|
[[Պատկեր:Henry II of England.jpg|մինի]]
'''Հենրի II Պլանտագենետ''' ({{lang-en|Henry II Curtmantle}}; 1133 թ. [[մարտի 5]] - 1189 թ. [[հուլիսի 6]]), [[Անգլիա]]յի թագավոր [[Պլանտեգենետներ]]ի հարստությունից։ Նաև Անժույի կոմս, [[Ֆրանսիա]]յի ամենախոշոր ավատատերերից մեկը։ Հորից նրան բաժին հասան Ֆրանսիայի արևմտյան հողերը՝ Մենը, [[Անժու]]ն, [[Տուրեն]]ը և [[Պուատու]]ն։ Բացի այդ, ամուսնանալով դքսուհի [[Էլեոնորա Ակվիտանուհի|Էլեոնորա Ակվիտանուհու]] հետ, ամուսնության արդյունքում նրան անցավ նաև Ֆրանսիայի հարավ-արևմտյան մասը։ Դառնալով Անգլիայի թագավոր՝թագավոր դառնալուց հետո Հենրի Պլանտագենետին բաժին հասավ նաև [[Նորմանդիա]]ն։ Պլանտագենետի կալվածքները, այսպիսով, ընդգրկում էին ֆրանսիական հողերը, որոնց համար նա վասսալական երդում էր տվել Ֆրանսիայի թագավորին, և Անգլիան։
Իր թագավորության ընթացքում Հենրի II-ը, հենվելով ասպետների և քաղաքացիների վրա, պայքարել է ուժեղ կենտրոնական իշխանության համար։ Նրա անցկացրած բարեփոխումներըբարեփոխումներն ունեին միմեկ հիմնական նպատակ՝ սահմանափակել ֆեոդալների (բարոնների) իշխանությունը և ամրապնդել կենտրոնական (թագավորական) իշխանությունը։
ՁգտելՀենրի էII-ը նաևձգտել է տարածել իր իշխանությունը նաև եկեղեցու վրա, ինչի պատճառով ընդհարվել է Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս [[Թոմաս Բեկետ]]ի հետ, որըով մինչև արքեպիսկոպոս դառնալը զբաղեցնում էր կանցլերի պաշտոնը։ Հենրի II-ի և Թոմաս Բեկետի միջև պայքարըպայքարն ավարտվում է [[1170]] թ. [[դեկտեմբերի 29]]-ին Քենթերբերիի տաճարում վերջինիս սպանությամբ։
1176 թ. ընդլայնել է թագավորական դատարանների իրավունքները, մտցրել է ամբողջ երկրի համար միասնական քրեական օրենսգիրք։ 1181 թ. ընդունվում է օրենք, որով երկրի ամբողջ ազատ բնակչությունըբնակչությանը պարտավորեցվում էր ունենալ զենք՝ համապատսխանֆինանսական իր ֆինանսականմիջոցների միջոցների։համապատասխան։
Հենրի II-ն ունեցել է 4 որդի՝ Հենրի, [[Ռիչարդ Առյուծասիրտ|Ռիչարդ]], ժոֆրուա և Ջոն անուններով։ 1173 թ. ավագ տղան՝որդին՝ Հենրին, խռովություն բարձրացրեց հոր դեմ, իսկ երբ խռվությունըխռվությունն անհաջողության մատնվեց, նա փախուստի դիմեց Ֆրանսիայի թագավոր Լյուդովիկոս VII-ի մոտ։ Քիչ անց նրան միանում են նաև Ռիչարդը և Ժոֆրուան։ ԽռովակիրներինԽռովարարներին աջակցում երէր նրանց մայրը՝ Էլեոնորա Ակվիտանուհին, որինում հաջողվում է ապստամբություն բարձրացնել Հենրի II-ի դեմ Ֆրանսիականապստամբություն բարձրացնել ֆրանսիական կալվածքներում։ Հենրի II-ը հրամայում է բանտարկել իր կնոջը։ Էլեոնորան մնում է բանտում մինչև Հենրի II-ի մահը։
Սակայն Անգլիայում քաղաքական վիճակը կայուն էր, ինչը թույլ տվեց Հենրի II-ին ճնշել խռովությունը ֆրանսիական կալվածքներում։ Դրությունը նորից է վատանում, երբ Ֆրանսիայի թագավոր է դառնում [[Ֆիլիպ II Օգոստոս]]ը, որըով ձգտում էր բռնագրավել Հենրի II-ին պատկանող ֆրանսիական կալվածքները։ [[1189]] թ. Հենրի II-ը մահանում է։ Անգլիայի գահըգահն անցնում է Ռիչարդին։
[[Պատկեր:Henry II, Plantagenet Empire.png|300px|մինի|Հենրիխ II Պլանտագենետի գրաված տարածքները]]
