«Պտերներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական, փոխարինվեց: ։Պ → ։ Պ, ։Ժ → ։ Ժ, : → ։ |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տաքսոնների խումբ
| regnum = Բույսեր
| name = Պտերներ
| type =
| image file = Cyathea dregei JdP.jpg
| image title = Cyathea dregei
| image descr = ''[[Cyathea dregei]]''
| latin = ''Pteridophyta''
| status = Հնացած տաքսոնոմիա
| pater rank = ենթաթագավորություն<br />
| pater name = [[Բարձրագույն սպորավոր բույսեր]] (''Embryophytes'')
| list = ''Տես տեքստը''
| commons = Category:Pteridophyta
}}
'''Պտերներ''' ({{lang-lat|''Pterophyta կամ Polypodiophyta''}})<ref group=>Название ''Pteridophyta'' было предложено в [[1841]] русским ботаником, учёным-эволюционистом Павлом Фёдоровичем Горяниновым (1796—1865).</ref>, [[բարձրակարգ սպորավոր բույսեր|բարձրակարգ սպորավոր բույսեր]]ի բաժին, միջանկյալ ցեղ է գրավում [[ռինիոֆիտներ]]ի ({{lang-lat|''Rhyniophyta''}}) և [[մերկասերմեր]]ի ({{lang-lat|''Gymnospermae''}}) միջև։
Ռինիոֆիտներից պտերները տարբերվում են գլխավորապես [[արմատ]]ների ու [[տերև]]ների առկայությամբ, իսկ մերկասերմերից՝ սերմերի բացակայությամբ։ Առաջացել են ռինիոֆիտներից։
== Ծագում ==
Ծագել են [[պալեոզոյան դարաշրջան]]ում, հնագույն բրածո ներկայացուցիչներ հայտնի են դևոնից։ Կարբոնում լայն տարածում են ստանում [[ծառ]]անման պտերներ, որոնք մյուս խոնավասեր [[սպորավոր բույսեր]]ի հետ միասին առաջացրել են ներկայումս օգտագործվող [[քարածուխ]]ը։
== Ընդհանուր բնութագիր==
[[Պատկեր:Athyrium filix-femina.jpg|250px|ձախից|մինի]]
Պտերներին, ինչպես նաև մյուս բարձրակարգ բույսերին, բնորոշ է անսեռ (սպորոֆիտ) և սեռական (գամետոֆիտ) սերունդների հաջորդականությունը։ Պտերների սպորոֆիտները խոտաձև կամ ծառանման [[բույսեր]] են, [[աչք]]ի են ընկնում մորֆոլոգիական և էկոլոգիական մեծ բազմազանությամբ։ Տերևները բազմաձև են՝ բազմակի կտրտվածքա-եզրավորներից մինչև ամբողջաեզրավոր, 3-6 սմ և նույնիսկ 30 սմ երկարությամբ։
[[Ցողուն]]ները լինում են ստորգետնյա ([[կոճղարմատ]]ավոր) և վերգետնյա, ուղղաձիգ ու փաթաթվող, պարզ ու ճյուղավոր, մի քանի սմ-ից մինչև 20-25 սմ երկարությամբ։ Պարզունակ պտերներին բնորոշ են համեմատաբար խոշոր, բազմաշերտ պատերով և մեծ քանակությամբ սպորներ արտադրող [[սպորանգիում]]ները<ref> Жизнь растений, 1978, с. 33—35</ref>։
[[File:Pteridophyte lifecycle.jpg|thumb|Պտերների կենսական ցիկլիը]]
Ժամանակակից պտերների մեծ մասի սպորանգիումները մանր են, միաշերտ պատերով և առաջացնում են ոչ մեծ քանակությամբ սպորների մեծ մասը հավասարասպոր են, միայն առանձին կարգաբանական խմբեր ունեն աարասպոր ձևեր։ Հավասարասպոր պտերների գամետոֆիտը սովորաբար նուրբ կանաչ, կարճակյաց, սրտաձև թիթեղիկ է։ Տարասպոր ձևերի միկրոսպորներն առաջացնում են շատ փոքր արական, իսկ մեգասպորները՝ քիչ ավելի մեծ իգական գամետոֆիտներ։
Պտերների վեգետատիվ բազմացումը կատարվում է կոճղարմատներով, ինչպես նաև [[տերև]]ների վրա առաջացող բողբոջներով։ Ասպլենի ումների ենթաընտանիքի տերևները ունեն.
