3</sup> կրիպտոն: Ունի 6 կայուն [[իզոտոպ]], որոնցից գերակշռողը <sup>84</sup>Kr է (56,90 %):
== Պատմություն ==
Կրիպտոնը պարբերական համակարգում մտնում է իներտ գազերի խմբի մեջ: Հայտնաբերել են անգլիացի քիմիկոսներ Ու. Ռամսեյը և Մ. Տրավերսը ([[1898]])՝ հեղուկ օդի դժվար ցնդող ֆրակցիայի սպեկտրոսկոպիկ ուսումնասիրությամբ:
=== Անվան ծագում ===
{{lang-gr|''κρυπτός''}} թաքուն, գաղտնի:
== Բնության մեջ ==
Մթնոլորտային օդում պարունակվում է 1,14·10<sup>-4</sup>%, ընդհանուր պաշարները՝ 5,3·10<sup>12</sup> մ³: 1 մ³ օդում պարունակվում է մոտ 1 սմ³ կրիպտոն:
== Ֆիզիկական հատկություններ ==
Կրիպտոն միատոմ գազ է՝ առանց գույնի և հոտի, [[խտություն]]ը՝ 3,745 գ/լ (0°C, 760 մմ սնդիկին սյուն), հալման ջերմաստիճանը՝ -157,1 °C, եռմանը՝ -153,2 °C:
== Քիմիական հատկություններ ==
Կրիպտոնը քիմիապես ինեևտ է:
Կրիպտոնի և [[ֆտոր]]ի փոխազդեցությունից (օրինակ, [[էլեկտրական աղեղ]]ում) ստացվում են KrF<sub>2</sub> կամ KrF<sub>4</sub> ֆտորիդները, որոնք կայուն են միայն ցածր ջերմաստիճանում: Համեմատաբար վերջերս, ստացվել է առաջին կապով միացությունը՝ Kr-O (Kr(OTeF<sub>5</sub>)<sub>2</sub>)<ref>[http://www.chemistry.mcmaster.ca/extracts/extracts99/fluorine_chemistry/ Four Decades of Fluorine Chemistry at McMaster.] {{ref-en}}</ref>:
KrF վրա Ba(OH)<sub>2</sub> լուծույթով ազդելիս ստացվում է [[բարիում]]ի կրիպտոնատ՝ BaKrCl: Իներտ այլ գազերի նման կրիպտոն առաջացնում է ներկալման միացություններ. Kr•6H<sub>2</sub>O, Kr•3C<sub>6</sub>HO<sub>5</sub>H և այլն<ref>Успехи химии. — 1974. — Т. 43, № 12, стр. 2179</ref>: Կրիպտոնը ստանում են [[օդ]]ից:
[[2003]] թվականին [[Ֆինլանդիա]]յում ֆոտոլիզի եղանակով ստացել են կրիպտոնի առաջին միացությունը C-Kr (HKrC≡CH - հիդրոկրիպտոացետիլեն)<ref>[http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja0355269?journalCode=jacsat&quickLinkVolume=125&quickLinkPage=6876&volume=125 A Gate to Organokrypton Chemistry: HKrCCH — J. Am. Chem. Soc., 2003, Volume 125, Issue 23, PP. 6876—6877.] {{ref-en}}</ref>:
== Իզոտոպներ ==
Բնականոն պայմաններում 1 մ<sup>3</sup> օդը պարունակում է 1 սմ<sup>3</sup> կրիպտոն: Ունի 6 կայուն [[իզոտոպ]], որոնցից գերակշռողը <sup>84</sup>Kr է (56,90 %)
{| class="wikitable center"
|- class="hintergrundfarbe6"
! Իզոտոպ !! !! կայունություն !! Սպին/Պարիտետ!! Տրոհում (en) !! Հաճախականություն %
|-
|<sup>69</sup>Kr || 32 ms || || || K = 100 ||
|-
|<sup>70</sup>Kr || 52 ms || || 0+ || K = 100, β<sup>+</sup>p = 1,3 ||
|-
|<sup>71</sup>Kr || 64 ms || 10,5 (K/β<sup>+</sup>), 8,6 (Kp) || 5/2− || K/β<sup>+</sup> = 100, Kp = 5,2 ||
|-
|<sup>72</sup>Kr || 17,2 s || 5,04 || 0+ || K/β<sup>+</sup> = 100 ||
|-
|<sup>73</sup>Kr || 27,0 s || 6,67 (K/β<sup>+</sup>), 3,72 (Kp) || 5/2− || K/β<sup>+</sup> = 100, Kp = 0,68 ||
|-
|<sup>74</sup>Kr || 11,50 min || 3,14 || 0+ || K/β<sup>+</sup> = 100 ||
|-
|<sup>75</sup>Kr || 4,3 min || 4,899 || (5/2) + || K/β<sup>+</sup> = 100 ||
|-
|<sup>76</sup>Kr || 14,8 h || 1,311 || 0+ || K/β<sup>+</sup> = 100 ||
|-
|<sup>77</sup>Kr || 74,4 min || 3,063 || 5/2+ || K/β<sup>+</sup> = 100 ||
|-
|<sup>78</sup>Kr || 2,0 × 10<sup>21</sup> a || 2,868 || 0+ || KEC || 0,35
|-
|<sup>79</sup>Kr || 35,04 h || 1,626 || 1/2− || K/β<sup>+</sup> = 100 ||
|-
|<sup>79m1</sup>Kr || 50 s || 0,130 || 7/2+ || IT = 100 ||
|-
|'''<sup>80</sup>Kr''' || stabil || || 0+ || || 2,25
|-
|<sup>81</sup>Kr || 2,29 × 10<sup>5</sup> a || 0,281 || 7/2+ || K = 100 ||
|-
