«Ցեղակրոնություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Պատկեր:Tseghakron_Coat_Of_ArmsTseghakron Coat Of Arms.JPG|thumb|right|250px|Ցեղակրոնության զինանշանը]]

'''Ցեղակրոնություն''', դասական [[Հայկական ազգայնականություն|հայ ազգայնականության]] գաղափարաբանություն, որի նպատակն է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] միավորումը [[Պատմական Հայաստան]]ի տարածքում մեկ՝ հայկական պետության շրջանակներում:շրջանակներում։ Ցեղակրոնության գաղափարախոսությունը մշակվել և զարգացվել է [[Գարեգին Նժդեհ]]ի և [[Հայկ Ասատրյան]]ի կողմից:կողմից։ Ցեղակրոնության մասն ու բնական շարունակությունն է [[Տարոնականություն|տարոնականության]] գաղափարախոսությունը:գաղափարախոսությունը։

«Ցեղակրոնություն» եզրի, ինչպես նաև գաղափարախոսության հեղինակն է [[Գարեգին Նժդեհ]]ը:ը։ «Ցեղ» և «կրոն» գոյականների միացումով է կազմվել «ցեղ-ա-կրոն» բառը և նրա ընտրությունը:ընտրությունը։ Նժդեհի համար ''«ցեղ»'' հասկացողությունը [[Մարդաբանություն|մարդաբանության]] կողմից տված սահմանումից ավելի լայն է<ref>Ըստ [[Մուշեղ Լալայան]]ի, տուրք տալով «ցեղ» հասկացողության մարքսիստական բնորոշումներին, շատերը հասկանում են մի ինչ-որ նախնադարյան վիճակ, ինչ-որ միջանկյալ բան նախամարդու և ժամանակակից մարդու միջև: Նման մոլորանքը, ըստ Լալայանի, արդյունք է հին գաղափարախոսության՝ դեռևս գոյություն ունեցող ազդեցության, ինչպես նաև՝ ազգային անլիարժեքության: Օրինակ, երբ ասում են «ցեղասպանություն», բոլորը դրա տակ, բնականորեն, հասկանում են որոշ էթնոտեսակի ոչնչացում, իսկ երբ ասում են «ցեղակրոնություն», այդ եզրի բուն իմաստը չհասկացող մարդիկ աղմուկ են բարձրացնում այդ բառի շուրջ: Պատճառը, ըստ Լալայանի, հոգեբանորեն հասկանալի է. «ցեղասպանությունը» կրավորականություն է մեզ համար, իսկ «ցեղակրոնությունը»՝ ներգործականություն: Բացի այդ, «ցեղակրոն» բառից կառչողները պնդում էին, թե այն գիտական չէ: Այնինչ, հայերենում երկու գոյականների միացումով նոր բառերի կազմումը չի հակասում հայոց լեզվի բառակազմական կանոններին և նորություն չէ. օրինակ՝ մարգագետին, դաշտավայր, գյուղաքաղաք, լեռնադաշտ և այլն:

''(Տե՛ս՝ {{Գիրք:Լալայան:Ցեղակրոն և Տարոնական շարժումներն|41-42}})''</ref>:։ Առհասարակ, ըստ Նժդեհի, «դժվար է այն սահմանել գիտական լեզվով. այստեղ միայն հարաբերական գիտականության մասին խոսք կարող է լինել»<ref name="Խռովք32">«Խռովք», թիվ 1, էջ 32</ref>:։ Նժդեհին «բավարար չեն հին եզրերը», քանզի նրանցով չի կարելի ընդգրկել ցեղի ողջ խորությունը:խորությունը։ Ըստ նրա ընդհանրացումների՝ «ցեղն ավելի՛ հոգի է, քան՝ կավը» (այսինքն՝ նյութը)<ref name="Խռովք32" />:։ Ըստ Նժդեհի, ցեղը նախաստեղծ է և գոյություն ունի արարչագործության սկզբից<ref name="Հայրենիք6713">«Հայրենիք» օրաթերթ, Բոստոն, 1934 թ., թիվ 6713. {{քաղվածքի սկիզբ}}«Ցեղը նախագոյ է Աստծո նման»{{քաղվածքի ավարտ}}</ref><ref name="Խռովք33">«Խռովք», թիվ 1, էջ 33. {{քաղվածքի սկիզբ}}«Նա ժամանակների վկան է, հավիտենական հայը, Աստծո գործակիցը»{{քաղվածքի ավարտ}}</ref>:։

Ցեղակրոն լինել, ըստ Նժդեհի, նշանակում է կրել անհատի մեջ ցեղը, նրա որակները, բարոյականը, կրել այն ամեն ցեղային-հայկականը, որն առկա է [[Հայոց պատմություն|հայոց պատմության]] ողջ ընթացքում<ref>«Խռովք», թիվ 1, էջ 37.{{քաղվածքի սկիզբ}}Ցեղակրոն է նա, ով ապրում է ցեղորեն՝ ցեղի կյանքով և ցեղի համար:{{քաղվածքի ավարտ}}</ref>:։ «Կրոն» բառի արմատը «կրել»-ն է և [[հայերեն]]ում կան նման կարգի այլ բառեր ևս՝ հոգեկրոն, խաչակրոն, մոլեկրոն, նյութակրոն, մաքրակրոն, խստակրոն, կուսակրոն<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղակրոնությունն ավելին է, քան ցեղապաշտությունը կամ հայրենապաշտությունը. այն վերջիններս ներառում է իր մեջ:մեջ։ Այդ պատճառով Նժդեհը «ազգասիրություն», «հայրենասիրություն» և նման կարգի այլ բառերի փոխարեն նախընտրել է «ցեղակրոնություն» եզրը<ref name="Լալայան2001" />:։

«Ես ճանաչում եմ իմ ցեղը, ես հավատում եմ իմ ցեղին, ես պաշտում եմ իմ ցեղը, ես ցեղակրոն եմ»:։

Ցեղակրոնությունը սկսվում է ցեղի ճանաչումով՝ ցեղի պատմության, մշակույթի, կենցաղի, նրա արժեքների ու արժանիքների, նրա ներկայի և ձգտումների, ճանաչումը համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ հայ ցեղի բերած պատկառելի ավանդի ճանաչումն է:է։ Ցեղաճանաչությունը նաև հայ ցեղի թերությունների ճանաչումն է և ցեղակրոնությունը՝ ցեղային վերաշինության փորձ է կատարում:կատարում։ Ցեղակրոնությունը անհատի ինքնաճանաչումը բխեցնում է ցեղաճանաչումից, քանի որ ինքն իրեն ճանաչելու համար մարդը նախ պետք է ճանաչի իրեն ծնող հավաքականությունը, այսինքն՝ ցեղը, որի ընդհանրական հատկանիշները պայմանավորում են տվյալ մարդու անհատական կերտվածքը<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղի ճանաչումից է բխում ''ցեղահավատությունը'', այսինքն՝ հավատը հայ ցեղի ուժի, հանճարի, նրա կամքի և կարողությունների, նրա ապագայի և հավիտենականության նկատմամբ<ref name="Լալայան2001" />: ։

Հավատալ ցեղին նշանակում է ունկընդիր լինել նրա ձայնին, հաղորդակցվել նրա հետ, հաղորդակից լինել նրա ուժին և հանճարին, նրա ցավին ու հրճվանքին, դժբախտություններին ու մեծագործություններին, այսինքն՝ լինել ''ցեղահաղորդ'':։ Ցեղահաղորդությունը վտանգի պահին ցեղի ձայնը, մռնչոցը լսելու ու դրան հետևելու կամքն է:է։ Հաղորդակից լինել ցեղին նաև նշանակում է նրանով որոշել սեփական երջանկությունն ու ազատությունը<ref name="Լալայան2001" />:։

* '''2.''' մեզ պետք եղած ուժը փնտրենք մեր մեջ:մեջ։

Նժդեհը ցեղակրոնության հավատամքը ներկայացրել է իր «[[Ամերիկահայությունը. ցեղը և իր տականքը]]» գրքում, որտեղ նա բերել էր 27 կետ<ref name="Ամերիկահայությունը90">Գարեգին Նժդեհ // «Ամերիկահայությունը. ցեղը և իր տականքը», էջ 90-95</ref>:։ «[[Ցեղակրոն Ուխտեր]]»-ին անդամակցում էին ցեղակրոնության հավատամքը ընդունող երկսեռ հայորդիներ:հայորդիներ։

