«Շահնամե»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (38), )ա → ) ա
Տող 74.
Արքա Մանուչեխրի ժամանակ տեղի են ունենում Զալի պատանեական դյուցազնական արկածները՝ որի սերը դեպի գեղեցիկ Ռուդաբը կազմում է «Շահնամե»-ի հիասքանչ դրվագներից մեկը։
 
Զալի որդին պարսից փառապանծ դյուցազուն [[Ռուստամ]]ն է։ Մանուչեխրի հետնորդ Նովզարը գերի է ընկնում թուրանական արքա Աֆրասիաբին և մահանում է։ Ժամանակ առ ժամանակ ընդհատվելով, պատերազմը շարունակվում է իրանական հինգ արքաների ժամանակ՝ ընդհանում առմամբ ավելի քան երեք հարյուր տարի։ Առաջին իսկ մարտի ժամանակ Ռուստամը բռնում է Աֆրասիաբի գոտուց, սակայն գոտին կտրվում է և թուրանական արքան փախչում է։ Այդ պատճառով պատերազմը երկարաձգվում է մինչ անվերջություն։
 
՚
Ռուստամի գլխավոր հերոսությունները և նրա ողբերգական մարտը իր որդի [[Զոհրաբ]]ի հետ ընկնում են Քեյ-Քահուսի թագավորության ժամանակ, որը որոխ դեպքերում հիշեցնում է ռուսական [[բիլինա]]ների կամակոր հերոս կնյազ Վլադիմիրին։
 
Տող 84.
Գոշտասպի թագավորության ժամանակ հայտնվում է մարգարե [[Զրադաշտ]]ը (Զարատուստրա, Զերդեշտ)։ Իրանը ընդունում է նրա քարոզած կրոնը («Շահնամե»-ի այդ հատվածը պատկանում է ոչ թե [[Ֆիրդուսի]]ին, այլ Դաղիղին), սակայն թուրանյան արքա Արջասպը` Աֆրասիաբի թոռը և հետնորդը մերժում է այն, որի հետևանքով Իրանը նորից վերսկսում է դադար առած պատերազմը անբարիշտ Թուրանի հետ։ [[Զրադաշտականություն|Զրադաշտության կրոն]]ի գլխավոր մարտիկը` Գոշտասպի որդի Իսֆանդիարը, «Շահնամե»-ի համարյա նույն փառապանծ դյուցազն է, ինչպես Ռուստամը (Սպանդեդատ փահլևանական անունով նա հանդիսանում է հզոր հերոս նաև մեզ հասած փահլևանական պատմությունում, որը գրվել է 500 թվականից ոչ ուշ` «Այադգար Զարերան» (պարս. یادگار زریران‎ [jɒːdeˈgɒːɾe zæɾiːɾˈɒːn]))։ Իսֆանդիարը, մի շարք հիասքանչ հերոսություններից հետո, ավարտում է պատերազմը։ Հայրը նրան խոստանում է գահը, սակայն անընդհատ խուսափում է և վերջիվերջո նրան ուղարկում է Ռուստամի հետ մենամարտի։ Վերջինս, կախարդական ուժի օգնությամբ, սպանում է նրան, սակայն շուտով մահանում է նաև ինքը։ Դյուցազնական հերոսապաըումը այստեղ ավարտվում է։
 
Հաջորդ երկու արքաները` Գոշտասպի որդին և թոռը, պատմությանը քիչ են հայտնի։ Սակայն նրանցից երկրորդը` Բահմանը, նույնացվում է [[Արտաքսերքս II]]-ի հետ և բանաքաղների կողմից մտցվել է փահլևանական «Հոդայ-նամե»-ի մեջ, այդ պատճառով էլ Ֆիրդուսին նրան դնում է ծագումնաբանական կապի մեջ իրական պատմական դեմքի հետ` [[Աքեմենյաններ|Աքեմենյան դինաստիա]]յի վերջին արքա [[Դարեհ III]]-ի, որի մասին փահլևանական տոհմի բանաքաղները լսել էին ավանդազրույցներ, որ նա սպանվել է չար Ալեքսանդրի կողմից։ Քանի որ, ըստ ավանդույթի, պարզ է եղել, որ մինչ այդ Դարեհը թագավորել է ևս մեկ արքա նույն անունով, ապա «Հոդայ-նամե»-ն, իսկ նրանից հետո նաև «Շահնամե»-ն, վերջին Դարեհից անմիջապես առաջ դնում են [[Դարեհ I Մեծ|Դարեհ I (Մեծ)]]-ին։ Տարբերակման համար նրանցից մեկը Ֆիրդուսիի մոտ անվանվում է Դարաբ, իսկ մյուսը` Դարա։ Ալեքսանդրի պատմությունը, որը տապալել է Դարեհին, հիմնված է կեղծ Կալիսֆենին։ [[Արշակունիների դինաստիա]]յի մասին խոսվում է շատ քիչ, և նրանք բոլորը 50 իրանյան արքաների հաշվարկում դիտարկվում են որպես մեկը։ [[Սասանյան Պարսկաստան|Սասանյան դինաստիա]]յի հիմնադիր [[Արտաշիր I]]-ի մասին պատմվում է պատմականորեն, չնայած հանդիպում են նաև ռոմանտիկ և անեկդոտային դրվագներ, իսկ ժամանակ առ ժամանակ նույնիսկ առասպելական։
 
