|
|բարեկամ =
}}
[[Նիդեռլանդների Թագավորություն]], Հոլանդիա, պետություն [[Արևմտյան Եվրոպա]]յում:յում։
*Տարածքը՝ 41,5 հզ. կմ<sup>2</sup>
* Բնակչությունը՝ 15,8 մլն (1999):։
*Մայրաքաղաքը՝ [[Ամստերդամ]] (730 հզ.):։
*Խորհրդարանի և կառավարության նստավայրը՝ [[Հաագա]]:։
* Հայերը թիվը` շուրջ 7 հզ.:։
*Դիվանագիտական հարաբերություններ Հայաստանի Հանրապետության և Նիդեռլանդների Թագավորության միջև հաստատվել են 1992 թվականին:թվականին։
== Պատմական ակնարկ==
Հայ ֊հոլանդական առնչությունների մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերում է IV դարում, երբ Նիդերլանդներում է հաստատվել ծագումով հայ
հոգևորական սուրբ Սերվատիոսը (ըստ որոշ աղբյուրների՝ նրա անունը Սրբատիոս-Սերովբե է, իսկ հոլանդերեն նրան կոչում են նաև Սինտ Սերվաս):։ Լատինական աղբ¬
յուրների համաձայն՝ նա եղել է Նիդերլանդների առաջին եպիսկոպոսը և վախճանվել է 384-ին:ին։ Նրա մասունքները պահվում են Մաստրիիաւի նշանավոր Սինտ Սերվասկերկ եկեղեցում:եկեղեցում։ Հոլանդացիներն ու հայերը առնչվել են նաև Խաչակրաց արշավանքների ժամանակ:ժամանակ։ Հայտնի է նաև, որ ХШ դ.
Արևելք մեկնելու ճանապարհին հոլանդացի վաճառականներն այցելել են Կիլիկյան Հայաստան, և նրանց ու տեղի հայ վաճառականների միջև հաստատվել են գործնական կապեր:կապեր։ Ամստերդամ այցելած հայ վաճառականների մասին առաջին տեղեկությունները գրանցվել են 1560 65-ին:ին։
Նիդերլանդների մայրաքաղաքում նրանք հիմնադրել են առևտրական աներ, զբաղվել ներկերի, համեմունքների, գորգերի, թանկարժեք քարերի, մետաքսի (որի առևտրի մենաշնորհը մինչև 1765-ը հայերի ձեռքին էր) վաճառքով:վաճառքով։ XVII դ. 1-ին կեսին Ն. են գաղթել փոքր թվով ջուղայեցիներ:ջուղայեցիներ։ 1660-ական թթ.
Ամսաերդամում եղել է ձևավորված հայ համայնք:համայնք։ 1700-ական թթ. այստեղ արդեն բնակվել է ավելի քան 70 հայ ընտանիք՝ ներառյալ միջազգային առևտրական աների հայ ներկայացուցիչները, որոնց գործունեության կենտրոնը Ամստերդամն էր:էր։ Նրանք ունեցել են շուկա (հայտնի էր «Արևելյան շուկա» անունով), առևարանավեր, որոնք նավարկել են հոլանդական դրոշի ներքո, հայտնի էին «Հայ պղնձեմարդ», «Հայ վաճառական» նավերը:նավերը։ XVIII դ. վերջին հայերի թիվը Նիդերլանդներում հասել է 800-ի:ի։
==Հայկական տպագրություն==
XVII XVIII դդ. Ամսաերդամը եղել է հայ գրատպության նշանավոր կենտրոններից:կենտրոններից։ [[1660]] թվականին Ամստերդամում հիմնվել է տպարան, որի հեղինակը [[Մատթեոս Ծարեցի]]ն էր:էր։ Այդ տպարանը 1664 թվականից ղեկավաել է [[Ոսկան Երևանցի]]ն:ն։ Հենց ադ տպարանոմ է իրականացվել է [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշն]]չի հայերեն առաջին տպագրությունը:տպագրությունը։ Հայերեն գրքերի տպագրության գործն իրականացրել են [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին|Սուրբ էջմիածնից]] եկած քահանաները:քահանաները։ 1714-ին Ամսաերդամում կառուցվել է [[Սուրբ Հոգի եկեղեցի (Ամստերդամ)|Սուրբ Հոգի հայկական եկեղեցին]]:։ Հետագա տարիներին, նապոլեոնյան արշավանքների հետևանքով,
հայ համայնքը սկսել է անկում ապրել:ապրել։ XVIII դ. վերջին, երբ ֆրանսիական զորքերը գրավել են Նիդերլանդները, փակվել են առևտրական ուղիները, Ամսաերդամը և այլ ծովափնյա քաղաքներ կորցրել են երբեմնի առևտրական դերը:դերը։ Հայերի զգալի մասն արտագաղթել է երկրից, իսկ մնացած մա¬
