«Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Արտեմ Ալիխանյանի անվան Երևանի Ֆիզիկայի Ինստիտուտ (ԵրՖի)''', հետազոտական և զարգացման ինստիտուտ, որը գտնվում է Երեւանում, Հայաստան:Հայաստան։ Այն հիմնադրվել է 1944 թ.-ին, որպես Երեւանի պետական համալսարանի մասնաճյուղ Աբրահամ Ալիխանով եւ Արտեմ Ալիխանյան եղբայրների կողմից:կողմից։ Այն հաճախ կոչվում է ԵրՖԻ հապավումով:հապավումով։ 2011թ.-ին, այն վերանվանվել է Ա. Ալիխանյանի անվան ազգային գիտական լաբորատորիա (ԱԱԳԼ, Երեւանի ֆիզիկայի ինստիտուտ):։

Երեւանի ֆիզիկայի ինստիտուտը (ԵրՖԻ) հիմնադրվել է 1944 թ.-ին, որպես Երեւանի պետական համալսարանի մասնաճյուղ`Աբրահամ Ալիխանով եւ Արտեմ Ալիխանյան եղբայրների կողմից:կողմից։ Ավելի ուշ, Արագած սարի վրա ստեղծվեցին 2 տիեզերական Ճառագայթների կայաններ` «Արագած» (3200 մ) և «Նոր Ամբերդ» (2000 մ): ։

1963թ.-ին ինստիտուտը տեղափոխվել է Խորհրդային Միության Ատոմային էներգիայի պետական կոմիտեի ենթակայության տակ:տակ։ Ինստիտուտի պատմության մեջ կարևոր ուղենիշ հանդիսացավ 6 ԳէՎ էներգիայով էլեկտրոնային սինքրոտրոնի

շինարարությունը, որը ավարտվեց 1967թ.-ին, դառնալով առաջին մասնիկների արագացուցիչը Հայաստանում («ԱՐՈՒՍ»):։ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո ԵրՖԻ-ը շարունակում է հետազոտությունները բարձր էներգիայի ֆիզիկայի եւ աստղաֆիզիկայի ոլորտներում Հայաստանում եւ ամբողջ աշխարհում` օգտագործելով աշխարհի ամենամեծ արագացուցիչները եւ տիեզերական ճառագայթների դետեկտորները:դետեկտորները։ Այժմ ԵրՖԻ-ը ստացել է Ա. Ալիխանյանի անվան ազգային լաբորատորիայի կարգավիճակ:կարգավիճակ։

Երևանի Ֆիզիկայի ինստիտուտի գլխավոր ձեռքբերումներից դարձան տիեզերական ճառագայթների մեջ պրոտոնների և նեյտրոնների հայտնաբերումը, ինչպես նաև առաջին վկայություններն այն մասին, որ գոյություն ունեն մասնիկներ մյուոնների և պրոտոնների միջև ընկած զանգվածներով:զանգվածներով։ Արագած սարի վրա` 3250 մ ծովի մակերևույթից բարձր, տիեզերական ճառագայթների կայանի հիմնադրումը Հայաստանում մասնիկների ֆիզիկայի զարգացմանը նպաստող քայլերից մեկն էր:էր։ Այս կայանները մինչև այժմ հանդիսանում են ԵրՖի-ի Տիեզերական ճառագայթների բաժնի հետազոտությունների հիմնական բազան:բազան։ Վերջին ձեռքբերումներից են սուր ծնկի բացահայտումը սկզբնական միջուկների թեթև բաղադրիչների մեջ, էներգետիկ սպեկտրի նուրբ կազմությունների հետազոտությունները, արևի վրա արագացվող բարձր էներգիայի պրոտոնների գրանցումը և Արագածի Տիեզերական Միջավայրի կենտրոնի ստեղծումը 2000թ-ին:ին։

6 ԳէՎ էլեկտրոնային սինքրոտրոնի կառուցումը ավարտվել է 1967թ-ին:ին։ 1970-1991 թվականների ընթացքում սինքրոտրոնի էներգիան հասել է մինչեւ 4,5 ԳէՎ եւ փորձարարական ֆիզիկայի բաժինը ձեռք է բերել զգալի արդյունքներ, այդ թվում ուսումնասիրել է ֆոտոնների հադրոնիկ հատկությունները միջուկներում π- մեզոնների ֆոտոծնման ռեակցիաներում, նուկլոնային ռեզոնանսների կառուցվածքը բազմաբևեռային գիտափորձերում, միջուկային նյութի կառուցվածքը և հատկությունները, անցումային և կանալացման ճառագայթումների կարևոր հատկությունները:հատկությունները։ Այս հաջողությունների շնորհիվ սկսած 1985թ.-ից Երևանի ֆիզիկայի ֆիզիկոսները հաջողությամբ ընդգրկված են միջազգային մեծ համագործակցությունների մեջ:մեջ։

