«Ալբաներեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Լեզու
[[Պատկեր:Albanian dialects.svg|մինի|աջից|360px|Ալբաներենի բարբառները:]]
|գույն = mediumseagreen
'''Ալբաներեն''' (ալբաներեն՝ Gjuha shqipe) բուն [[Ալբանիա]]յի բնակչության, ինչպես նաև [[Կոսովո]]յում, [[Հունաստան]]ում, [[Մակեդոնիա]]յում, նաև՝ [[Իտալիա]]յում բնակվող [[ալբանացիներ]]ի լեզուն է։
|անվանում = Ալբաներեն
|ինքնանվանում = Shqip
|մատենագիր_նմուշ =
|մատենագիր_նմուշի_լայնությունը = 250px
|մատենագիր_նմուշի_նկարագիրը =
|երկրներ = {{Դրոշավորում|Ալբանիա}}<br /> {{Դրոշավորում|Կոսովո}}<br /><small >(մասամբ ճանաչված)</small><br />
'''Տարածքային լեզու`''' <br />
{{Դրոշավորում|Իտալիա}}<br /> {{Դրոշավորում|Ռումինիա}}<br /> {{Դրոշավորում|Չեռնոգորիա}}<br /> {{Դրոշավորում|Մակեդոնիա}}<br />{{Դրոշավորում|Սերբիա}}<br />[[Պատկեր:Flag of CEFTA.svg|border|22px]] [[Ազատ առևտրի կենտրոնական-եվրոպական ասոցիացիա|ԱԱԿԵԱ]]
|շրջաններ = {{Դրոշավորում|Սերբիա}}` [[Կոսովոյի և Մետոխիայի ինքնավար շրջան]]
|լեզվակիրների թիվ = 7.6 մլն, որոնցից 5.4 մլն Ալբանիայում (2011<ref name="Ալբաներենի վիճակագրություն">[http://www.ethnologue.com/language/sqi Ալբաներենի վիճակագրություն]</ref>)
|ռեյտինգ =
|կատեգորիա = [[Եվրասիայի լեզուներ]]
|դասակարգում = [[Հնդեվրոպական լեզուներ]]<br />&nbsp;[[Պալեոբալկանյան լեզուներ]]
|գրեր = [[լատինական այբուբեն]] ([[ալբանական այբուբեն]])
|պաշտոնական լեզու = {{Դրոշավորում|Ալբանիա}}<br /> {{Դրոշավորում|Կոսովո}}<br />
|ԳՕՍՏ 7.75–97 = ալբ 030
|ISO1 = sq
|ISO2 = alb (B), sqi (T)
|ISO3 = sqi, aln, aae, aat, als
|քարտեզ = Distribution map of the Albanian language.jpg
|քարտեզի_լայնությունը = 270px
|քարտեզի_նկարագիրը = Ալբաներենի տարածվածությունը
|քարտեզ2 = Albanian dialects.svg
|քարտեզի_լայնությունը2 = 270px
|քարտեզի_նկարագիրը2 = Ալբաներենի բարբառները
}}
 
'''Ալբաներեն''' ({{lang-sq|Gjuha shqipe կամ Shqip}}), բուն [[Ալբանիա]]յի բնակչության, ինչպես նաև [[Կոսովո]]յում, [[Հունաստան]]ում, [[Մակեդոնիա]]յում, [[Իտալիա]]յում<ref>[http://www.minorityrights.org/1617/italy/albanians.html Իտալիայում ալբաներենով խոսողներ]</ref> բնակվող [[ալբանացիներ]]ի լեզու<ref>[http://www.albanianlanguage.net/ Ալբաներենի ընդհանուր վիճակագրություն]</ref>։
Աշխարհում խոսողների թիվը 6 միլիոն է։
 
Աշխարհում ալբաներենով խոսողների թիվը հասնում է 5.4 միլիոնի<ref>[http://www.omniglot.com/writing/albanian.htm Ալբաներենով խոսողներ]</ref>։
 
Ալբաներենը հնդևրոպական լեզվաընտանիքում գրավում է առանձին խումբ։ Արմատական ալբաներեն բառերն ու ձևերը շատ դժվար է առանձնացնել [[հունարեն]]ից, [[լատիներեն]]ից, [[թուրքերեն]]ից, ինչպես նաև [[ռոմանական լեզուներ|ռոմանական]] և [[սլավոնական լեզուներ]]ից կատարված փոխառություններից։
 
== Պատմություն ==
== Պատմությունը ==
Ալբաներենի մասին առաջին հիշատակումը եղել է [[1285]] թ.թվականի [[հուլիսի 14]]-ին [[Դուբրովնիկ]]ում կազմված մի զեկուցագրում, որտեղ մի հանցագործության ականատես ոմն ՄաթեոսՄաթեոսը վկայում է. «Լեռան կողմից ես լսեցի ալբաներեն կանչող մի ձայն»։
 
== Ժամանակակից ալբաներեն այբուբեն ==
{{main|Ալբանական այբուբեն}}
{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | A a
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | B b
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | C c
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ç ç
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | D d
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Dh dh
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | E e
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ë ë
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | F f
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | G g
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Gj gj
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | H h
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | I i
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | J j
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | K k
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | L l
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ll ll
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | M m
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | N n
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Nj nj
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | O o
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | P p
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Q q
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | R r
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Rr rr
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | S s
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Sh sh
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | T t
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Th th
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | U u
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | V v
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | X x
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Xh xh
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Y y
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Z z
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Zh zh
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
|}
 