* '''Ա.''' Ես ցեղակրոն եմ - և ահա երդվում եմ [[Վահագն]]ի աջի վրա երբեք չմեղանչել ուխտիս դեմ - ապրել, գործել և մեռնել, որպես ցեղամարդ:ցեղամարդ։

* '''Բ.''' Ինձ համար անհատականության և ազատության ամենաբարձր արարքը - դա հնազանդվելն է ցեղիս:ցեղիս։

* '''Գ.''' Ես ցեղաճանաչ եմ, և ահա՝ գիտեմ, թե մեծ է իմ ցեղը, թե իմ ցեղն ավելին է տվել մարդկության, քան ստացել է նրանից. գիտեմ, որ հայոց նորագույն հեղափոխությունը վերջին գործը չէ իմ ցեղի էության. գիտեմ, թե ի՞նչ բաների ատակ է իմ ցեղը:ցեղը։

* '''Դ.''' Ես ցեղահավատ եմ և ահա պաշտում եմ և մի այլ աստվածաություն - ցեղիս արյունը, որի անարատության մեջ է իմ ցեղի ապագան:ապագան։

* '''Ե.''' Ես ցեղահաղորդ եմ և ահա զգում եմ, որ իմ անձը ավելի իմ գերագույն ծնողին - իմ ցեղին է պատկանում, քան իմ անմիջական ծնողներին:ծնողներին։

* '''Զ.''' Իմ ժողովրդի քաղաքական ճակատագրով զբաղվելու պարտականությունը ունեմ ես և ահա պայքարում եմ մի մեծ ճակատագրի համար, որին արժանի է իմ ցեղը:ցեղը։

* '''Է.''' Ցեղակրոն եմ, ասել՝ ուր էլ որ լինեմ, ընկերային ինչ դիրք էլ որ ունենամ, ես խանդավառորեն կմնամ հպատակն ու մարտիկն իմ ցեղի:ցեղի։

* '''Ը.''' Հայաստանից դուրս, սփյուռքի մեջ, ինչ վիճակում էլ որ լինեմ՝ մեծահարուստ, բարեկեցիկ թե օրավարձով աշխատող բանվոր՝ անդարձ պանդխտություն չեմ համար տարագրի կյանքս:կյանքս։ Չե՛, վերադարձ կա:կա։

* '''Թ.''' Կդավանեմ, որ իմ սերունդը ավելի մեծ պարտականություն ունի, քան ուներ անցնող ազատագրական սերունդը:սերունդը։ Պարտականության մեջ՝ ցեղակրոնի իմ բաժինը - առյուի բաժինն է, ամենամե՛ծը:ամենամե՛ծը։

* '''Ժ.''' Ցեղակրոնը, որի նշանաբանն է - ավելի, է՛լ ավելի զորություն - պաշտամունք ունի իր ցեղի մարտական ուժի հանդեպ:հանդեպ։

* '''ԺԱ.''' Զոհապաշտ եմ ես և ահա երկյուղածորեն կոգեկոչեմ նրանց, որոնց պաշտամունքը հավիտենական է, որոնք առյուծածին իրենց արիւոյթան մեջ, աստվածացան իրեն հոյակապ նվիրումով - որոնք իրենց արյունը շռայլեցին մեր ցեղի գոյությունը և պատիվը հավիտենականացնելու համար:համար։

* '''ԺԲ.''' Ցեղակրոնն էլ է ձգտում երջանկության - տեսնել թե ինչպես աճում է իր ժողովրդի զորությունը և արդարորեն ընդարձակվում է Հայաստանը:Հայաստանը։

* '''ԺԳ.''' Ցեղով է ապրում, ստեղծագործում և հավերժանում ժողովուրդը:ժողովուրդը։ Մարդկային մշակույթի գործում զորութենական ուժ է ցեղայնությունը:ցեղայնությունը։ Արդ, թե ինչու ցեղային անհատականության եղծումը ցեղակրոնը համարում է ոճիր՝ ուղղված մարդկության և, ի մասնավորի, իր ժողովրդի դեմ:դեմ։

* '''ԺԴ.''' Ցեղակրոնը խորշում է այն բոլոր վարդապետություններից և հոսանքներից, որոնք միտում են մեր նորահաս սերունդը հեռու պահել ցեղի կազդուրիչ ''ստինքէն - կաթէն'':։ <!-- չգիտեմ ինչպես ճիշտ գրել ժամանակակից լեզվով այս վերջին արտահայտությունը -->

* '''ԺԵ.''' Մե՛ծ է ցեղակրոնի իմ թշնամանքը, ինչպես մե՛ծ է իմ պաշտպամունքը:պաշտպամունքը։ Ցեղիս թշնամիր են թուրքը, բոլշևիկը և սրանց հայադավ գործակալները ամեն անվան և ծպտումի տակ, որոնց վճռաբար կհամարեմ իմ զորութենական ցեղապաշտությունը:ցեղապաշտությունը։

* '''ԺԶ.''' Պարտողականություն, կրավորական տառապանք, սարսափի հոգեբանություն, լալկանություն, մտքի անիշխանականություն, կրոնական անդենականություն, դասակարգային և հարևանական եսականություն - այդ ամենից խորշելով խորշում է ցեղակրոնը:ցեղակրոնը։

* '''ԺԷ.''' Ցեղակրոն եմ, ասել՝ պարտիմ, կամիմ, կարող եմ գերազանցել և պե՛տք է գերազանցեմ ցեղիս թշնամիներին - նա՛խ թուրքին:թուրքին։

* '''ԺԸ.''' Ուժապաշտ՝ տկարություն ու նահանջ չի ճանաչում ցեղակրոնը:ցեղակրոնը։ Նրա մոտ կենդանի է ծարավը՝ ուժի, քաղցրությունը՝ զոհաբերության և ճիգը՝ ցեղի ուժերի կենտրոնացման:կենտրոնացման։

* '''ԺԹ.''' Նրա համար նվիրական է հայոց նորագույն քաղաքական գոյառության օրը - մայիսի 28-ը - և այն խորհրդանշող սրբազան Եռագույնը, որը է՝ սրբություն, քաղաքական դա՛տ և վախճանաբանությո՛ւն միաժամանակ:միաժամանակ։

* '''Ի.''' Հայ մարդու հետ ցեղակրոնը խոսում է հայերեն, որովհետև գիտակցում է, թե լեզվի արագացումն է ժողովուրդների հոգևոր մահը:մահը։

* '''ԻԱ.''' Ինքնամսխումի մեջ ազատ չե՛ ցեղակրոնը:ցեղակրոնը։

* '''ԻԲ.''' Նրա համար նախասիրելի են ա՛յն գիտությունները, արվեստները և արհեստները, որոնք կարելի է ծառայեցնել իր ցեղի հզորության և հաղթանակին:հաղթանակին։ Ցեղակրոնը՝ մարտիկ է կամ պատրաստվում է դառնալ այդպիսին:այդպիսին։

* '''ԻԳ.''' Անձնական կամքի մշակությամբ՝ ցեղակրոնը սատարում է հայ ոգու հսկայացմանը:հսկայացմանը։

Ցեղակրոնությունը անհատից պահանջում է անխախտ միություն իր ցեղի հետ՝ վերջինիս ճանաչելով որպես գերագույն ծնող:ծնող։ Այս առումով, ցեղակրոնությունը ընտանիքը դիտում է որպես միջոց՝ ցեղի հզորացման համար և գտնում, թե ընտանիքի զավակներն ավելի պատկանում են ցեղին՝ գերագույն ծնողին, քան անմիջական ծնողներին<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղակրոնությունը ցեղի հավաքական բախտավորությամ է պայմանավորում անհատի բաղձալի երջանկությունը, որն է՝ ''«տեսնել թե ինչպե՛ս է աճում և իր ժողովրդի զորությունը և արդարորեն ընդհարձակվում է Հայաստանը»''<ref name="Ամերիկահայությունը90" />:։

