24 967
edits
չ
Առանց խմբագրման ամփոփման
չNo edit summary |
չNo edit summary |
||
|
[[Պատկեր:Biological classification L Pengo vflip.hy.png|մինի|աջից|Համաձայն [[Կարգաբանություն|կենսաբանական կարգաբանության]], կյանքի դասակարգվում է հետևյալ կարգաբանական խմբերի միջոցով։ Կյանքը բաժանվում է [[վերնաթագավորություն]]ների, իսկ վերնաթագավորություններն առավել մանր ենթամիավորումների՝ [[Թագավորություն (կենսաբանություն)|թագավորություններ]]ի մեջ։ [[Կարգ]]ը ներառում է մեկ կամ մի քանի ընտանիքներ]]
'''Կենսաբանական դասակարգումը''' կամ '''կենսաբանական գիտական դասակարգումը''' [[տաքսոնոմիա]]յի (կարգաբանության) մեթոդ է, որը հնարավորություն է տալիս [[օրգանիզմ]]ները խմբավորել և դասակարգել որոշակի խմբերի մեջ, որոնցից են օրինակ [[ցեղ]]երը և [[տեսակ]]ները։ Այս խմբերը հայտնի են տաքսա ({{lang-lat|taxa}}) (եզակի թվով՝ [[տաքսոն]]) անվանումներով։
Ժամանակակից կենսաբանական դասակարգումը սկիզբ է առել [[Կարլ Լիննեյ]]ի աշխատանքներից, ով տեսակները խմբավորել է ըստ նրանց ընդհանուր ֆիզիկական հատկանիշների։ Դարվինյան [[ընդհանուր ծագման սկզբունք]]ի համաձայն՝ այս խմբավորումները շարունակաբար թարմացվել են։ [[20-րդ դար]]ի վերջին [[կլադիստիկ մեթոդ]]ի ծնունդի հետ մեկտեղ, ֆիլոգենետիկական դասակարգումը, որի միջոցով օրգանիզմները խմբավորվում էին հիմնվելով բացառապես ենթադրելի էվոլյուցիոն կապվածության վրա, հաշվի չառնելով կառուցվածքային նմանությունները, դարձավ սովորական և գործածելի [[կենսաբանություն|կենսաբանության]] որոշ բնագավառներում։ <ref>{{cite journal|last=[[Michel Laurin|Laurin, M.]]|title=The subjective nature of Linnaean categories and its impact in evolutionary biology and biodiversity studies|journal=Contributions to Zoology|year=2010|volume=79|issue=4|url=http://www.ctoz.nl/ctz/vol79/nr04/art01|accessdate=21 March 2012|ref=harv}}{{en}}</ref> [[Մոլեկուլային ֆիլոգենետիկա]]ն, որը [[ԴՆԹ]]-ի հաջորդականությունն օգտագործում է որպես տեղեկատվություն, նույնպես կատարել է բազմաթիվ ստուգումներ և այն, կարծես, շարունակական բնույթ է կրում։ Կենսաբանական դասակարգմամբ զբաղվում է [[սիստեմատիկա]] գիտությունը։
Կենդանի օրգանիզմները դասակարգման մի քանի տարբերակներ կան։ [[Կարլ Վյոզե]]ն 1990թ.-ին կենդանի օրգանիզմներին բաժանեց 3
* [[Արքեա]]ներ (''Archaea'')
* [[Բակտերիա|Էուբակտերիաներ]] (Բակտերիաներ) (''Eubacteria'')
* [[Էուկարիոտներ|Կորիզավորներ]] (''Eukaryota'')
Այս բաժանման հիմնական տարբերությունը նախորդներից այն էր, որ բակտերիաները բաժանվեցին 2 խմբի՝ էուբակտերիաներ և արքեաներ։
[[Պատկեր:Phylogenetic tree.ru.svg|մինի|300px|Այս պատկերում ցույց է տրված կենդանական աշխարհի դասակարգումն ըստ 3 վերնաթագավորությունների]]
Դասակարգման այլընտրանքային տարբերակներից մեկի դեպքում կենդանի օրգանիզմները բաժանվում են 2 կայսրության՝ էուկարիոտներ (''Eukaryota'') և պրոկարիոտներ (''Prokaryota'')։ Վերջինիս մեջ են միավորվում բոլոր բակտերիաները։ Մեկ այլ դասակարգման ժամանակ առանձնացվում են 5 թագավորություն. [[պրոկարիոտներ]], [[նախակենդանիներ]] կամ պրոտիստներ (''Protista''), [[սունկ|սնկեր]] (''Fungi''), [[բույս]]եր (''Plantae'') և [[կենդանի]]ներ (''Animalia'')։
* Պրոկարիոտների կայսրություն
**
*** Negibacteria ենթաթագավորություն
*** Unibacteria ենթաթագավորություն
** Քրոմիստների թագավորություն
Էուկարիոտների մեջ են մտնում
*
*
*
*
2007
*
* Opisthokonts - արմատոտանիներ (ամեոբաներ), սնկեր և կենդանիներ
* Excavates - նախկինում նախակենդանիների բաժին, ներառում է ազատ ապրող և մակաբույծային ձևերը,
