Վիքիպեդիա

«Չարլզ Սանդերս Պերս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
Հաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Նոր էջ «'''Պիրս Չարլզ Սանդերս''' (1839-1914), ամերիկյան իդեալիստ փիլիսոփա, տրամաբան, մաթեմատիկոս։ Դասախոսել է...»:
 
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Charles Sanders Peirce theb3558.jpg|մինի]]
'''Պիրս Չարլզ Սանդերս''' ([[1839]]-1914), ամերիկյան իդեալիստ փիլիսոփա, տրամաբան, մաթեմատիկոս։ Դասախոսել է Հարվարդի, Բալթիմորի, Բոստոնի համալսարաններում, եղել Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի (1877 թվականից) և Գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ։ Գոյաբանության մեջ Պիրս պլատոնյան օբյեկտիվ իդեալիզմի ոգով պատկերել է կեցության կառուցվածքը կատեգորիաների աստիճանակարգության ձևով (վերացական էություններ, անհատական առարկայական գոյացություններ, մարդկային մտածողության ընդհանուր հասկացություններ։ ▼
'''Պիրս Չարլզ Սանդերս''' ({{lang-en|''Charles Sanders Peirce''}}) ([[1839]]-1914), ամերիկյան իդեալիստ [[փիլիսոփա]], տրամաբան, [[մաթեմատիկոս]]։
Գիտության մեթոդաբանության մեջ Պիրս էմպիրիզմի ոգով մշակել է գիտելիքի ձևավորման և նրա հիմնավորվածության ուսմունք, որն անվանել է պրագմատիցիզմ։ Գիտությունը համոզմունքների (belief) մի համակարգ է, որը լուծում է տեսական և գործնական դժվարությունները․ տրամաբանական կշռադատությունը, գիտական հետազոտությունն այդ դժվարությունները հաղթահարելու, կասկածները փարատելու և հաստատ համոզմունքների հասնելու ընթացքն է։ Ըստ նշանավոր «Պիրսի սկզբունքի, գիտական հասկացության բովանդակությունը և առհասարակ մեր գործածած նշանների նշանակությունը կազմում է այն հետևանքների ամբողջությունը, որոնք առաջանում են այդ հասկացության առարկայի գործադրումից, առարկան չունի որևէ ուրիշ, (մետաֆիզիկական) էություն, բացի այդ գործնական հետևանքների ամբողջությունից։ Իմացաբանական մեկնաբանության դեպքում առաջին դրույթը պարունակում է ճանաչողության կենսաբանական-հարմարվողական, երկրորդը՝ ֆենոմենալիստական (տես Ֆենոմենաչիզմ) բացատրության հնարավորություն։ Դրանք այս ուղղությամբ զարգացվեցին Ու․ Ջեմսի պրագմատիզմի փիլիսոփայության մեջ։ Պիրսը մեծ ավանդ է մուծել ժամանակակից տրամաբանության մեջ՝ զարգացրել է տրամաբանության հանրահաշիվը, նրա միջոցներով մեկնաբանել դասական տրամաբանությունը, մշակել է հարաբերությունների տրամաբանությունը, տվել է տրամաբանական գործողությունները մեկի հանգեցնելու գաղափարը ևն։ Պիրսի սեմիոտիկայի հիմնադիրն է, առանձնապես կարևոր են նրա արդյունքները տրամաբանական իմաստաբանության մեջ։
 
== Կենսագրություն ==
▲'''ՊիրսԴասախոսել է Չարլզ Սանդերս''' ([[1839Հարվարդի համալսարան|Հարվարդ]]-1914), ամերիկյան իդեալիստ փիլիսոփա, տրամաբան, մաթեմատիկոս։ Դասախոսել է Հարվարդիի, Բալթիմորի, [[Բոստոնի համալսարաններումհամալսարաններ]]ում, եղել Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի ([[1877]] թվականից) և Գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ։ Գոյաբանության մեջ Պիրս պլատոնյան օբյեկտիվ իդեալիզմի ոգով պատկերել է կեցության կառուցվածքը կատեգորիաների աստիճանակարգության ձևով (վերացական էություններ, անհատական առարկայական գոյացություններ, մարդկային մտածողության ընդհանուր հասկացություններ։
 
Գիտության մեթոդաբանության մեջ Պիրս էմպիրիզմի ոգով մշակել է գիտելիքի ձևավորման և նրա հիմնավորվածության ուսմունք, որն անվանել է պրագմատիցիզմ։ Գիտությունը համոզմունքների (''belief'') մի համակարգ է, որը լուծում է տեսական և գործնական դժվարությունները․ տրամաբանական կշռադատությունը, գիտական հետազոտությունն այդ դժվարությունները հաղթահարելու, կասկածները փարատելու և հաստատ համոզմունքների հասնելու ընթացքն է։
 