Ըստ ցեղակրոնության, անհատի ազատության և նրա՝ որպես անհատականության ինքնադրսևորումի մեծագույն չափը, «ամենաբարձր արաքը»՝ հնազանդվելն է ցեղին:ցեղին։ Այլ խոսքով, անհատն ազատ է այնքանով, որքանով չի հակադրվում ցեղի շահերին և չի վնասում նրա բարոյականը և նրա ինքնադրսևորումը պետք չէ վերածվի ցեղամերժ եսականության<ref name="Լալայան2001" />:։

Որպես ցեղի ապագայաի նկատմամաբ հավատ սերմանող բարոյախոսություն, ցեղակրոնությունը չի քարոզում անզոր ճակատագրապաշտություն, այլ պարտավորեցնում է՝ պայքարով կերտել այն մե՛ծ ճակատագիրը, որին արժանի է ցեղը<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղակրոնությունը անիմաստ է համարում ցեղի նկատմամաբ հավատը, ցեղապաշտությունը, ցեղային հպարտությունը, եթե այդ ամենը վերացակն են, դատարկախոսություն ու չեն դրսևորվում իրական կյանքում և անհատական վարքում:վարքում։ Ճանաչելով ցեղի արժեքներն ու բարոյականը, անհրաժեշտ է նաև կրե՛լ դրանք, ապրե՛լ դրանցով՝ ապահովելո մտքի, խոսքի և գործի ներդաշնակությունը:ներդաշնակությունը։ Իսկ ապրել ցեղի ձգտումներով, նրա արժեքներով ու բարոյականով, դրան կենսաձև դարձնել կնշանակի կրել անհատի մեջ ցեղը, այսինքն լինել ցեղակիր-ցեղակրոն<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղակրոնությունը հայությունը բաժանում է զգայա-գիտակցական երեք մասերի՝ ազգային-ցեղային (ցեղը), տատանվող կամ չկողմնորոշված (ժողովուրդը) և ամբոխացած, հակազգային (տականքը):։

Արդի հայությունը, ըստ ցեղակրոնության, գերազանցորեն հանդես է գալիս որպես հայ ''ժողովուրդ'', այսինքն՝ հայկական որևէ հատկանիշ ունուցող մարդկանց ժողովածու:ժողովածու։ Հայության շատ փոքր մասն է, որ իր զգայա-գիտակցական մակարդակով ու կենսաձևով նկատվում է որպես հայ ''ցեղ'' (ազգ):։ Հայության մի հատվածն էլ կազմում է ''տականքը''<ref name="Լալայան2001" />:։ Ցեղամարդու գաղափարատիպ տեսակն է ''ցեղակրոնը'':։

Ցեղակրոնը ցեղամարդ հայի գաղափարատիպ տեսակն է:է։ Ցեղակրոնը չի՛ սարսափում միջավայրի այլասերիչ ազդեցությունից, քանզի գիտի, որ այն անզոր կլինի ուծացնել, եթե նա ապրում է ցեղորեն:ցեղորեն։ Ցեղակրոնը ատում է վախկոտություն:վախկոտություն։ Պատահական չէ, որ [[Ցեղակրոն Ուխտեր]]ում խստիվ արգելված էր «մի՛ վախնար» խոսքը, քանզի ցեղակրոնի հասկացողությամբ վախենալ մեկի համար կնշանակի անպատվել նրան<ref name="Ամերիկահայությունը78" />:։

Ցեղակրոնը թշնամի է ճանաչում թուրքին, բոլշևիկին և դրանց հայադավ գործակալներին:գործակալներին։ Նա ժխտում է բոլոր այն հոսանքներից, կրոններից ու վարդապետություններից, որոնք ժխտելով ազգերի անհրաժեշտությունը<ref name="Լալայան2001" />: ։

Ցեղակրոնը ցեղի և հայրենիքի համար մեռնելու բացարձակ կամք ունի:ունի։ Նէ ահամար սրբաան են հայրենիքի անկախության գաղափարը և այն խորհրդանշող նվիրական Եռագույնը:Եռագույնը։ Ցեղակրոնը գիտի, որ Հայրենիքի իրական անկախությունը արյամբ և զոհաբերությամբ են նվաճվում<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղակրոնը իր ցեղակցի հետ ընտանիք կազմելու և սերունդ տալու պարտավորություն ունի, քանզի գիտի, որ սերնդատվությամբ է ապահովվում ցեղի շարունակությունը:շարունակությունը։ Ցեղակրոնը որևէ գիտության, արվեստի կամ արհեստի մշակ չէ, այլ դրանք իր ցեղին ծառայեցնելու ձգտող անխոնջ մարտիկ<ref name="Լալայան2001" />:։

Ցեղակրոնը հնազանդ է ցեղին, որին սիրում է իր կյանքից ավելի:ավելի։ Ցեղիա կա՛մքը - ահա նրա գերագույն հրամայողը, Դա ցեղի հաղթանակելու ու հարատևելու կամքն է<ref name="Լալայան2001" />:։

«Քիչ է խոսում ցեղակրոնը, որովհետև գործնաշատ է», նա դատարկախոս չէ՛ և խոսում է միայն «ուսանելու և ուսուցանելու համար, իսկ ուսանում և ուսուցանում է գործելու համար»<ref name="Ամերիկահայությունը78" />:։ Ցեղակրոնը քարոզիչ է:է։ Ցեղակրոնը քարոզչության հիմնական նպատակը նոր ուխտակից գտնելն է:է։ Նրա քարոզչությունը առավելապես անձնական օրինակի քարոզչություն է<ref name="Ամերիկահայությունը78" />:։

Ցեղը հայության ընտրանին է՛ սերուցքը, որի գերնպատակն է՝ իր տեսակի հավիտենականացումը Հայրենիքում:Հայրենիքում։ Նա՛ է իր մեջ կրում հայկականություն և այն փոխանցում սերունդներին:սերունդներին։ Ցեղի համար՝ աճփոխարինելի՝ է Հայրենիքը, նրա անկախությունը՝ թթվածնի պես անհրաժեշտ:անհրաժեշտ։ Ցեղն է մարտնչում ու նահատակվում՝ հայության պատիվը փրկելիս<ref name="Լալայան2001" />:։

Ժողովուրդը հայության չկողմնորոշված, տատանվող մասն է:է։ Այն ամբոխամետ է, եթե ավելի տականքի ձայնն է լսում, քան՝ Ցեղի:Ցեղի։ Ժողովուրդն է ապրում է առօրեայով, ցեղը՝ հավիտենականով, նա՝ օրվա մտածոմներով, սա՝ անցյալի հիշուղությամբ, ապագայի հաստատուն հավատով և օրվա հարատև պայքարով միաժամանա՛կ:միաժամանա՛կ։

Ժողովուրդն առաջնորդվում է հատվածական, ցեղը՝ համահայկական շահերով:շահերով։ Ժողովուրդը դասակարգերի, դավանանքների ու կուսակցությունների խառնամբոխ է, իսկ ցեղի մեջ չկա՛ն տիրող և հպատակ դասակարգեր, կրոնական հարանվանություններ, քաղաքական ուղղություններ, այլ կա՛ն միայն հայեր:հայեր։

Ժողովուրդն արդարություն և ապրելու իրավունք աղերսող է, ցեղը՝ դրան նվաճող և հաստատող:հաստատող։ Ժողովուրդը կարող է հարմարվել իր անփառունակ վիճակին, իսկ ցեղը չի՛ հանդուրժում ստրուկի շղթաները, նրա համար սրբագրելի են աշխարհի հայավնաս վճիռները:վճիռները։ Վտանգի պահերին՝ ժողովուրդը մատնվում է խառնաշփոթի ու խուճապի, իսկ ցեղը բնազդորեն գտնում է ելքը:ելքը։ Նա ընդունակ չէ՛ կանխատեսելու վտանգը, իսկ ցեղը՝ նախագում է այն:այն։

Ժողովուրդը մեծարում է միջակություններին, ցեղը՝ միայն իր հանճարներին:հանճարներին։ «Ժողովուրդը դպիրներ է ծնում, իսկ ցեղը՝ մարգարեներ»<ref name="Խռովք32" />:։

