«Ջրածին»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ջրածին'''ը (''H'') [[պարբերական համակարգ]]ի առաջին տարրն է:է։ Առաջին անգամ մաքուր վիճակում ստացել է [[Հենրի Կավենդիշ]]ը [[1766]] թվականին:թվականին։ Այն [[տիեզերք]]ում ամենատարածված [[Քիմիական տարրեր|տարր]]ն է:է։ Երկրի վրա այն գտնվում է հիմնականում միացությունների ձևով:ձևով։ Ջրածինը միացություններում միավալենտ է: է։

Ջրածնի [[ատոմ]]ը կազմված է մեկ [[պրոտոն]] ունեցող միջուկից և մեկ [[էլեկտրոն]]ից:ից։ Հանդես է գալիս H₂ պարզ [[նյութ]]ի ձևով:ձևով։

Ջրածինը հայտնաբերվել է [[16-րդ դար]]ի կեսերին [[Պարացելս]]ի կողմից, որը ստացել է [[երկաթ]]ի վրա [[ծծմբական թթու]] ազդելով:ազդելով։ [[1766]] թվականին [[Կավենդիշ]]ը հաստատել է նրա հատկությունները և ցույց է տվել նրա տարբերությունը մյուս գազերից և անվանել է «այրվող օդ»:։ [[Լավուազիե]]ն [[1783]] թվականին առաջին անգամ ջրածին ստացավ ջրից և ապացուցեց, որ [[ջուր]]ը ջրածնի և [[թթվածն]]ի քիմիական միացությունն է և նրան անվանեց «''հիդրոգենիում''», որը նշանակում է ջուր ծնող:ծնող։ Ջրածինը երկրի վրա հանդես է գալիս միացություններում՝ ջրում, նավթում, կենդանի [[հյուսվածքներ]]ում, իսկ ազատ վիճակում՝ շատ չնչին քանակներով [[մթնոլորտ]]ի վերին շերտերում: շերտերում։

Ջրածին անջատվում է նաև հրաբխային ժայթքումների ժամանակ:ժամանակ։ Սպեկտրոսկոպի օգնությամբ ջրածին հայտնաբերվել է արեգակի և աստղերի վրա: վրա։

[[Տիեզերք]]ի նյութը ժամանակակից պատկերացումներով կազմված է 30-50%-ի չափով ազատ ջրածնից, որի ատոմը հանդիսանում է [[տիեզերք]]ի կառուցման հիմնական աղյուսիկը:աղյուսիկը։

Բացի ջրածնից՝ 1 ատոմական զանգվածով, հայտնի են նաև 2 և 3 ատոմական զանգվածներով ջրածիններ՝ ծանր ջրածիններ՝ [[դեյտերիում]] (D) և [[տրիտիում]] (T), որոնք թթվածնի հետ առաջացնում են ծանր ջուր՝ (M=2Օ):։

[[1787]] թվականին Ա․ Լավուազիեն «այրվող գազը» դասակարգեց [[քիմիական տարրեր]]ի շարքը և անվանեց ջրածին ''hydrogène'' ({{lang-grc|ὕδωρ}} - «ջուր» և {{lang-grc2|''γεννάω''}} - «ծնում եմ») - «ջուր ծնող»:։

Ջրածինը ամենատարածված տարրն է [[տիեզերք]]ում<ref name=autogenerated1>[http://www.chemister.ru/Chemie/records.htm Книга рекордов Гиннесса для химических веществ<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>․ կազմում է [[աստղեր]]ի և արևի զանգվածի մոտ կեսը (պլազմայի ձևով), արեգակի մթնոլորտի 84 %-ը, միջաստղային միջավայրի և միգամածությունների հիմնական մասը:մասը։ Աստղերի ընդերքում՝ ջրածնի ատոմների միջուկներից՝ [[պրոտոններ]]ից սինթեզվում են [[հելիում]]ի ատոմի միջուկներ (ջերմամիջուկային սինթեզ), անջատվում է ահռելի քանակներով էներգիա: էներգիա։

Ջրածինը հայտնաբերվել է նաև այլ մոլորակների մթնոլորտում (H₂, CH₄, NH₃, OH^-, SiH^-, PH^- և այլն): ։