ԵրՖԻ-ի ավանդական թեմաներից է եղել մասնիկներ գրանցող նոր դետեկտորների ստեղծումը:ստեղծումը։ Լայն կայծային խցիկները և անցումային ճառագայթման դետեկտորները, որոնք ստեղծվել են ԵրՖԻ–ում, աշխարհում փորձարարական տեխնիկայի մշակման լավ օրինակներ են:են։ Վերջին տարիներին Երեւանի ֆիզիկայի ինստիտուտի գիտնականների խմբերը ակտիվորեն մասնակցել են արտերկրում միջանկյալ եւ բարձր էներգիայի ֆիզիկայի գիտափորձերին (JLab, DESY, CERN-LHC, MAX-lab, MAMI), ուսումնասիրելով մեզոնների եւ նուկլոնների կառուցվածքը, նուկլոնի էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունները, քվարկ-հադրոնային երկակիությունը, կարճ տիրույթի նուկլոն-նուկլոնային փոխհարաբերությունները, քվարկների հադրոնիզացիան միջուկային միջավայրում, ֆիզիկան ստանդարտ մոդելից դուրս, Հիգգս բոզոնի որոնումները, քվարկ-գլյուոնային պլազման, միջուկների և հիպերմիջուկների բաժանումը եւ տրոհումը եւ շատ այլ թեմաներ, ինչպես նաեւ մասնակցել են փորձարարական սարքավորումների կառուցմանը եւ զարգացրել ծրագրային միջոցներ տվյալների ձեռքբերման եւ վերլուծության համար:համար։ Տեսական բաժինը ունեցել է խոշոր ձեռքբերումներ հետեւյալ ոլորտներում. B-մեզոնի ֆիզիկա, QCD եւ հարակից ուղղություններ, նեյտրինոյի ֆիզիկա, քվանտային դաշտային տեսութուն, լարային/M-տեսության, ինտեգրվող մոդելներ, վիճակագրական ֆիզիկա, խտացված վիճակ եւ քվանտային տեղեկատվություն:տեղեկատվություն։ Այս արդյունքները միջազգայնորեն ճանաչված են եւ ունեն բարձր հղելիություն:հղելիություն։

1980-ականների կեսերին ԵրՖԻ-ում մշակվել է ստերեոսկոպիկ մոտեցման հայեցակարգ գերբարձր էներգիայի գամմա ճառագայթների աստղաֆիզիկայի մեջ` օգտագործելով բազմակի պատկերային Չերենկովյան աստղադիտակները (IACT). Այս գաղափարը շատ հաջող իրագործված է IACT համակարգում (HEGRA). Առաջին հաջողությունից հետո, հայ ֆիզիկոսները հաջողությամբ մասնակցել են IACT համակարգերի շահագործման մեջ Կանարյան կղզիներում (Magic) եւ Նամիբիայում (Hess). Երկար տարիների ընթացքում, ԵրՖԻ Կիրառական ֆիզիկայի բաժանմունքը հաջողությամբ ուսումնասիրում է նոր լայնաշերտ լազերային նյութերի էլեկտրոն-էներգետիկ կառուցվածքը` սինքրոտրոնային ճառագայթման սպեկտրի տարբեր շրջաններում:շրջաններում։ Այդ հետազոտությունները իրականացվել են DESY-ում եւ կշարունակվեն MaxLab- II –ում (Շվեդիա):։

Ա.Ի. Ալիխանյանի անվան ազգային գիտական լաբորատորիան (Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտ) վերջին տարիներին զգալիորեն ամրապնդել է Հայաստանի գիտության առաջատարի իր կարգավիճակը` բարձր գիտական վարկանիշ ունեցող ամսագրերում տարեկան հրատարակում է երկրի ամբողջ գիտական հրատարակումների ավելի քան 30%–ը:–ը։ Հայաստանի ամբողջ գիտական արդյունքների վրա կատարված հղումների 70%–ը ըստ Thomson Reuters հեղինակավոր պարբերականի բաժին է ընկնում ինստիտուտի աշխատանքներին:աշխատանքներին։ ԵրՖԻ-ի հոդվածների վրա հղումների քանակի հսկայական առավելությունը բացատրվում է նաև գիտական ամսագրերի առավել բարձր ազդեցության գործոնով, որտեղ ԵրՖԻ-ի գիտնականները հրատարակում են իրենց հետազոտությունների արդյունքները:արդյունքները։

ԵրՖԻ-ը ունի վեց բաժանմունքներ եւ համակարգչային կենտրոն:կենտրոն։ Ինստիտուտը ունի նաև գիտա-արտադրական արհեստանոցներ:արհեստանոցներ։ Հետազոտությունների հիմնական ուղղություններն են`

• տարրական մասնիկների ֆիզիկա<br />

• միջուկային ֆիզիկա<br />

• տիեզերական ճառագայթների ֆիզիկա եւ աստղաֆիզիկա<br />

• տեսական ֆիզիկա<br />

• կոնդեսացված նյութերի ֆիզիկա<br />

• ռադիոկենսաբանություն<br />

• իզոտոպների հետազոտություն եւ արտադրություն<br />

• համակարգչային ցանց, հաշվողական տեխնիկա<br />

• Արտեմ Ալիխանյան (1943-1973)<br />

• Անդրեյ Ամատունի (1973-1992)<br />

• Ռուբեն Մկրտչյան (1992-2001)<br />

• Հրաչյա Ասատրյան (2001-2008)<br />