Ժողովուրդը արժեքներ պահել ու հերոսներ գնահատել չգիտի. այսօր մեկին հերոս է դարձնում, վաղը՝ ոտնատակ անում կամ երեկվա սրբությունները, ամբոխային կուրությամբ, այսօր ոչնչացնում:ոչնչացնում։ Ցեղն իր արժեքների հավիտենական կրողն է, իր սուրբ մեռելների պաշտամունքը հավերժացնողը:հավերժացնողը։

Ժողովուրդը տառապում է անլիարժեքության բարդույթով, իսկ ցեղը համակ է հպարտանքի զգացումով և լի՝ վճռականությամբ:վճռականությամբ։ «Ժողովուրդն ընդունում է օտար մշակույթն ապազգայնանալով, ցեղը՝ ազգայնացնում է իր ընդունածը»<ref name="Խռովք32" />:։

Եվ որքան հայության մեջ բարձր է ցեղի տեսակարար կշիռը, այնքան նա ապրում է ցեղորեն, այնքանով հզոր ու կենսունակ է նա՝ որպես ազգ:ազգ։ Իսկ ցեղի տեսակարար կշիռը պիտի բարձրացվի ժողովրդի հաշվին՝ նրան դարձի բերելով, դեպի ցեղը կողմնորոշելով:կողմնորոշելով։ Եվ այդպիսով ցեղակրոնության գերխնդիրը հայ ժողովուրդ ցեղայնացնելն է<ref>«Հայրենիք» օրաթերթ, 1963 թ., սեպտեմբերի 13 , էջ 2</ref>:։

Տականքը հայության ազգուրաց տարրն է, ցեղի ներքին թշնամին՝ լծված արտաքին թշնամու ռազմակառքին- անդիմագիծ՝ որպես հայ և զզվելի՝ որպես մարդ. հայության հանդեպ ո՛չ մի պարտականություններ չունեցող, բայց մշտապես իրավունքներից ճամարտկող:ճամարտկող։

Նա ազգային պատկանելիություն չպւնի և եթե խոսում է հայերեն, ապա միայն այն պատճառով, որ հաղորդակցվելու այլ ձև դեռ չի գտել:գտել։ Նյութակրն՝ որի համար գերագույն արժեքը դրամն է:է։ Տականքը հայրենիք չի՛ ճանաչում:ճանաչում։ Այդ շերտին [[Հայկ Ասատրյան]]ը անվանել է ''«ցեղանեն շեյթան»''<ref>[[Հայկ Ասատրյան]] // «Ցեղանենգ շեյթանը», Սոֆիա, 1933 թ.</ref>:։ Դա հայության ազգորեն մեռած տարրն է, մեկընդմիշտ ամբոխացած:ամբոխացած։

Ցեղակրոնությունը գերագույն սրբություն է ճանաչում ևհռչակում Ցեղին<ref name="Ամերիկահայությունը90" />:։ Ցեղակրոնության էական մասն է կազմում ''ցեղապաշտությունը''. պաշտամունքը ցեղի որակների, արժեքների ու սրբությունների:սրբությունների։ Գոյություն ունի 7 պաշտամունք:պաշտամունք։

Հայրենապաշտությունը նվիրական պաշտամունքն է այն հողի, որի վրա բնականորեն առաջացել է Հայ ցեղը, որի վրա նա կերտել է իր պատմությունը և ստեղծել իր մշակույթը, որում ամփոփված են իր զավակների աճյունները և որի սիրո ու ազատության համար զոհաբերվել են մեր մեծ մեռելները: մեռելները։

Ցեղակրոնության մեջ Ցեղի արյունը աստվածություն է, քանզի սրանով է նաև պայմանավորված Ցեղի հոգեմարմնական կերտվածքը:կերտվածքը։ Ցեղակրոնությունը քարոզում է պաշտամունք Ցեղի արյան նկատմամբ, որի անարատության մեջ է տեսնում մեր ցեղի ապագան:ապագան։

Լեզվի հարցում Ցեղակրոնությունն անզիջում է. նա հայից պահանջում է՝ հայ մարդու հետ խոսել հայերեն, հիշեցնելով, թե լեզվի մահը արագացնում է ժողովուրդների հոգևոր մահը:մահը։ Այդ մտահոգությամբ՝ նա պահանջում է պաշտամունք դեպի մայրենի լեզուն, որի մաքրությամբ և իմաստավորմամբ է պայմանավորված մեր ցեղի հոգևոր ապագան<ref name="ԲանտայինԳրառումներ">Գարեգին Նժդեհ // «Խորհրդածություններ - Բանտային գրառումներ», Երևան, 1993 թ., էջ 65</ref>:։

Ցեղակրոնությունն կարևորում է հայերեն բառերի գաղափարային իմաստի, նրանց մշակութային տարողության վերծանումը՝ դրա չգոյությունը համարելով հայ բանասիրության թերին<ref name="ԲանտայինԳրառումներ" />:։

Դա պաշտամունքն է մեր ցեղի սրբազան մեռելների, «որոնք առյուծ ացան իրենց արիության մեջ, աստվածացան իրենց հոյակապ նվիրումի մեջ, որոնք իրենց արյունը շռայլեցին մեր ցեղի գոյությունը և պատիվը հավիտենականացնելու համար»<ref name="Ամերիկահայությունը90" />:։

Ցեղակրոնությունը մեծագույն վատություն է համարում հոգևոր խզումը հին ու նոր սերունդների միջև, որով խախտվում է Ցեղի երեկվա ու վաղվա օրգանական կապը:կապը։ Նժդեհը գրում է<ref name="Ամերիկահայությունը84">Գարեգին Նժդեհ // «Ամերիկահայությունը. ցեղը և իր տականքը», էջ 84-85</ref>. {{քաղվածքի սկիզբ}}«նորահաս սերունդը կտրվե՞ց անցնող կամ անցած գնացած սերունդներից՝ նա էապես կտրվում է մինչ այդ գոյություն ունեցող Ցեղի արժեքներից ու սրբություններից... Հին սերունդից կտրվողը դառնում է հոգեպես անհող և անուղի: Էականը հոգեհաղորդակցությունն է սերունդների միջև, որի շնորհիվ վերջինները փոխանցում են Ցեղի հավիտենական բոցը...»{{քաղվածքի ավարտ}}

Հոգեհաղորդակցվել, ըստ [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհի]], նշանակում է «պատմական հիշողությամբ վերապր ել անցյալ սերունդների կյանքը՝ նրանց ճակատագրին կապելով մերը»<ref name="Խռովք32" />:։ Ցեղակրոնության մեջ հատկապես առկա է խորին ակնածանք դեպի Մամիկոնյան ռազմաշունչ ասպետները:ասպետները։ Նժդեհը գրում է<ref name="ԻնչուՍտեղծվեց" />.

Մեծարելով Մամիկոնյանների ռազմունակությունը, Նժդեհը շեշտում է նաև հայի էության մյուս բևեռը՝ Բագրատունյաց մշակութային ոգին, որոնք տեսնում է անհրաժեշտորեն համադրելի<ref name="ցոշ17">Գարեգին Նժդեհ // «Ցեղի ոգու շարժը», էջ 17-51</ref>:։

Ցեղակրոնությունը քարոզում է ուժի՛ պաշտամունք, քանզի աշխարհը ճանապարհ է տալիս ուժեղներին՝ հոգով, մտքով և բազկով ուժ եղներին. հաղթում է ուժեղը և ո՛չ արդարը:արդարը։

Ցեղակրոնության մեջ պաշտամունքի է ենթակա նաև Ցեղի ճշմարիտ առաջնորդը, որի աջն է գծում ճակատագիրն ազգերի, որին են պարտ ական ազգերն իրենց վերելքներն ու անկումները:անկումները։ Եվ Ցեղակրոնությունը պահանջում է՝ հնազանդվելով Ցեղի կամքին՝ գիտենալ հնազանդվել նաև Ցեղի առաջնորդին, որ կրողն ու ուսուցիչն է ցեղային բարոյականի<ref name="Ամերիկահայությունը90" />:։