Զրածնի պարունակությունը [[երկրակեղև]]ում (ըստ զանգվածի) 0,15% է, ընդհանուր պարունակությունը երկրի վրա՝ 1% (16% ըստ ատոմների թվի):։ Ազատ վիճակում հանդիպում է հազվադեպ՝ որոշ հրաբխային և այլ բնական գազերում, օդում՝ 1•10^-4−4:։ Մթնոլորտի վերին շերտերում ջրածնի պարունակությունը շատ ավելի մեծ է, մերձերկրյա տարածությունում առաջացնում է երկրի պրոտոնային ռադիացիոն գոտին:գոտին։

Ջրածինը մտնում է ամենատարածված նյութի՝ ջրի (11, 19% ըստ զանգվածի), նաև [[Քարածուխ|քարածխի]], [[նավթ]]ի, [[բնական գազ]]երի, [[կավ]]երի, կենդանական և բուսական օրգանիզմների բաղադրության մեջ: մեջ։

Ջրածնի իզոտոպային բաղադրությունը տարբեր տեղերում նույնը չէ․ ծանր ջրածինի (D) պարունակությունը [[օվկիանոսներ]]ի վերին շերտերում ավելի մեծ է, քան մթնոլորտային տեղումներում և սառցադաշտերում: սառցադաշտերում։

Ջրածինը սովորական պայմաններում անգույն, անհամ, անհոտ [[գազ]] է:է։ 14,5 անգամ թեթև է [[օդ]]ից (ամենաթեթև գազն է):։[[Ջուր|Ջրում]] քիչ է լուծվում՝ 1 լ ջրում 20°С-ում լուծվում է 18 մլ ջրածին:ջրածին։-252,8°С-ում 1 [[մթնոլորտ]]ային ճնշման տակ ջրածինը դառնում է շարժուն հեղուկ, որը ևս անգույն է:է։

Ջրածինը լավ լուծվում է որոշ մետաղներում (Ni, Pd, Pt) 1 ծավալ [[պալադիում]]ում լուծվում է 850 [[ծավալ]] ջրածին՝ տաքացնելիս այն քանակապես անջատվում է:է։

Ջրածնի դիրքը 1 և 7 րդ խմբում պայմանավորված է նրանով, որ ջրածնի ատոմը կարող է կորցնել էլեկտրոն նմանվելով [[ալկալիական մետաղներ]]ին եվ վերցնել էլեկտրոն նմանվելով [[հալոգեններ]]ին աիսպիսով ջրածնի ատոմը օժտված է վերօքս երկակիությամբ կարող է լինել և օքսիդիչ, և վերականգնիչ:վերականգնիչ։

Ջրածնի ատոմը պարզագույնն է՝ բաղկացած է [[միջուկ]]ից և մեկ էլեկտրոնից, իոնացման պոտենցիալը՝ 13,595 Էվ, էլեկտրոնային խնամակցության էներգիան (հիմնական վիճակում գտնվող ատոմի և բացասական [[իոն]]ի էներգիաների տարբերությունը)՝ 0,754 էվ:էվ։ [[Քվանտային մեխանիկա]]յի օգնությամբ հաշված են ջրածնի ատոմի հնարավոր էներգետիկ վիճակները: վիճակները։

Այլ գազերի հետ համեմատած ջրածինն ունի ամենամեծ տեսակարար ջերմահաղորդականությունը՝ 4,12• 10^-4−4 կալ/սմ վրկ:վրկ։ Ջրածինը չափազանց դժվար հեղուկացող գազ է (կրիտիկական ջերմաստիճանը՝ -240°С): ։

Հեղուկ ջրածինը թեթև (70,8 կգ/մ³, -253°С), անգույն, դյուրաշարժ հեղուկ է:է։

Պինդ ջրածինը բյուրեղական է, [[խտություն]]ը՝ 88 կգ/մ³:։ Սովորական պայմաններում ջրածնի մոլեկուլը երկատոմ է՝ Н₂ (ատոմների հեռավորությունը՝ 0,7414 А), դիսոցման էներգիան՝ 4,776 էվ (մոլ):։

Իզոտոպները ¹</tt>₁H-պրոտիում (ըստ զանգվածի 99,98 %), ²</tt>₁H-դեյտերիում (ըստ զանգվածի 0,02 %):։ Արհեստական եղանակով ստացվել է ³</tt>₁H տրիտիում:տրիտիում։