սը ժամանակի ընթացքում ձուլվել:ձուլվել։ Ամստերդամի հայկական գաղութի անկումից հետո, մինչև XX դ. Նիդերլանդներում հիմնականում բնակվել են ինդոնեզահայ վաճառականներ, որոնք ունեցել են իրենց երկրորդ բնակավայրը Նիդերլանդներում:Նիդերլանդներում։
== Առաջին աշխարհամարտ, Մեծ եղեռն==
1894-1896 թթ. Թուրքիայում [[համիդյան ջարդեր]]ի և [[1915]] թվականի [[Մեծ եղեռն]]ի հետևանքով որոշ հայ փախստականներ ապաստան են գտել Նիդերլանդներում, սակայն նրանցից շատերը հետագայում հաստատվել են այլ երկրներում:երկրներում։ [[Առաջին աշխարհամարտ]]ից անմիջապես հետո Նիդերլանդներում հիմնվել է Հայ փախստականների օգնության հոլանդական հանձնախումբ, որին անդամակցել են հոլանդացի պետական և հասարակական ականավոր գործիչներ:գործիչներ։
== Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ ==
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին մի խումբ հայեր՝ խորհրդային բանակի նախկին զինվորներ և սպաներ, գործուն մասնակցություն են ունեցել հոլանդական Դիմադրության շարժմանը:շարժմանը։ 1942-ին ֆաշիստական Գերմանիայի զինված ուժերի հրամանատարության նախաձեռնությամբ խորհրդային ռազմագերիներից կազմվել են ազգային զորամասեր՝ լեգեոններ, ստեղծվել է նաև հայկական լեգեոն, որը տեղակայվել է Լեհաստանում:Լեհաստանում։ 1942-ի վերջին լեգեոնի գումարտակներից մեկում ստեղծվել է ընդհատակյա հակաֆաշիստական կազմակերպություն, որի հայտնաբերումից հետո ֆաշիստները 1943-ին գումարտակը փոխադրել են Նիդերլանդների Շոուվեն (Սխաուվեն-Դոյվելանդ) կղզի:կղզի։ Այստեղ հայ լեգեոնականներին հոլանդահայ ձեռնարկատեր Ալեքսանդր Հակոբյանի միջոցով հաջողվել է կապ հաստատել հոլանդական Դիմադրության շարժման հետ և մասնակցել գերմանական զավթիչների դեմ հոլանդացի հայրենասերների մղած պայքարին:պայքարին։ Հոլանդական հողում մարտնչել են Բաբկեն Սաքանյանը, Աբրահամ Աբրահամյանը, Ազատ Խաչատրյանը, Անդրանիկ Միրզոյանը, Մարգիս Կարապետյանը և ուրիշներ, որոնց սխրանքները բարձր են գնահաաել Դիմադրության շարժման ղեկավարները:ղեկավարները։
== Ներկայիս հայ համայնքի ձևավորումը ==
Նիդերլանդների ներկայիս հայ համայնքը կազմավորվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո:հետո։ 1948 թվականին մոտ 50 հայ ընտանիք գաղթել է Նիդերլանդներ Ինդոնեզիայից՝ Նիդերլանդների նախկին գաղութից:գաղութից։ 1956-ին բավական թվով հայ ընտանիքներ են եկել Հունաստանից, իսկ 1963-ին՝ Իրանից:Իրանից։ 1960 - 1970-ական թթ. Թուրքիայի տարբեր քաղաքներից շուրջ 400 հայ (թուրք բանվորների զանգվածային հոսքի հետ) տեղափոխվել են Նիդերլանդներ՝ աշխատանք գտնելու նպատակով:նպատակով։ 1960 70-ական թթ. Նիդերլանդներում հաստատվել է մոտ 800 հայ Դիարբեքիրից՝ հիմնականում Իրաքի հետ Թուրքիայի հարավարևելյան սահմանակից քրդական Շիրնակ գյուղից, Ցոզղատից:Ցոզղատից։ 1970-80-ական թթ.Նիդերլանդների հայ համայնքը համալրվել է Իրանից, Իրաքից, Լիբանանից, իսկ վերջին տարիներին՝ նաև Հայաստանից եկած հայերով:հայերով։ Ներկայումս (2003) Ն-ում բնակվում է շուրջ 7 հզ. հայ:հայ։ Նրանք կենտրոնացած են Ամստերդամում, Ալմելոյում, Ամերս-
ֆորտում. սակավաթիվ հայ ընտանիքներ կան Հաագայում, Լեյդենում, Դորդրեխտում, Ռոտերդամում, Ասենում և այլուր:այլուր։