Ըստ ցեղակրոնության, ազգային միասնության միակ գրավականը ներցեղային բարոյականով առաջնորդվելն է, երբ ազգի անդամները, երկրորդական համարելով կրոնական և քաղաքական իրենց անհատական համոզումները, միավորվում են հայ լինելու հանգամանքով:հանգամանքով։ Այդ եսամերժ բարոյականը յուրաքանչյուր հայից, որին անտարբեր չէ հայության ապագան, պահանջում է մեծագույն զոհողություն՝ հանուն հայ ցեղի և Հայաստանի գալիքի՝ զոհաբերել իր «ես»-ը:ը։ Ցեղակրոնությունը, որն ունի ցեղն ամեն բանից վեր դասելու անխախտ սկզբունք, հայության տարանուն հատվածներն ու անհատ հայերին պատվիրում է՝ առջաին հերթին լինե՛լ հայ. մնա՛լ հպատակն ու մարտիկը ցեղի, անկախ կուսակցական կամ կրոնական համոզմունքից, ընկերային դիրքից և աշխարհում գտնվելու վայրից<ref>«Տարոնի Արծիվ», 1938 թ., թիվ 2, էջ 40</ref>:։

Որպես վերկուսակցական ուսմունք, որը հետամուտ է քաղաքական միադավանության, ցեղակրոնությունն անհաշտ է կուսակցամոլության հետ:հետ։ Նժդեհը վեր կանգնած եսակենտրոն կուսակցականությունից, վստահորեն ավետում էր. «Չկա՛ն կուսակցական նահատակներ ու հերոսներ, կա՛ն ու կմնան ազգային մարտիրոսագրությունը և հերոսականը»<ref name="էջերիմօրագրեն">Գարեգին Նժդեհ // «Էջեր իմ օրագրեն», Կահիրե, 1924 թ., էջ 34</ref>:։

Ցեղակրոնությունը կրոն չէ՛:չէ՛։ Այն գտրազանցապես աշխարհիկ ուսմունք է, «իսկ եթե կրոն է դա, ապա դա կրոնն է ցեղային հպարտության, ուժի և արիության»<ref name="Ամերիկահայությունը78" />:։ Նժդեհը [[Հայկական դիցաբանություն|հայ հին հավատքին]] վերադառնալու կոչ չի անում, քանզի հասկանում է դրա միամտությունն ու հնարավոր վտանգավոր հետևանքները:հետևանքները։ Այնուհանդերձ, նա չի՛ թաքցնում իր համակրանքը դեպի հայոց հին կրոնը և հայերի հեթանոս անցյալը:անցյալը։ Նա գրում է<ref name="Խռովք32" />.

{{քաղվածքի սկիզբ}}Այս կամ այն ցեղը մոտավոր ճշտությամբ դիմագծելու համար, նրան պիտի դիտել իր հոգու հայելիի՝ իր կրոնի մեջ... Իր մտա-բարոյական զարգացման չափով, ցեղն իր կրոնի մեջ դնում է իր հոգեբանական գծերը, իր աշխարհզգացությունը, իր բնազանցական էությունը:էությունը։ Հայը լինելիական է, հաստատում է հայոց հեթանոս կրոնը:կրոնը։ Լինելիակա՛ն է հայը - ահա՛, ակն ու աղբյուրը մեր մեծ Հույսի և Զորույթի:Զորույթի։{{քաղվածքի վերջ}}

Նժդեհը հիացմունքով է խոսում «նախաքրիստոնեական հայու անգերազանցելի մարդկայնության և բարձրորեն ասպետական ոգու մասին»:։ «Վահագնա-Անահտական Հայաստանում ես տեսնում եմ այնպիսի հոգեգծեր, առաքինություններ, որոնք պիտի բաղձյալ մեր՝ որքան գոռոզ, այնքան հոգեպես աղքատ ու տմարդի դարաշրջանին»<ref>Գարեգին Նժդեհ // «Խորհրդածություններ», էջ 63</ref>:։

Նժդեհը հակաքրիստոնյա կամ հեթանոս չէ, բայց նաև Քրիստոսի ուսմունքի մոլեռանդ պաշտպանը չէ:չէ։ Հայերին նա համարում է «զոհը քրիստոնեական բարոյախոսության, որ շարունակվում է մնալ որպես ներկ և շպար, որպես քող և դիմակ ուժեղների հոգու համամր»<ref>«Հայաստան», Պլովդիվ, 1924 թ.՛ թիվ 29</ref><ref>{{Գիրք:Ավո:Նժդեհ|230}}</ref>:։ Նա հարգում է Քրիստոսին՝ իբրև գաղափարի հերոս, իբրև Աստվածամարդ, սակայն համարում է նրան ցնորապաշտ, իսկ նրա խոսքը՝ վսեմ, բայց թյուրըմբռնման ագվելի շուտ՝ տառացի ընկալման դեպքում՝ վտանգավոր:վտանգավոր։

{{քաղվածքի սկիզբ}}Քրիստոսը սիրում էր, որովհետև ուժեղ էր, նա սիրում էր, որովհետև սիրելու և ներելու չափ հզոր էր... Նա զոհաբերեց, որովհետև գաղափարի հերոս էր:էր։ Միայն արին, քաջը, միայն հերոսը կարող է զոհաբերել:զոհաբերել։{{քաղվածքի վերջ}}

{{քաղվածքի սկիզբ}}Վերացնելով մահվան ու կյանքի միջև գոյություն ունեցող անջրպետը, Նազովրեցին ժխտեց մահը, որով և հանդիսացավ հավիտենական սերմնացմանը ոգու հսկաների՝ սրբերի, նահատակների, հերոսների:հերոսների։{{քաղվածքի վերջ}}

Ուշագրավ է քրիստոնյայի՝ նժդեհյան,այսինքն ցեղակրոնյան ըմբռնումը, որը. «քրիստոնյան նա՛ չէ, ով քրիստոնեական վարդապետությոան տարերքը սխալ է հասկացել, ընկել նախապաշարումների ցանցի մեջ և տկարացել կորչելու աստիճան, այլ նա՛, ում մջ մի քիչ քրիստոսություն կա - մի կայծ ամենահզոր Աստվածամարդու հոգուց»<ref name="բացնամ" />:։

Ցեղակրոնությունը դավանանքը ստորադասում է ազգությանը, նշանաբանելով՝ ''«Ցեղը ամեն բանե վեր»'':։ Այն պայքար չէ՛ քրիստոնեության կամ Հայ եկեղեցու դեմ և պահանջ չի՛ դնում կրոնափոխության, այլ՝ հիշեցնում է միայն, որ հին աստվածները վկաներն են մեր ծննդի և մարմնավորողը՝ մեր ցեղային որակների:որակների։ [[Արմենակ Բարսեղյան]]ը իր «Ցեղակրոն շարժումը» գրքում հետևյալ կերպ է մեկնաբանում ցեղակրոնության մոտեցումը հին հայկական կրոնին. «ցեղային ձգտումներու լավագույն մեկ արտահայտությունն է մեր հեթանոսական կրոնը, որ մեզի կներկայանա իբրև ցեղային արժեքներու խտացում մը»<ref>Արմենակ Բարսեղյան // [http://www.mayrhayastan.am/doc/arm/pdf%20grqer/BARSEGHYAN%20ARMENAK%20Ceghakron%20sharjum.pdf «Ցեղակրոն շարժումը»], էջ 26</ref>:։

Ցեղակրոնությունը ձգտում է վերականգնել խաթարված հայկական ցեղային ինքնատիպությունը:ինքնատիպությունը։ Ինչպես գրում է [[Մուշեղ Լալայան]]ը<ref name="Լալայան2001" />, դա ո՛չ թե Հայկի ներ ու աղեղով, այլ Հայկյան ովո՛վ կռվելու պատգամն է:է։ Միաժամանակ, նա չի՛ քարոզում անյալից հրաժարում կամ ապագայի անգործ սպասում:սպասում։ Ցեղակրոնությունը հետադարձ հայացք է դեպի հայկական արմատները, և, այդ արմատների հզորությունից ներշնչված վստահ ու հաստատուն կեցվածք ապագային նկատմամբ<ref name="Խռովք32" />: ։