Ատոմական համարը՝ 1, ատոմական զանգվածը՝ 1.008:008։ Ամենաթեթև տարրն է [[պարբերական համակարգ]]ում:ում։ Երկրի կեղևի ամբողջ զանգվածի, ներառյալ ջուրը և օդը ջրածնին բաժին է ընկնում ընդամենը 1%:։ Ջրածինը 14 անգամ թեթև է օդից:օդից։

Իզոտոպների հատկությունները ջրածնում բերված է աղյուսակում<ref>G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot and A. H. Wapstra (2003). «The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties». Nuclear Physics A 729: 3–128. DOI:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001. Bibcode: 2003NuPhA.729....3A.</ref><ref>G. Audi, A.H. Wapstra, and C. Thibault (2003). «The AME2003 atomic mass evaluation (II). Tables, graphs, and references.». Nuclear Physics A 729: 337—676. DOI:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.003. Bibcode: 2003NuPhA.729..337A.</ref>:։

Ջրածնի ատոմը խիստ ռեակցիոունակ է և շատ արագ առաջացնում է H₂ [[մոլեկուլ]]ը:ը։ Ատոմական ջրածնով աշխատող այրիչը ստեղծում է 4000 °С բարձր [[ջերմաստիճան]], որը պայմանավորված է H₂-ի կապի մեծ [[էներգիա]]յով H+H→H₂ ΔH=-436 կՋ է:է։ Բացի հիդրիդներից, որտեղ ջրածնի [[օքսիդացման աստիճան]]ը -1 է, մնացած միացություններում ունի +1 օքսիդացման աստիճան:աստիճան։

Տաքացնելիս ջրածինը միանում է [[ոչ մետաղներ]]ի մեծ մասի (օքսիդանում է) և ակտիվ մետաղների (վերականգնվում է) հետ, առաջացնում [[հիդրիդներ]]:։ Ոչ մետաղների հիդրիդներն անգույն, սովորաբար տհաճ հոտով, թունավոր գազեր են, մետաղներինը՝ սպիտակ, բյուրեղական (իոնական) նյութեր: նյութեր։

Ջրածնի և հալոգենների խառնուրդները պայթուցիկ են․ [[ֆտոր]]ի հետ անմիջապես, [[քլոր]]ի հետ պայթում է լուսավորելիս, անգամ -252 &nbsp;°C-ում [[բրոմ]]ի և [[յոդ]]ի հետ՝ տաքացնելիս:տաքացնելիս։ Առաջանում են հալոգենաջրածիններ՝ ֆաորաջրածին (HF), քլորաջրածին (НСl), բրոմաջրածին (HBr) և յոդաջրածին (HI), որոնց ջրային լուծույթներն ուժեղ [[թթուներ]] են: են։

Սովորական պայմաններում թթվածնի հետ ջրածինը միանում է դանդաղ, տաքացնելիս՝ պայթյունով:պայթյունով։ Պայթուցիկ են 4-94 ծավավալ % H₂ պարունակող խառնուրդները՝ [[Թթվածին|թթվածնի]] և 4-74% Н₂ պարունակող խառնուրդները օդի հետ: հետ։

Ջրածինը թթվածնի հետ առաջացնում է նաև [[ջրածնի պերօքսիդ]]՝ H₂0₂:։ Տաքացնելիս ջրածինը ծծմբի հետ միանում է հեշտությամբ, [[սելեն]]ի և [[տելուր]]ի հետ՝ դժվարությամբ:դժվարությամբ։ Առաջանում են ծծմբաջրածին՝ H₂S, սելենաջրածին՝ H₂Se, և տելուրաջրածին՝ H₂Te, որոնք տհաճ հոտով ջրում լուծելի գազեր են ([[լուծույթներ]]ը թթուներ են):։

Ջրածինը [[ազոտ]]ի հետ միանում է [[կատալիզատոր]]ի առկայությամբ՝ տաքացնելիս:տաքացնելիս։ Ստացվում է [[ամոնիակ]], NH₃, որի ելքը մեծանում է ճնշումը բարձրացնելիս:բարձրացնելիս։ Ազոտի մյուս միացությունները ջրածնի հետ՝ հիդրազինը (N₂H₄), և ազոտաջրածնական թթուն (NH₃), [[հեղուկներ]] են: են։