* պատի ասպլենիում,
* մազանման ասպլենիում,
* հյուսիսային ասպլենիում,
* դեղատնային ցետերախ,
* արմատասեր կամ պոսորուս։
== Խմբերի կազմ ==
[[Պատկեր:Matteuccia struthiopteris.jpg|մինի]]
Պտերները բաժանվում են 2 բաժինների:<ref name="Smith 2006">{{cite journal | doi=10.2307/25065646 | last=Smith | first=Alan R.|author2=Kathleen M. Pryer |author3=Eric Schuettpelz |author4=Petra Korall |author5=Harald Schneider |author6=Paul G. Wolf | year=2006 | title= A classification for extant ferns | url=http://www.pryerlab.net/publication/fichier749.pdf | format=PDF | journal=Taxon | volume= 55 | issue=3 | pages= 705–731 | jstor=25065646 }}</ref><ref>[http://www.tolweb.org/Embryophytes/20582 Tree of Life web project]</ref>
* {{bt-armlat|Polypodiophyta}}
* {{bt-armlat|Lycopodiophyta}}
* {{bt-armlat|Psilotophyta}}
* {{bt-armlat|Equisetophyta}}
Բայցի այս խմբերից պտերները պատկանում են 3 մահացած բաժինների.
* {{bt-armlat|Rhyniophyta}}
* {{bt-armlat|Zosterophyllophyta}}
* {{bt-armlat|Barinophyta}}
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
* {{ռուսերեն գիրք|автор=|часть=|заглавие=Жизнь растений. В 6-ти т.|оригинал=|ссылка=|ответственный=Гл. ред. նАл. А. Фёдоров|издание=|место=М.|издательство=Просвещение|год=1978|том=4. Мхи. Плауны. Хвощи. Папоротники. Голосеменные растения. Под ред. И. В. Грушвицкого и С. Г. Жилина|страницы=|страниц=447|серия=|isbn=|тираж=300 000|ref=Жизнь растений}}
* {{ռուսերեն գիրք|автор=|часть=Папоротникообразные, птеридофиты (Pteridophytina)|заглавие=Ботаника. Учебник для вузов: в 4 т.|оригинал=Lehrbuch der Botanik für Hochschulen. Begründet von E. Strasburger, F. Noll, H. Schenck, A. F. W. Schimper. / 35. Auflage neubearbeitet von Peter Sitte, Elmar W. Weiler, Joachim W. Kadereit, Andreas Bresinsky, Christian Körner|ссылка=|ответственный=П. Зитте, Э. В. Вайлер, Й. В. Кадерайт, А. Брезински, К. Кёрнер; на основе учебника [[Страсбургер, Эдуард|Э. Страсбургера]] [и др.]; пер. с нем. Е. Б. Поспеловой, К. Л. Тарасова, Н. В. Хмелевской|издание=|место=М.|издательство=Издательский центр «Академия»|год=2007|том=3. Эволюция и систематика / под ред. А. К. Тимонина, И. И. Сидоровой|страницы=305—350|страниц=576|серия=|isbn=978-5-7695-2741-8 (рус.)|тираж=3000|ref=Ботаника (Страсбургер)}} ISBN 978-5-7695-2746-3 (Т. 3) (рус.), ISBN 3-8274-1010-X (Elsevier GmbH) — УДК 58(075.8)
{{ՀՍՀ}}
| |||