{{քաղվածքի սկիզբ}}Վահագնի հետ պիտի խոսենք հիմա՝ Աստվածը հին արիական հայության:հայության։ Մի նոր սուրբ գիրք պիտի դրվի մեր ժողովրդի ձեռքը՝ ավետարանը արիների:արիների։{{քաղվածքի վերջ}}

{{քաղվածքի սկիզբ}}Հայ ժողովրդի հավաքական հոգու մեջ հրմամայողաբար հարություն պիտի առնի պաշտամունքը մեր հին և հզոր Աստծու:Աստծու։ Վահագնի համար տաճարներ պիտի բարձրանան... ամեն տեղ, ուր կապրի հայը՝ ամեն մի հոգու մեջ, քանզի արիությունն է եղել հավիտենական պարտականությունը այն ազգերի, որոնք չեն ուզում մեռնել:մեռնել։ ''«Արիացի՛ր, արիացրո՛ւ»''. սա՛ պիտի լինի մեր օրվա նշանաբանը:նշանաբանը։ Վահագն՝ Աստված, արիապաշտությունը՝ նոր կրոն, հայ մարդն՝ արի՛, եթե չենք ուզում մեր տեղն արևի տակ մի օր զիջել մեզնից արիներին:արիներին։{{քաղվածքի վերջ}}

Այնումենայնիվ, ցեղակրոնությունը չի հակադրում Վահագնին և Քրիստոսին կամ հայկականն ու քրիստոնեականը, այլ՝ դրանք խորքում տեսնում է համադրելի. «սկզբից ի վեր հայությունն ու ''իր քրիստոնեությունը'' ձուլված են ի մի բնություն<ref name="Ամերիկահայությունը90" />»:։ Եվ միաժամանակ<ref name="ԲանտայինԳրառումներ" />.

{{քաղվածքի սկիզբ}}Աններելի սխալ է կրոնական կրքով բացատրել հայու հավատարմությունը քրիստոնեության հանդեպ:հանդեպ։ Հայ հոգուն անծանոթ է ֆանատիզմը... Տիրապետող գիտակցությունը հայու մեջ վաղուց է ինչ ազգային է... Նա շատ վաղ հայացրեց քրիստոնեություն:քրիստոնեություն։ Հայկականությունն է հայու ճշմարիտ կրոնը:կրոնը։{{քաղվածքի վերջ}}

Ցեղակրոնությունը դեմ չե [[Հայ առաքելական եկեղեցի|Հայ առաքելական եկեղեցուն]], այլ հակառակը՝ իրեն նրա անբաժանելի մասն է համարում, սակայն, ըստ [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհի]], Հայ առաքելական եկեղեցին «սխալ է ըմբռնել քրիստոնեական սիրո խորհուրդը և դրա հետևանքով ամբողջ դարեր պատճառ դարձել մեր ժողովրդի անօրինակ ողբերգության»:։ Ցեղակրոնությունը կոչ է անում ազգայնացնել Հայ եկեղեցին, այն գաղափարապես վերագնահատել և առաջին հերթին վերանայման «ենթարկել քրիստոնեական սիրո իր սխալ ըմբռնումը»:։ Ինչպես գրում է Նժդեհը<ref name="բացնամ" />.

{{քաղվածքի սկիզբ}}Սխալվել, չարաչար սխալվել է մեր Եկեղեցին՝ տնանկների և սնանկների բարոյականության քարոզելով:քարոզելով։ Սրանից հետո սիրո և զոհաբերության ընդունակ արի ժողովրդի մասին պիտի խոսի, եթե ուզում է, որ քրիստոնեության հետքերը մնան Փոքր Ասիայում և Հայաստանում:Հայաստանում։ Ուժեղ և արիական ժողովուրդ, այնպիսին, որ ընդունակ լինի արհամարհել մահը՝ հանուն իր սեփական գոյության:գոյության։ Այսպիսով կապրի ոչ միայն հայությունը, այլև Հայոց եկեղեցին:եկեղեցին։ Ինքնապաշտպանությունը հայ ժողովրդի՝ ահա Հայ եկեղեցու նոր հավատամքը:հավատամքը։ {{քաղվածքի վերջ}}

* 1. 1930-ականները մի ժամանակաշրջան էր, երբ գաղթահայության մեջ տիրող պարտվողական հոգեվիճակը, ներքին ճակատում մոլեգնող միջկուսակցական պառակտիչ կռիվներ և դրանց միացած ոտար այլասերիչ միջավայրը մղել էին դրսի հայությանն իր նվաստ վիճակին հնազանդորեն համակերպվելու, սպառնալով դարասկզբի մեր պարտությունը վերջնական դարձնել:դարձնել։

* 2. Սրանց ավելացել էր նաև հիվանդագին կրոնականությունը. հայկական գաղթօջախներում գործում էին մի շարք ապազգային աղանդներ, որոնք քարոզում էին հրաժարում Հայրենիքի գաղափարից, հեռացում ազգային-հասարակական կյանքից և նվիրում «երկնային հայրենիքին»:։ Ստեղծված մթնոլորտն անխուսափելիորեն պիտի բերեր գաղթաշխարհի շուրջ մեկ միլիոն հայության փոշիացմանը և պետք էր կանխել զարգացման նման հեռանկարը:հեռանկարը։

* 3. Շարժման անհրաժեշտությունը թելադրված էր նաև թուրքերի կողմից տարվող հակահայկական քարոզչությամբ:քարոզչությամբ։ Դրա համար թուրքերն օգտագործում էին եվրոպացի ծախու հասարակական գործիչների, որոնք հայերին ներկայացնում էին որպես անհայրենասեր, անարի և անմարտունակ, անիշխանական և բարոյականությունից զուրկ թալանիչներ:թալանիչներ։ Հարկավոր էր հակաքարոզչությամբ ու իրական քայլերով ցրել հայության մասին ստեղծվող թյուր պատկերացումները:պատկերացումները։

Ցեղակրոնության գաղափարները ծնունդ չառան գաղթաշխարհում, այլ բերվեցին [[Հայաստան]]ից, որի լեռներում կյանքի կոչվել ու հաջող քննություն էին բռնել դրանք [[1919]]-1921 թվականներին՝ [[Դավիթբեկյան Ուխտ]]ի ձևով: Ինչպես գրում է Նժդեհը<ref name="Տարոնի Արծիվ" />, «հանձինս մեր Դավիթբեկյան ցեղապահ ուխտերի՝ 1920-ին գործեց ու հաղթանակաեց ցեղակրոնությունը»:։

[[1933]] թվականի ամռանը Նժդեհը ՀՅԴ 12-րդ Ընդհանուր ժողովի որոշումով մեկնեց [[ԱՄՆ]], քանի որ այն ժամանակ գաղթահայության ամենամեծ զանգվածն ապրում էր այդ երկրում և որտեղ հայությունն առավել շատ էր ենթակա ձուլման, ուծացումի:ուծացումի։ Այդ իսկ պատճառով Ցեղակրոն շարժումը սկզբնավորվեց Միացյալ Նահանգներում և այն ծավալելու համար հիմնադրեց [[Ցեղակրոն Ուխտեր]]ը, որոնց «[[Ծրագիրր-Կանոնագիր]]»-ի մեջ կազմակերպության ստեղծման նպատակն ամրագրված է. «Ստեղծել ցեղակրոն սերունդ մը, որուն անդամները ապրին և գործեն որպես ցեղի հպատակն ու մարտիկը, ուր որ էլ լինեն և ընկերային ինչ դիրք էլ ունենան...»