Ատոմական ջրածինը միանում է [[ֆոսֆոր]]ի, [[արսեն]]ի և անտիմոնի հետ:հետ։ Առաջանում են [[ֆոսֆին]]՝ PH₃, արսին՝ AsH₃, և ստիբին՝ SbH₃, որոնք տհաճ հոտով, խիստ թունավոր գազեր են: են։

[[Ածխածին]]ը ջրածնի հետ միանում է բարձր ջերմաստիճաններում՝ առաջացնելով (կատալիզատորի բացակայությամբ) [[մեթան]]՝ CH₄, որը [[ածխաջրածիններ]]ի պարզագույն ներկայացուցիչն է:է։

Սիլիցիումաջրածինները և բորաջրածինները՝ В₂Н₆, В₄Н₁₀, В₅Н₉, В₅Н₁₁ և այլն, ստացվում են [[մագնեզիում]]ի սիլիցիդի կամ բորիդի և թթուների փոխազդեցությամբ:փոխազդեցությամբ։ Տաքացնելիս ջրածինն իրենց օքսիդներից վերականգնում է բազմաթիվ [[մետաղներ]] (Mo, W, Cr, Fe, Си և այլն) և ոչ մետաղներ (Сl, Տ, N, Si և այլն): ։

Ածխածնի (II) օքսիդը (СО) կատալիզատորի առկայությամբ Ջրածնով վերականգնելով ստանում են օրգանական նյութեր (НСНО, СН₃ОН և այլն): ։

Ջրածինը միանում է [[չհագեցած ածխաջրածիններ]]ի հետ, վերականգնում օրգանական միացությունները:միացությունները։ Ալկալիական, հողալկալիական և մի քանի այլ մետաղների հետ ջրածինը միանում է բարձր ջերմաստիճաններում առաջացնելով մետաղների հիդրիդներ՝ LiH, NaH, CaH₂, ВеН₂ և այլն:այլն։ Այդ հիդրիդները կայուն են, հալվում են առանց քայքայվելու, ջրի առկայությամբ [[հիդրոլիզ]]վում են՝ անջատելով ջրածին, ուժեղ վերականգնիչներ են:են։ Նրանց հալույթները էլեկտրոլիտներ են, ենթարկվում են [[էլեկտրոլիզ]]ի (անոդի վրա անջատվում է ջրածին):։

Ջրածինը լավ է լուծվում բազմաթիվ մետաղներում (Pd, Pt, Ni և այլն)՝ առաջացնելով ներդրման պինդ լուծույթներ:լուծույթներ։ Մետաղներում լուծվելու ունակության շնորհիվ ջրածինը․ թափանցում է մետաղների միջով ([[դիֆուզիա]]), [[կոռոզիա]]յի է ենթարկում պողպատը (դեկարբոնացում): ։

*[[Լույս]]ի կամ ջերմության ազդեցությամբ H₂ միանում է [[հալոգեններ]]ի և այլ [[ոչ մետաղներ]]ի հետ:հետ։

*Ջրածինը միանում է թթվածնի հետ՝ հսկայական քանակի [[էներգիա]]յի անջատմամբ (ջրածնաթթվածնային բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 3000°С:С։

այս գազերի 2:12։1 հարաբերությունը կոչվում է շառաչող գազ, քանի որ ավարտվում է պայթյունով:պայթյունով։

*Մետաղների հետ ջրածինը առաջացնում է հիդրիդներ, որոնք պինդ նյութեր են և կարծես ջրածնի շտեմարան լինեն, որովհետև ջրի հետ՝ տալիս են ջրածին, որը հնարավոր է ապագայում օգտագործել որպես վառելիք՝ [[բենզին]]ի փոխարեն:փոխարեն։

*[[Օրգանական քիմիա]]կան [[ռեակցիա]]ներում ջրածինը օգտագործում են հիդրացնելու համար:համար։