Նիդերլանդների հայերը պատկանում են միջին և բարձր դասին, հին և նոր ձեռնարկատերեր ու վաճառականներ, մտավորականներ, ճարտարագետներ, ճարտարապետներ, բժիշկներ, իրավաբաններ, բարձրագույն դպրոցի դասախոսներ, բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, արվեստի ու գիտության գործիչներ են:են։ Տասնյակ ճարտարագեաներ աշխատում են հոլանդական «Ֆիլիպս» և «Տելեֆունկեն» հանրահայտ ընկերությունների ձեռնարկություններում:ձեռնարկություններում։ Զգալի թիվ են կազմում տեքստիլ արդյունաբերության մեջ աշխատողները:աշխատողները։ Համայնքի ազգային կյանքը կազմակերպում են եկեղեցին, մշակութային միությունները:միությունները։ Գրեթե բոլոր հայաբնակ քաղաքներում գործում են կրթամշակութային կազմակերպություն ներ, պատանեկան սկաուաական ջոկատներ, մարզական խմբեր, կազմակերպվում են հայոց լեզվի դասընթացներ (համայնքում մեծ է քրդախոս կամ թրքախոս հայերի թիվը):։ Հոլանդահայ համայնքում հայտնի են պատմաբան և լեզվաբան, Կաթոլիկ համալսարանի ֆրանսիական բաժանմունքի ղեկավար, պրոֆեսոր Բեռնարդ Բիչակջյանը, բժշկագիտության դոկտոր, Ամստերդամի համալսարանի պրոֆեսոր Հայրապետ Կարիպյանը, իրավաբաններ Ինգա Ֆիսսերը (Հովհաննիսյան), էդգար Զոհրաբը և Արի Չիկիկյանը, ճարտարապետներ, մի շարք գյուտերի հեղինակներ Գևորգ Գևորգյանը, Ժան-Պիեռ Դինգջյանը, Ֆելիքս Բաղդասարյանը, Ուտրեխտի համալսարանի երկրաբանության դասախոս, դոկտոր, Թադե Գրիգորյանը, արվեստի գործիչներ կինոբեմադրող Հայկ Բալյանը, նկարիչ Գրիգոր Մոմջյանը և ուրիշներ:ուրիշներ։
== Սպիտակի երկրաշարժ ==
Հայաստանում 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժից հետո հոլանդահայերը ստեղծել են աղետի գոտուն օգնող կոմիտե, կազմակերպել հանգանակություն, Հայաստան ուղարկել մթերք, դեղորայք, դրամական միջոցներ:միջոցներ։ 1989-ից սկսած՝ Նիդերլանդներում գործող «Պաքս Քրիստի» կազմակերպությունն աղետի գոտուց երեխաներ է հրավիրում Հոլանդիա, որոնք հյուրընկալվում են հոլանդական ընտանիքներում:ընտանիքներում։
== Եկեղեցի ==
Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու Հոլանդիայի հոգևոր հովվությունը կազմավորվել է 1989 թվականին:թվականին։ Ընդգրկված է Արևմտյան Եվրոպայի
հայրապետական պատվիրակության կազմում:կազմում։ Կենտրոնը Ամստերդամի [[Սուրբ Հոգի եկեղեցի (Ամստերդամ)|Սուրբ Հոգի եկեղեցի]]ն է. կառուցվել է 1714-ին՝ հայ վաճառականների միջոցներով:միջոցներով։ Եկեղեցին դարձել է Ամստերդամի հայերի հասարակականմշակութային կյանքի կենտրոնը:կենտրոնը։ Հայերի թվի նվազման պատճառով եկեղեցին 1828 թվականին վաճառվել է կաթոլիկ միաբանությանը, որն այն վերածել է դպրոցի:դպրոցի։ Եկեղեցուն պատկանող գույքի մի մասը տեղափոխվել է էջմիածին:էջմիածին։ 1987 թվականին [[ՀԲԸՄ]]-ի, Մայր աթոռ Ս. էջմիածնի և այլ բարերարների նվիրատվություններով Ամստերդամիհայ համայնքը հետ է գնել եկեղեցու շենքը:շենքը։ 1989 թվականի նոյեմբերին կատարվել է Սուրբ Հոգի եկեղեցու վերաօծման արարողությունը: արարողությունը։
[[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Ալմելո)|Ալմելոյի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին]] գործում է 2003 թվականից:թվականից։ 1991 թվականին Ալմելո քաղաքի հայ բնակչության և հոլանդական եկեղեցու նվիրատվություններով գնվել է դպրոցի շենք, որի սրահներից մեկը վերածվել է աղոթատեղիի, իսկ 2003 թվականի մայիսին օծվել իբրև Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի:եկեղեցի։ Նիդերլանդների հայ համայքնի հոգևոր հովիվն է Մանվել վարդապետ Երկաթյանը:Երկաթյանը։
==Տես նաև==
| 