մասին փահլևանական տոհմի բանաքաղները լսել էին ավանդազրույցներ, որ նա սպանվել է չար Ալեքսանդրի կողմից։ Քանի որ, ըստ ավանդույթի, պարզ է եղել, որ մինչ այդ Դարեհը թագավորել է ևս մեկ արքա նույն անունով, ապա «Հոդայ-նամե»-ն, իսկ նրանից հետո նաև «Շահնամե»-ն, վերջին Դարեհից անմիջապես առաջ դնում են [[Դարեհ I Մեծ|Դարեհ I (Մեծ)]]-ին։ Տարբերակման համար նրանցից մեկը Ֆիրդուսիի մոտ անվանվում է Դարաբ, իսկ մյուսը` Դարա։ Ալեքսանդրի պատմությունը, որը տապալել է Դարեհին, հիմնված է կեղծ Կալիսֆենին։ [[Արշակունիների դինաստիա]]յի մասին խոսվում է շատ քիչ, և նրանք բոլորը 50 իրանյան արքաների հաշվարկում դիտարկվում են որպես մեկը։ [[Սասանյան Պարսկաստան|Սասանյան դինաստիա]]յի հիմնադիր [[Արտաշիր I]]-ի մասին պատմվում է պատմականորեն, չնայած հանդիպում են նաև ռոմանտիկ և անեկդոտային դրվագներ, իսկ ժամանակ առ ժամանակ նույնիսկ առասպելական։ Ֆիրդուսու սիրելի հերոսներից են հանդիսանում [[Վռամ Ե|Վռամ V]]-ը (Վահրամ Գուր, [[421]]-[[439]]) և [[Խոսրով I Անուշիրվան]]ը ([[531]]-[[579]])` արքայական իմաստության և արդարության իդեալը: Հետաքրքիր ռոմանտիկ մանամասնություններով է հարուստ Վահրամ Չուբինի ([[590]]) ապստամբությունը և Կավադա Շիրուեի (Ֆարուհան Շահրվարազ, [[628]]) արյունալի գահակալումը: Իրանի գրավումը արաբների կողմից նկարագրվում է մեկ մարտով` Կադիսիի ճակատամարտով (մոտ [[636]])։ Այսպիսով, եթե անտեսենք որոշ արշավներ (օրինակ` դեպի Մազենդերան արքա Կավուսի արշավանքը), ամբողջ «Շահնամե»-ն պտտվում է Իրանի և Թուրանի միջև հավիտենական և անհաշտ պայքարի շուրջ` նախատիպը դառնալով [[Ահուրամազդա]]յի և [[Ահրիման]]ի միջև վաղնջական պայքարի` բարու և չարի։ Ահուրամազդան և նրա երկնային ուժերը հովանավորում են Իրանին, իսկ Ահրիմանը և դևերը` Թուրանին։ Այդ պայքարի մասին պատումը ընդհատվում է զգայաշունչ քնարական ներդիրներով և երկար ռոմանտիկական դրվագներով, ինչպես Զալի և Ռուդաբի, Բիժենի և Մենիժեի և այլոց սիրո պատմությունները։ Բազմաթիվ ձեռագրերում այդպիսի դրվագները տեղադրված են դպիրների կողմից, որոնք ցանկանում էին ունենալ 60000 երկտող` կլոր թիվ, չափազանցված նշված [[Ֆիրդուսի]]ի կողմից։
 
== Բովանդակություն ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Շահնամե» էջից