|<sup>81m1</sup>Kr || 13,10 s || 0,191 (IT), 0,472 (K) || 1/2− || IT = 99,9975, K = 2,5 × 10<sup>−3</sup> ||
|-
|'''<sup>82</sup>Kr''' || stabil || || 0+ || || 11,6
|-
|'''<sup>83</sup>Kr''' || stabil || ||9/2+ || || 11,5
|-
|<sup>83m1</sup>Kr || 1,83 h || 0,042 || 1/2− || IT = 100 ||
|-
|'''<sup>84</sup>Kr''' || stabil || || 0+ || || 57,0
|-
|<sup>85</sup>Kr || 10,756 a || 0,687 || 9/2+ || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>85m1</sup>Kr || 4,480 h || 0,305 (IT), 0,992 (β<sup>−</sup>) || 1/2− || IT = 21,4, β<sup>−</sup> = 78,6 ||
|-
|'''<sup>86</sup>Kr''' || stabil || || 0+ || || 17,3
|-
|<sup>87</sup>Kr || 76,3 min || 3,887 || 5/2+ || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>88</sup>Kr || 2,84 h || 2,914 || 0+ || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>89</sup>Kr || 3,15 min || 4,990 || (3/2+,5/2+) || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>90</sup>Kr || 32,32 s || 4,392 || 0+ || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>91</sup>Kr || 8,57 s || 6,440 || (5/2+) || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>92</sup>Kr || 1,840 s || 5,987 (β<sup>−</sup>), 0,889 (β<sup>−</sup>n) || 0+ || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 0,033 ||
|-
|<sup>93</sup>Kr || 1,286 s || 8,60 (β<sup>−</sup>), 2,68 (β<sup>−</sup>n) || (1/2+) || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 1,95 ||
|-
|<sup>94</sup>Kr || 0,20 s || 7,3 (β<sup>−</sup>), 3,4 (β<sup>−</sup>n) || 0+ || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 5,7 ||
|-
|<sup>95</sup>Kr || 0,78 s || 9,8 || 1/2 || β<sup>−</sup> = 100 ||
|-
|<sup>96</sup>Kr || 80 ms || || 0+ || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 3,7 ||
|-
|<sup>97</sup>Kr || 63 ms || || || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 8,2 ||
|-
|<sup>98</sup>Kr || 46 ms || || 0+ || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 7 ||
|-
|<sup>99</sup>Kr || 40 ms || || 3/2+ || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n = 11 ||
|-
|<sup>100</sup>Kr || <300 ns || || 0+ || β<sup>−</sup> = 100, β<sup>−</sup>n > 0 ||
|}
== Կիրառություններ ==
Կիրառվում է էլեկտրավակուումային տեխնիկայում: Կրիպտոնով նոսր գազափողակներում էլեկտրական պարպումն ուղեկցվում է սպիտակ լուսարձակմամբ:
== Տես նաև ==
* [[Պարբերական աղյուսակ]]
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
* P. Häussinger, R. Glatthaar, W. Rhode, H. Kick, C. Benkmann, J. Weber, H.-J. Wunschel, V. Stenke, E. Leicht, H. Stenger: ''Noble Gases.'' In: ''[[Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry]].'' Wiley-VCH, Weinheim 2006 ({{DOI|10.1002/14356007.a17_485}}).
*Eintrag zu Krypton. In: Römpp Online. Georg Thieme Verlag, abgerufen am 19. Juni 2014.
*A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie. 102. Auflage. de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1, S. 417–429.
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=JPdDIIut2FE&feature=endscreen&NR=1 Կրիպտոնի ֆիզիկական ցուցադրական փորձեր ([[YouTube]]-ում)]
* [http://www.mining-enc.ru/k/kripton/Կրիպտոն] «Горной энциклопедии» կայքում
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Kr/key.html Կրիպտոնը Webelements կայքում]
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb036.htm Կրիպտոնը քիմիական տարրերի հայտնի հանրագիտարանում]
{{Փոքր պարբերական աղյուսակ}}
| |||