* SAR - ''Stramenophiles'', ''Alveolates''
=== Դասակարգման համակարգի էվոլյուցիան ===
{| rules="all" style="border: 1px solid #999"cellspacing="0" cellpadding="5" align="center"
! colspan="2"| [[Թոմաս Կավալյե- Սմիթ|Կավալյե- Սմիթ]] (1998)<br /> 2 դոմեններ<br /> և 7 թագավորություններ
|-----
| bgcolor="pink" |
| bgcolor="pink" |
| bgcolor="pink" |
| colspan="2" rowspan="5" bgcolor="e0d0b0" |
| rowspan="5" bgcolor="e0d0b0" |
| bgcolor="pink" |
|-----
| rowspan="3" bgcolor="lightgreen" |
| bgcolor="lightblue" |
| bgcolor="lightblue" |
<!-- Eukarya -->
<!-- Eukarya -->
| bgcolor="lightblue" |
|-----
| bgcolor="lightgreen" |
| bgcolor="lightgreen" |
<!-- Eukarya -->
<!-- Eukarya -->
| bgcolor="lightgreen" |
|-----
| rowspan="2" bgcolor="khaki" |
| rowspan="2" bgcolor="khaki" |
<!-- Eukarya -->
<!-- Eukarya -->
| bgcolor="lightcyan" |
|-----
| rowspan="3" bgcolor="khaki" |
<!-- Միաբջիջներ -->
<!-- Միաբջիջներ -->
<!-- Eukarya -->
<!-- Eukarya -->
| bgcolor="khaki" |
|-----
| rowspan="2" bgcolor="lightgrey" |
| bgcolor="darkgray" |
| rowspan="2" bgcolor="lightgrey" | -
| bgcolor="darkgray" |
| rowspan="2" bgcolor="lightgrey" |
| bgcolor="darkgray" |
|-----
| bgcolor="lightgrey" |
| bgcolor="lightgrey" |
<!-- Прокариоты -->
| bgcolor="lightgrey" |
<!-- Бактерии -->
|}
Կենդանիների դասակարգման տարբեր մոտեցումներ կան։ Դրանցից մեկի համաձայն այն հետևյալ տեսքը ունի.
* Իսկական բազմաբջիջների կամ էումետազոյների
** Աղեխորշավորներ (Coelenterata) կամ Ճառագայթային համաչափներ (Radiata)
*** Կատարավորներ (Ctenophora)
*** հիդրաներ Cnidaria
** Երկկողմ համաչափների (Bilateria) բաժին
*** Առաջնաբերանայիններ (Protostomia)
**** Acoelomorpha
**** Օրտոնեկտիդներ (Orthonectida)
**** Դիցիեմիդներ (Dicyemida կամ Rhombozoa)
[[Պատկեր:Diversity of plants image version 3.png|մինի|300px]]
* Կանաչ ջրիմուռների
**** Կանաչ ջրիմուռների
**** Charophyta բաժին
* Ցամաքային բույսերի կամ բարձրագույն բույսերի
** Մամռանմաններ ((Non-vascular land plants (bryophytes))
**** Լերդամամուռների
**** Անտոցերոտային մամուռներ (Anthocerotophyta) բաժին
**** Իսկական ջրիմուռներ (Bryophyta) բաժին
** Անոթավոր բույսեր ((Vascular plants (tracheophytes))
**** Գետնամուշկեր կամ գետնամուշկանմանների (Lycopodiophyta)
**** Պտերանմաներ (Pteridophyta) բաժին
**** Ձիաձետեր կամ ձիաձետանմաններ (Equisetopsida) բաժին
*** Սերմավոր բույսերի
**** Ծածկասերմեր կամ ծաղկավոր բույսեր (Magnoliophyta) բաժին
**** Մերկասերմեր (Pinophyta) բաժին
== Սնկերի թագավորություն ==
Սնկերի թագավարությունը պաշտոնապես ճանաչվեց 1970-ական թվականներին, թեև Է. Ֆրիսը դեռևս 1831
▲Սնկերի թագավարությունը պաշտոնապես ճանաչվեց 1970-ական թվականներին, թեև Է. Ֆրիսը դեռևս 1831 թ.-ին էր առաջարկել սնկերը առանձնացնել առանձին թագավորության մեջ, իսկ Կարլ Լիննեյը ընդհակառակը սնկերը դիտարկում էր բույսերի թագավորության մեջ։
▲2007-2010թ.-ի դասակարգումների ընդհանրական պատկերը հետևյալն է.
* Սնկերի թագավորություն (Fungi kingdom)
*** Միկրոսպորիդների (Microsporidia)
*** Խիտրիդիոմիցետներ (Chytridiomycota) բաժին
*** Բլաստոկլադիոմիցետներ (Blastocladiomycota) բաժին
*** Նեոկալլիմաստիգոմիցետներ (Neocallimastigomycota) բաժին
*** Զիգոմիցետներ Zygomycota բաժին
** Բարձրագույն սնկերի (Dikarya)
*** Ասկոմիցետներ կամ պարկավոր սնկեր (Ascomycota) բաժին
*** Բազիդիոմիցետներ (Basidiomycota) բաժին
| |||