Մինչև Նժդեհի ԱՄՆ գալը, այնտեղ գործում էին մի շարք երիտասարդական միություններ՝ «[[Հայորդիք]]», «[[Որդիք Հայաստանեայց]]» և այլն:այլն։ Իրարից անջատ գործող այս միությունները համախմբելու և մեկ հայտարարի բերելու գործը ստանձնեց Նժդեհը՝ ծավալելով Ցեղակրոն շարժումը, որի գաղափարախոսությունը շարադրեց [[1933]] թվականի վերջին [[Բոստոն]]ի «[[Հայրենիք]]» օրաթերթում՝ «Ցեղային արթնություն» խորագիրը կրող հոդվածաշարով:հոդվածաշարով։

Ցեղակրոն շարժման և դրա ցեղակրոնության գաղափարախոսության համար էական հանդիսացավ ժամանակի գործոնը, քանի որ այդ պահին աշխարհում ազգայնական շարժումների աննախընթաց վերելք էր ընթանում. աշխարհն ազգայնանում էր՝ պարտադրելով նոր բախումներ:բախումներ։ Անհրաժեշտ էր սեփական արժեքների վեր հանումով հոգեբանորեն նախապատրաստվել գալիք արհավիրքներին<ref name="Լալայան2001">{{Գիրք:Լալայան:Ցեղակրոն և Տարոնական շարժումներն|18-26}}</ref>:։ Շարժումը նպատակ ուներ վերածվել սփյուռքահայ երիտասարդության համահայկական շարժման, իսկ Ցեղակրոն Ուխտերը դարձնել աշխարհի հայ նոր սերնդի ընդհանուր կազմակերպության կորիզը<ref>«Հայրենիք» օրաթեր, Բոստոն, 1963 թ., սեպտեմբերի 13, էջ 2</ref>:։

Շնորհիվ Նժդեհի կազմակերպական ու քարոզչական անզուգական տաղանդի, Ցեղակրոն շարժումը միանգամից լայն թափ ստացավ:ստացավ։ Եվ ինչպես խոստովանում է [[Ռուբեն Դարբինյան]]ը, «առանց Նժդեհի ներշնչած ոգևորության, առանց անոր մղիչ ուժին, առանց անոր առինքնող անձին հմայիչ ազդեցության, դժվար թե ամերիկահայ մեր նոր սերունդը կարողանար կազմակերպվիլ այնք՛ն կարճ ժամանակի մեջ»<ref>«Հայրենիք» օրաթեր, Բոստոն, 1963 թ., սեպտեմբերի 13, էջ 1</ref>:։ Հենց ցեղակրոնության շնորհիվ էր, որ Ցեղասպանության հոգևոր ճգնաժամը հաղթահարելով ամերիկահայ բազմաթիվ երիտասարդ զանգվածներ սկսեցին չընկճվել իրենց հայ լինելու համար, այլ հակաժակը՝ հպարտանալ<ref name="Ավո">{{Գիրք:Ավո:Նժդեհ|12}}</ref>:։

Ցեղակրոն Ուխտերի առաջին ներկայացուցչական ժողովը գումարվեց [[1933]] թվականի հուլիսին, որից հետո, շուրջ մեկ տարի կազմակերպությունը գործեց չեզոք՝ ոչ կուսակցական հողի վրա:վրա։ [[1934]] թվականի հունիսին [[Բոստոն]]ի «Հայրենիք» ակումբի սրահում, Գարեգին Նժդեհի նախագահությամբ բացված Ցեղակրոն Ուխտերի առաջին Պատգամավորական ժողովը որոշեց մտնել Դաշնակցության դրոշի տակ և այնուհետև կազմակերպությունը կոչել «ՀՅԴ Ցեղակրոն Ուխտեր»<ref name="Լալայան2001" />:։

[[Դաշնակցություն]]ից [[Գարեգին Նժդեհ]]ի և [[Հայկ Ասատրյան]]ի հեռացումով ցեղակրոն շարժումը սկսեց տեղատվություն ապրել:ապրել։ Ամերիկայի Հ.Յ.Դ. Ցեղակրոն Ուխտերը, որոնք արդեն կուսակցականացվել էին, այլևս չէին կարող հանդես գալ որպես համահայկական հիմք:հիմք։ Ուստի, անհրաժեշտություն կար համագաղութային մի նոր շարժումի<ref name="Լալայան2001" />:։

Միաժամանակ, ցեղակրոնությունը չէր պատասխանում ոգու և արարչագործության հետ կապված մի շարք հարցերի, և կարիք կար տալու դրանց հիմնավորումները:հիմնավորումները։ Ցեղակրոնության նկատմամբ անտարբեր կամ անբարյացկամ վերաբերմունք ուներ [[Հայ առաքելական եկեղեցի]]ն, որն ազդեցիկ ուժ էր գաղութահայ կյանքում. թելադրող այս իրականությունը պետք էր հաշվի առնել:առնել։ Հետևաբար, անհրաժեշտ էր ամբողջացնել ցեղային աշխարհահայեցողությունը, այն միավորիչ դարձնել հայության բոլոր հատվածների, այդ թվում՝ և Հայ առաքելական եկեղեցու համար, քանի որ հույս կար, թե Եկեղեցին կխանդավառվի տարոնականության հովևոր ուսմունքով:ուսմունքով։ Հակառակ դեպքում, ըստ Նժդեհի, «մեռյալ ծիսակատարություններով ու մեռելաթաղով զբաղվող Եկեղեցին վերջ ի վերջո, իր ժողովուրդն ու Աստվածը պիտի թաղի»<ref>«Տարոնի Արծիվ», 1938, թիվ 2, էջ 39</ref>: ։

Նոր շարժման նախաձեռնող կորիզը հիմնականում եղավ Բուլղարիայի Ցեղակրոն կազմակերպությունը՝ ի դեմս [[Գարեգին Նժդեհ]]ի, [[Հայկ Ասատրյան]]ի և [[Ներսես Աստվածատուրյան]]ի, որոնք [[1937]] թվականից [[Պլովդիվ]]ում հրատարակում էին [[Ռազմիկ (1937-1944)|«Ռազմիկ» թերթը]], որի էջերում էլ այդ թվականին սկսեցին լույս տեսնել առանձին հրապարակումներ [[Տարոնականություն|տարոնականության]] գաղափարախոսության վերաբերյալ<ref name="Լալայան2001" />:։

Ի վերջո, [[1938]] թվականի ապրիլին [[Սոֆիա]]յում [[Տարոն-Տուրուբերանի հայրենակցական միություն]]ը սկսեց լույս ընծայել «[[Տարոնի Արծիվ]]» ամսաթերթը՝ [[Հայկ Ասատրյան]]ի խմբագրությամբ (պատասխանատու տնօրենն էր [[Ներսես Աստվածատուրյան]]ը), որով սկիզբ դրվեց տարոնական շարժման<ref name="Լալայան2001" />:։

[[Ցեղակրոն Ուխտեր]]ի առաջին Ծրագիր-Կանոնագիրի տիտղոսաթերթը զարդարում էր ''«[[Լոզանի կոնֆերանս|Լոզա՞նը]] - ո՛չ, երբե՛ք»'' կարգախոսը:կարգախոսը։ Ցեղակրոնների համար՝ Հայկական հարցը չէր վերջանում Լոզանի թուրքանպաստ պայմանագրով, և դրանք շարունակում էին մնալ Թուրքիայի պարտատերերը:պարտատերերը։ Համոզված լինելով, որ հայկական հողերի վերանվաճումը հնարավոր է միայն սեփական արյամբ, քանզի միայն հայ զինվորի արիությամբ ու հայրենապաշտությամբ գծված Հայաստանի սահմանները կարող են լինել կայուն և արիական, Գարեգին Նժդեհը գրում էր<ref name="">Գարեգին Նժդեհը // «Որդիների պայքարը հայրերի դեմ», Սալոնիկ, 1927, էջ 26</ref>.