== Լեզվաբանական առանձնահատկություններ ==
 
==== Հոլովներ ====
Ժամանակակից գրական ալբաներենում կա 5 հոլով` [[Ուղղական հոլով|ուղղական]], [[Սեռական հոլով|սեռական]], [[Տրական հոլով|տրական]], [[Հայցական հոլով|հայցական]] և [[Բացառական հոլով|բացառական]]:
 
Գոյություն ունի [[Հոլովում|հոլովման]] երկու տեսակ` անորոշ և որոշյալ:
 
* Ալբաներեն ''male'' (սար) բառի հոլովումը
 
{|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable"
! !! '''Անորոշ եզակի''' !! '''Անորոշ հոգնակի''' !! '''Որոշյալ եզակի''' !! '''Որոշյալ հոգնակի'''
|-
| '''[[Ուղղական հոլով]]''' || mal (սար) || male (սարեր) || {{lang|sqi|mali}} || malet
|-
| '''[[Հայցական հոլով]]''' || mal || male || {{lang|sqi|mali}}n || malet
|-
| '''[[Սեռական հոլով]]''' || i/e/të/së {{lang|sqi|mali}} || i/e/të/së maleve || i/e/të/së {{lang|sqi|mali}}t || i/e/të/së maleve
|-
| '''[[Տրական հոլով]]''' || {{lang|sqi|mali}} || maleve || {{lang|sqi|mali}}t || maleve
|-
| '''[[Բացառական հոլով]]''' || {{lang|sqi|mali}} || malesh || {{lang|sqi|mali}}t || maleve
|}
 
* Ալբաներեն ''zog'' (թռչուն) բառի հոլովումը
 
{|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable"
! !! '''Անորոշ եզակի''' !! '''Անորոշ հոգնակի''' !! '''Որոշյալ եզակի''' !! '''Որոշյալ հոգնակի'''
|-
| '''[[Ուղղական հոլով]]''' || zog (թռչուն) || zogj (թռչուններ) || {{lang|sqi|zogu}} || zogjtë
|-
| '''[[Հայցական հոլով]]''' || zog || zogj || {{lang|sqi|zogu}}n || zogjtë
|-
| '''[[Սեռական հոլով]]''' || i/e/të/së {{lang|sqi|zogu}} || i/e/të/së zogjve || i/e/të/së {{lang|sqi|zogu}}t || i/e/të/së zogjve
|-
| '''[[Տրական հոլով]]''' || {{lang|sqi|zogu}} || zogjve || {{lang|sqi|zogu}}t || zogjve
|-
| '''[[Բացառական հոլով]]''' || {{lang|sqi|zogu}} || zogjsh || {{lang|sqi|zogu}}t || zogjve
|}
 
* Ալբաներեն ''vajzë'' (աղջիկ) բառի հոլովումը
 
{|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable"
! !! '''Անորոշ եզակի''' !! '''Անորոշ հոգնակի''' !! '''Որոշյալ եզակի''' !! '''Որոշյալ հոգնակի'''
|-
| '''[[Ուղղական հոլով]]''' || vajzë (աղջիկ) || vajza (աղջիկներ) || vajza || vajzat
|-
| '''[[Հայցական հոլով]]''' || vajzë || vajza || vajzën || vajzat
|-
| '''[[Սեռական հոլով]]''' || i/e/të/së vajze || i/e/të/së vajzave || i/e/të/së vajzës || i/e/të/së vajzave
|-
| '''[[Տրական հոլով]]''' || vajze || vajzave || vajzës || vajzave
|-
| '''[[Բացառական հոլով]]''' || vajze || vajzash || vajzës || vajzave
|}
 
=== Թվական անուն ===
{|
|-
| valign=Top |
{| class="wikitable" border="1"
|-
|një — մեկ
|dy — երկու
|-
|tre — երեք
|katër — չորս
|-
|pesë — հինգ
|gjashtë — վեց
|-
|shtatë — յոթ
|tetë — ութ
|-
|nëntë — ինը
|dhjetë — տաս
|-
|njëmbëdhjetë- տասնմեկ
|dymbëdhjetë — տասներկու
|-
|trembëdhjetë — տասներեք
|katërmbëdhjetë — տասնչորս
|-
|pesëmbëdhjetë — տասնհինգ
|gjashtëmbëdhjetë — տասնվեց
|-
|shtatëmbëdhjetë — տասնյոթ
|tetëmbëdhjetë — տասնութ
|-
|nëntëmbëdhjetë — տասնինը
|njëzet — քսան
|-
|njëzetenjë — քսանմեկ
|njëzetedy — քսաներկու
|}
| valign=Top |
{| class="wikitable" border="1"
|-
|tridhjetë — երեսուն
|dyzet — քառասուն
|-
|pesëdhjetë — հիսուն
|gjashtëdhjetë — վաթսուն
|-
|shatëdhjetë — յոթանասուն
|tetëdhjetë — ութանասուն
|-
|nëntëdhjetë — իննսուն
|njëqind — հարյուր
|-
|pesëqind — հինգ հարյուր
|njëmijë — հազար
|-
|një milion — միլիոն
|një miliard — միլիարդ
|}
|}
 
== Տես նաև ==
* [[Ալբանական այբուբեն]]
* [[Ալբանական այբուբեն]]
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Արտաքին հղումներ ==
{{wiktionary|category=Ալբաներեն }}
 
[[Կատեգորիա:Ալբաներեն]]