'''Անգլիայի միավորման սկիզբը''' [[5-րդ դար]]ում բրիտանիայումԲրիտանիայում հաստատված անգլոսաքսոնական ցեղերի ստեղծած թագավորությունները [[829]] թվականին միավորվեցին մեկ պետության մեջ։ [[Անգլիա]]յի հետագա զարգացման վրա մեծ ազդեցություն ունեցավ նորմանական նվաճումը։ [[1066]] թվականին [[Նորմանդիա]]յի դուքս Վիլհելմը նվաճեց Անգլիան և իրեն հռչակեց Անգլիայի թագավոր ([[1066]]–[[1087]])՝ ստանալով Նվաճող մականունը։ Անգլիայում թագավորական իշխանության ամրապնդման համար կարևոր նշանակություն ունեցավ [[1086]] թվականին անցկացված համաանգլիական հողային ցուցակագրումը։ Ցուցակագրումը երկու նպատակ ուներ. թագավորը ցանկանում էր պարզել իր վասալներին պատկանող հողատարածքների չափերը, որպեսզի համապատասխանաբար ճշգրտեր հարկերի և ծառայությունների չափերը։ Անգլիայի նվաճմանը զուգահեռ, եկվորներն սկսեցին բռնագրավել անգլոսաքսոնական խոշոր հողատերերի հողերը։
Հողը բաժանվում էր աստիճանաբար, ուստի նորմանական բարոնների հողատարածքները ցրված էին տարբեր կոմսություններում։ Այդ պատճառով Անգլիայում տարածքային խոշոր իշխանություններ չստեղծվեցին, ինչպես [[Գերմանիա]]յում և [[Ֆրանսիա]]յում։ Վիլհելմը ծառայություն էր պահանջում ոչ միայն իր անմիջական վասալներից՝ բարոններից, այլև սրանց վասալներից։ Թագավորական իշխանության ամրապնդման համար Վիլհելմն անցկացրեց նաև մի շարք բարեփոխումներ։ Երկիրը բաժանվեց կոմսությունների, որոնք կառավարելու համար թագավորը նշանակում էր կառավարիչ՝ շերիֆ։ Նա էր տնօրինում կոմսության վարչական և դատական գործերը, հավաքում էր հարկերը։ [[1135]] թվականին նորմանական արքայատունը դադարեց գոյություն ունենալուց։ Գահի համար տարբեր խմբավորումների միջև պայքարը տևեց 20 տարի։
[[Պատկեր:Henry II arms.png|250px|մինի|ձախից]]
Ի վերջո [[1154]] թվականին թագավոր ընտրվեց ֆրանսիական Անժուի կոմս ՀենրիխՀենրի II Պլանտագենետը ([[1154]]–[[1189]])։ Անգլիական թագավորության կազմի մեջ մտան Անժուի կոմսերին պատկանող տարածքները, մասնավորապես՝ [[Պուատիե]] քաղաքը։ ՀենրիխնՀենրին ամուսնացավ [[Էլեոնորա Աքվիտանացի|Էլեոնորա ԱքվիտանացԱքվիտանացու]]ու հետ, և [[Աքվիտանիա]]յի դքսությունը ևս անցավ Անգլիային։ Այսպես Անգլիան դարձավ Պլանտագենետների տերություն, որը հաճախ անվանում էին Անժուի կայսրություն։ Պետության կենտրոնացման համար Հենրիխ II–ն անցկացրեց բարեփոխումներ։ Ձգտելով ընդլայնել թագավորական դատարանների իրավունքները՝ նա կատարեց դատական բարեփոխում։ Յուրաքանչյուր ազատ մարդ, որոշակի գումար վճարելով, կարող էր իր դատական գործը ավատատիրական դատարանից տեղափոխել թագավորական դատարան։ Այստեղ գործը քննվում էր երդվյալ ատենակալների ներկայությամբ։ Թագավորական կուրիան դարձավ բարձրագույն դատական մարմին։ Թագավորական դատարանների համար մշակվեցին միասնական համապետական օրենքներ։ ՀենրիխՀենրի II–ը կատարեց նաև ռազմական բարեփոխում։ [[Թագավոր]]ի օգտին վասալների ռազմական ծառայության ժամկետը կրճատվեց։ Մնացած ժամկետի համար վասալը պարտավոր էր վճարել հատուկ հարկ։ Այսպես թուլանում էր թագավորի կախումը բարոններից և մյուս վասալներից։
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
| 