Ջրածինը կիրառվում է դիրիժաբլների լցման համար, որպես թեթև գազ, վեր բարձրացնող ուժ, ավտոգեն զոդման ժամանակ բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 2000&nbsp;°C–ի:C–ի։ Քիմիական արդյունաբերությունում որպես վերականգնիչ հատկապես Ni, Pt, Pd-ի առկայությամբ, 1 ծավալ Pd-ի մեջ լուծվում Է 850 [[ծավալ]] ջրածին:ջրածին։ Օգտագործվում է [[քարածուխ]]ից արհեստական [[բենզին]]ի ստացման համար, [[ամոնիակ]]ի, [[սպիրտներ]]ի, հալոգենաջրածինների սինթեզում:սինթեզում։

Անգլիացի քիմիկոս [[Ջոն Դալտոն]]ը [[19-րդ դար]]ի սկզբին առաջարկել է ջրածնի ատոմի [[զանգված]]ը, որպես ամենաթեթև տարր, ընդունել որպես ատոմական զանգվածի միավոր:միավոր։ [[1815]] թվականին անգլիացի գիտնական Պրաուտր հայտնել է այն միտքր, որ բոլոր տարրերի ատոմները կառուցված են ջրածնի '''n''' ատոմներից:ատոմներից։

[[Արեգակ]]ի վրա հայտնաբերվել է 69 [[քիմիական տարր]]՝ ջրածնի գերակշռությամբ:գերակշռությամբ։ Ջրածինը 5.1 անգամ շատ է, քան հելիումը և 10 հազար անգամ ավելի, քան բոլոր մետաղները միասին վերցրած (վերցրած ոչ թե կշռով, այլ ատոմների թվով):։ Այդ ջրածինը ծախսվում է ոչ միայն էներգիա արտադրելու վրա:վրա։ Ջերմա- միջուկային պրոցեսների ընթացքում նրանից առաջանում են նոր քիմիական տարրեր, իսկ արագացված [[պրոտոն]]ները արտանետվում են՝ մերձարեգակնային քամի:քամի։ Այս երևույթը հայտնաբերվել է վերջերս՝ կոսմիկական տարածքն ուսումնասիրելու ժամանակ՝ արհեստական արբանյակների օգնությամբ: օգնությամբ։

Այն որոշակի վտանգ է ներկայացնում տիեզերագնացների համար:համար։ Բացի այդ՝ պրոտոնների հոսքն առաջ է բերում երկրորդային կոսմիկական ճառագայթում, որը հասնում է մինչև երկրի մակերևույթ:մակերևույթ։ Առաջացող մագնիսային փոթորիկները կարող են ազդել կենսագործունեության պրոցեսների վրա և երկրի մագնիսային դաշտի կողմից կլանված ջրածնի միջուկը չի կարող չազդել կոսմոսի հետ նրա զանգվածափոխանակության վրա:վրա։

Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է [[ամոնիակ]], [[HCl]] սինթեզելու համար, հեղուկ [[ճարպ]]երի հիդրոգենացման համար:համար։ Որպես թեթև [[գազ]] [[հելիում]]ի հետ լցնում էին օդապարիկները:օդապարիկները։ Ջրածինը օգտագործում են բարձր [[ջերմաստիճան]] ստանալու համար (3000-4000°С):։ Սակայն ջրածնի ամենալուրջ խնդիրը՝ միջուկային այս ռեակցիան է ²</tt>₁H+³</tt>₁H=⁴</tt>₂He+n+17,6 կՋ

Այս ռեակցիան ընթանում է 10 մլն աստիճանում, եթե հնարավոր լիներ կառավարել այս ռեակցիան, մարդկությունը կլուծեր էներգիայի պրոբլեմը:պրոբլեմը։

Կարևոր է նաև պինդ վիճակում ջրածնի ստացումը (մետաղական ջրածին), որը օժտված է գերհաղորդականությամբ:գերհաղորդականությամբ։

Ջրածնի խորվաթական անունը՝ ''Vodik'', շրջանառության մեջ է մտցրել բանասեր Բոգոսլև Շուլեկը:Շուլեկը։

* Начала химии. Современный курс для поступающих в вузы:вузы։ Учебное пособие для вузов /Н. Е. Кузьменко, В. В. Еремин, В. А. Попков. — М.:։ Издательство «Экзамен»,2005.

* Учебный справочник школьника. Учебное издание. — М.:։ Дрофа, 2001.

* Дигонский С. В., Тен В. В. Неизвестный водород. — СПб:СПб։ Наука, 2006 ISBN 5-02-025114-3