{{քաղվածքի սկիզբ}}Մի ժողովրդի հայրենի հողը չի՛ կարող ուրիշի մնայուն Հայրենիքը դառնալ... Մնայուն Արդարությոան Օրնեքի ուժով՝ բռնագրավված երկրամասերը միշտ էլ, վաղ թե ուշ, անցնում են իրենց պատմական տերերի ձեռքը՝ պայմանով, որ այդ վերջինի մեջ ժամանակը տկարացրած չլինի սերը, կարոտն ու պաշտամունքը դեպի Հայրենի Երկիրը:Երկիրը։{{քաղվածքի վերջ}}

Ցեղակրոնությունը, այդպիսով, հայրենատեր դառնալու կամք է, դա տարագիր հայի, մեծահարուստ թե օրավարձով աշխատող բանվոր, դեպի Երկիր դարձի սրբազան ուխտն է:է։ Այն նաև վրեժխնդրության պարտավորություն է, թուրքին չներելու պատգամ և, ըստ այդմ, վրիժակների դարբնոց, ուր «ամեն մի հայ զոհի փոխարեն աշխարհ կգան երկու նոր վրիժակներ»<ref name="Խռովք33" />:։ Ցեղակրոնությունը պահանջում է՝ աններում վրե՛ժ թուրքից, անողոք դատաստա՛ն այդ արնապարտ ցեղի նկատմամաբ, որ սպանիչ հանդիսացավ հայության կեսի:կեսի։ Այդ թշնամանքն այլևՍ պատմական չէ, այլ՝ կենսաբանական<ref name="Խռովք33" />:։

Հաճախ, միամիտ կամ միտումնավոր կերպով, ցեղակրոնությունը որակվում է որպես փոխառյալ [[ֆաշիզմ]] կամ [[նացիզմ]]:։

{{քաղվածքի սկիզբ}}Իմ քարոզածը այդ վարդապետությունների ոչ մեկն է. ես կփափաքիմ ի հայտ բերել մեր պատմական հին հերոսությունները և հայ մշակույթի ծալքերը, որոնք փոշիներու տակ մնացած են:են։{{քաղվածքի վերջ}}

Ինչպես գրում է [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհը]], ֆաշիզմը [[Ազգայնականություն|ազգայնականության]] [[Իտալիա|իտալական]] դրսևորումն է, իսկ նացիզմը՝ [[Գերմանիա|գերմանական]]:։ Երբ Նժդեհի ուխտյալների արշավների ժամանակ սև պատանքներ էին կրում («պատանակրաց» արշավանքներ) և ցեղային առյուծացման ու հպարտության դասեր առնում, [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն դեռ նոր էր նախաձեռնում [[սև շապիկավորներ]]ի իր շարժումը:շարժումը։

{{քաղվածքի սկիզբ}}Գերազանցորեն հայկական է ցեղակրոնության գաղափարը:գաղափարը։ Այդ շարժումը կաղապարված է մեր ցեղի էության վրա:վրա։ Դեռ խոսք չկար ֆաշիզմի և հիտլերականության մասին, երբ ցեղակրոնության գաղափարը 1919-ին ոտքի էր հանել մեր Դավիթբեկյան Ուխտերը Սյունյաց աշխարհում:աշխարհում։{{քաղվածքի վերջ}}

Տարբերությունը ցեղակրոնության ու նացիզմի մեջ նրանում է, որ երկրորդ դեպքում արիական ցեղը հռչակվում է միակ մշակութաստեղծ ռասա, իսկ մնացած ազգերին՝ իբրև ստորադաս տեսակներ:տեսակներ։ Ցեղակրոնությունը զերծ է ընտրյալության կամ բացառության քարոզներից:քարոզներից։ Նացիզմը, այսպես կոչված «կենսական տարածքների» անհրաժեշտությամբ, փորձում է ծավալապաշտությունը, որը, անբնականորեն, դուրս է գալիս նաև հայրենիքի սահմաններից:սահմաններից։ Ցեղակրոնությունը խնդիր է դնում մեր բո՛ւն հայրենիքի՝ Հայկական լեռնաշխարհի վերատիրումը:վերատիրումը։ Նացիզմը հրեաներին դիտում է իբրև մարդկության չարիք, մշակութակործան տեսակ, և հակահրեականությունը նրա ուսմունքի մեջ գրավում է առանցքային տեղ:տեղ։ Ցեղակրոնության մեջ այն իսպառ բացակայում:բացակայում։ Նա ցեղի թշնամի է հռչակում թուրքին, քանզի վերջինս հայության մի մասի ոչնչացմամբ, տիրել է Հայաստանի մեծ մասին:մասին։

[[Համաստեղ]]ը պնդում է, թե ցեղակրոնության «ցեղային ըմբռնումն ու ներշնչումը առավելապես հրեա ժողովուրդեն կուգար»<ref>«Հայրենիք» օրաթերթ, 1963 թ. սեպտեմբերի 13, էջ 2</ref>:։ Ըստ [[Մուշեղ Լալայան]]ի, ով համաձայն չէ այդ կարծիքի հետ, «թեև Նժդեհը հարգալից էր արտահայտվում սիոնականության (ինչպես այլ հայրենատիրական, ազգայնական շարժումների) մասին, սակայն միանշանակ պնդում ենք, որ նրա ներշնչման աղբյուրը հայ ցեղշն է՝ իր ողբերգականով ու հերոսականով», որպես ապացույց բերելով Նժդեհի հետևևյալ խոսքերը<ref name="ԻնչուՍտեղծվեց" />.

{{քաղվածքի սկիզբ}}Ցեղակրոն շարժումը ո՛չ մի ընդհանու բան չունի և չէ՛ր էլ կարող ունենալ օտար վարդապետությունների հետ, քանզի նա, նախ և առաջ, բարեփոխիչ շարժում-վերածնունդ է, որը հնարավոր է միայն սեփակա՛ն, այլ ոչ փոխառնված արժեքներով:արժեքներով։{{քաղվածքի վերջ}}

Հաճախ պնդվում է, թե իբր ցեղակրոնությունը ձևավորվել է [[Ֆրիդրիխ Նիցշե]]ի ազդեցությամբ:ազդեցությամբ։ Իրոք, ցեղակրոնության ուժապաշտ քարոզները, վճռակային ոճը ունեն որոշ նմանություններ Նիցշեի իմաստասիրության հետ, սակայն կան աշխարհընկալման և բարոյախոսության սկզբունքային տարբերություններ:տարբերություններ։ Օրինակ, Նիցշեի փիլիսոփայության առանցը անհատ-[[գերմարդ]]ն է, որը հանդես է գալիս իբրև ''նպատակ'', իսկ ցեղակրոնության հիմքը ցեղն է և ցեղամարդը ''միջոց'' է ցեղի համար:համար։ Նիցշեն հակաքրիստոնյա է, մերժում է որևէ զիջում [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] և չի ընդունում որևէ բարեփոխում նրանում, իսկ ցեղակրոնությունը քրիստոնեամերժ չէ և խնդիր է դնում միայն Հայ եկեղեցու ազգայնացման:ազգայնացման։ Նիցշեն նաև Աստվածաներժ է, իսկ ցեղակրոնությունը ընդունում է Աստծո գոյությունը<ref name="Լալայան2001" />:։

Մարտկոցական շարժումը բացասաբար էր վերաբերվում ցեղակրոնության գաղափարախոսությանը և [[Գարեգին Նժդեհ]]ին:ին։ Մասնավորեպս, երբ Նժդեհը և [[Կոպեռնիկ Թոնդրակյան]]ը [[1933]] թվականին Հ.Յ.Դ. Ընդհանուր ժողովդի որոշուոմվ մեկնեցին [[ԱՄՆ]], «Մարտկոցը» խոստացավ իր շարքայիններին պարզել այդ երկուսի «խաբեբական գարշելի դերը»<ref>«Մարտկոց», թիվ 96, 1933 թ., էջ 1</ref>, որն, իհարկե, այդպես էլ չպարզվեց:չպարզվեց։ Իսկ Մ. Երիցյանը ցեղակրոնությունը որակեց «օտար ցեղապաշտ շարժումների անշնորհ կապկում»<ref>«Ամրոց», թիվ 6, 1934 թ.</ref>:։ Ցեղակրոնության և Նժդեհի նկատմամբ նման վերաբերմունքը, ըստ [[Մուշեղ Լալայան]]ի, չէր բխում գաղափարախոսական շարժառիթներից, քանզի չկան սկզբունքային տարբերություններ մարտկոցականների Արևմտահայ ազատագրական ուխտի «Դավանանքի» և ցեղակրոնության «Հավատամքի» միջև:միջև։ Խնդիրը առավելապես անձնավորված էր, քանի որ մարտկոցականները հույս ունեին, թե [[Դաշնակցություն|Դաշնակցության]] մեջ բարձր հեղինակություն վայելող Նժդեհը կմիանա կամ կհարի իրենց:իրենց։ Սակայն, դրա փոխարեն, վերջինս նախաձեռնեց ցեղակրոն շարժումը, ինչը մարտկոցականների կողմից ընկալվեց՝ երբև իրենց շարժումը ձախողելու փորձ<ref name="Լալայան2001" />:։