Ըստ նշանավոր «Պիրսի սկզբունքի», գիտական հասկացության բովանդակությունը և առհասարակ մեր գործածած նշանների նշանակությունը կազմում է այն հետևանքների ամբողջությունը, որոնք առաջանում են այդ հասկացության առարկայի գործադրումից, առարկան չունի որևէ ուրիշ, (մետաֆիզիկական) էություն, բացի այդ գործնական հետևանքների ամբողջությունից։
 
Իմացաբանական մեկնաբանության դեպքում առաջին դրույթը պարունակում է ճանաչողության կենսաբանական-հարմարվողական, երկրորդը՝ ֆենոմենալիստական բացատրության հնարավորություն։ Դրանք այս ուղղությամբ զարգացվեցին Ու․ Ջեմսի պրագմատիզմի փիլիսոփայության մեջ։
 
Պիրսը մեծ ավանդ է մուծել ժամանակակից տրամաբանության մեջ՝ զարգացրել է տրամաբանության հանրահաշիվը, նրա միջոցներով մեկնաբանել դասական տրամաբանությունը, մշակել է հարաբերությունների տրամաբանությունը, տվել է տրամաբանական գործողությունները մեկի հանգեցնելու գաղափարը և այլն։ Պիրսի սեմիոտիկայի հիմնադիրն է, առանձնապես կարևոր են նրա արդյունքները տրամաբանական իմաստաբանության մեջ։
 
== Հրատարակված աշխատանքներ ==
* Collected Papers of Charles Sanders Peirce / Eds. C. Hartshorne, P. Weiss (Vol.1-6); A. Burks (Vol.7-8). — Harvard: Harvard University Press, 1931-1958.
* Writings of Charles S. Peirce: A Chronological Edition: Vol.1-8 / Peirce Edition Project (eds.). — Bloomington: Indiana University Press, 1982-2010.
 
== Տես նաև ==
*[[Ֆենոմենալիզմ]]
 
== Գրականություն ==
* ''Брент Дж.'' [http://www.ruthenia.ru/logos/number/43/08.pdf Чарльз Сандерс Пирс: Жизнь] {{ref-pdf}} / Перевод А. Смирнова // Логос. — [[2004]]. — № 3-4 (43). — С. 231—278.
* ''Кирющенко В. В.'' Знак и смысл. — В книге: ''Пирс Ч. С.'' Принципы философии. — СПб., [[2001]]. — 542 с. — ISBN 5-93597-016-3.
* ''Кирющенко В. В.'' Чарльз Сандерс Пирс, или Оса в бутылке. Введение в интеллектуальную историю Америки. — М.: ИД «Территория будущего», [[2008]]. — 373 с. — ISBN 5-91129-048-0.
* ''Кирющенко В. В.'' [http://eupress.ru/books/index/item/id/15 Язык и знак в прагматизме]. — СПб.: [[Европейский университет в Санкт-Петербурге#Издательство|Издательство ЕУСПб]], [[2008]]. — 200 с. — ISBN 978-5-94380-069-6.
* ''Мельвиль Ю. К.'' Конфликт науки и религии в философии Ч. Пирса // [[Вопросы философии]]. — [[1964]]. — № 9. — С. 88—98.
* ''Мельвиль Ю. К.'' Философия Ч. С. Пирса. — М., [[1964]].
* ''Мельвиль Ю. К.'' Чарлз Пирс и прагматизм. — М.: Издательство МГУ, [[1968]].
* ''Порус В. Н.'' Чарлз Пирс и современная «философия науки» // Вопросы философии. — [[1982]]. — № 3. — С. 137—144.
 
== Արտաքին հղումներ ==
* ''Бурмистров С. Л.'' «[http://web.archive.org/web/20101226062728/http://anthropology.ru/ru/texts/burmistr/peirce.html Чарльз Сандерс Пирс]»
* [http://www.cspeirce.com/ Arisbe: The Peirce Gateway] {{ref-en}}
* [http://www.digitalpeirce.fee.unicamp.br/home.htm Digital Encyclopedia of Charles S. Peirce] {{ref-en}}
* [http://www.peirce.org/ Charles S. Peirce Studies] {{ref-en}}
* [http://www.helsinki.fi/science/commens/papers/net_of_abductions.pdf «In the Net of Abductions (On Juliette Peirce’s Identity)» by Vitaly Kiryushchenko] {{ref-en}}
 
{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա: փիլիսոփաՓիլիսոփաներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Չարլզ_Սանդերս_Պերս» էջից