«Բրիտանական անգլերեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
'''Բրիտանական անգլերեն''', անգլերենի՝[[անգլերեն]]ի՝ [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ թագավորությունում]]ում և [[Բրիտանական կղզիներ|բրիտանական կղզիներում]]ում խոսվող և գրվող [[բարբառ]]։{{#tag:ref|The ''[[Oxford English Dictionary]]'' applies the term to English as "spoken or written in the [[British Isles]]; esp[ecially]especially the forms of English usual in [[Great Britain]]", reserving "[[Hiberno-English]]" for the "English language as spoken and written in [[Ireland]]".<ref name="Oxford English Dictionary">{{cite book|title=Oxford English Dictionary|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, England|year=1989|edition=2|chapter=British English; Hiberno-English}}</ref> fsliOthersOthers, such as the ''Cambridge Academic Content Dictionary'', define it as the "[[English language in England|English language as it is spoken and written in England]]."<ref name="Cambridge Academic Content Dictionary">[http://dictionary.cambridge.org/dictionary/american-english/british-english?q=British+English ''British English''], Cambridge Academic Content Dictionary</ref>}} Միացյալ թագավորությունում գրավոր խոսքում հանդիպում են շրջանային որոշ տատանումներ։ Օրինակ ''wee'' ածականը գրեթե բացառիկ կերպով օգտագործվում է միայն [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայում]]յում և [[Հյուսիսային Իռլանդիա|հյուսիսային Իռլանդիայում]]յում, մինչդեռ այլ վայրերում գերակշռում է ''little'' ածականի օգտագործումը։ Այնուամենայնիվ, Միացյալ թագավորության ողջ տարածքում գոյություն ունի միատեսակության իմաստալից աստիճան, որը կարող է ներկայացվել որպես «'''բրիտանական անգլերեն'''»։ Խոսակցական տարբերակները, սակայն, այստեղ ավելի մեծ տարբերակում ունեն, քան աշխարհի որևէ այլ վայրում, որտեղ խոսում են անգլերեն,<ref>{{cite news|first=Stuart |last=Jeffries|url=http://www.guardian.co.uk/uk/2009/mar/27/regional-english-dialects|title=The G2 Guide to Regional English|journal=[[The Guardian]]|date=27 March 2009|at=section G2, p.&nbsp;12}}</ref> այսպիսով բրիտանական անգլերենի միասնական հասկացությունը ավելի դժվար է վերագրել խոսակցական լեզվին։
 
[[Ամերիկյան անգլերեն|Ամերիկյան անգլերենի]]ի հետ հեմեմատելով՝ «բրիտանական անգլերեն» տերմինը հաճախ օգտագործվում է որպես «<nowiki/>[[Ազգերի Համագործակցություն|ազգերիԱզգերի համագործակցությունումՀամագործակցությունում]] խոսվող անգլերենի» հոմանիշ։ Անգլերենի հիմնական բարբառը, որով խոսում են բրիտանական նախկին գաղութների ազգերը, հատուկ է նրանց տեղակայման վայրին, օրինակ՝ [[Ավստրալիա|Ավստրալիայում]]՝յում՝ ավստրալական անգլերեն, [[Կանադա|Կանադայում]]՝յում՝ կանադական անգլերեն։
 
== Պատմություն ==
Անգլերենը արևմտյան [[Գերմանական լեզուներ|գերմանական լեզու]] է, որը սկզբնավորվել է անգլոֆրիզիան բարբառից։ Այս բարբառը [[Մեծ Բրիտանիա|Բրիտանիա]] է ներթափանցել գերմանական ցեղերի միջոցով, այժմյան [[Գերմանիա|Գերմանիայի]]յի հյուսիս-արևմուտքի և հյուսիսային [[Նիդերլանդների թագավորություն|ՆիդերլանդներիՆիդերլանդներ]]ի տարածքից։ Այդ ժամանակ տեղի բնակչությունը խոսում էր հասարակ բրիտոնիկ լեզվով, որի վրա մեծ ազդեցություն ուներ հռոմեական օկուպացիան։ Այս լեզուների խումբը ([[Welsh language|WelshՎալլիերեն]], [[Cornish language|Cornish]], [[Cumbric]]) անգլերենի հետ կողք կողքի շարունակել են գոյություն ունենալ մինչև արդի ժամանակաշրջան, բայց գերմանական լեզուներից դրանց հեռվության պատճառով անգլերենի վրա ազդեցությունը նշանակալիորեն փոքր էր։ Սակայն ազդեցության աստիճանը մնում է վիճարկելի և վերջերս առաջ է քաշվել մի պնդում, ըստ որի քերականական ազդեցությունը անգլերենի և այլ արևմտյան գերմանական լեզուների միջև էական նորարարությունների հիմքն է։<ref>[[English and Welsh]], 1955 J. R. R. Tolkien, alsoտես seeնաև referencesծանոթագրություններ in [[Brittonicisms in English]]</ref> Սկզբնապես հին անգլերենը եղել է բազմազան բարբառների խումբ՝ այսպիսով արտացոլելով Անգլիայի անգլոսաքսոնական թագավորության խառը ծագումը։ Այս բարբառներից մեկը՝ ուշ արևմտյան սաքսոներենը, ի վերջո դարձել է գերակշռող։ Բնօրինակ հին անգլերենը այնուհետև ազդեցության է ենթարկվել երկու արշավանքների պատճառով. առաջինը եղել է գերմանական [[լեզվաընտանիք|լեզվաընտանիքի]] սկանդինավիան ճյուղի լեզվակիրների կողմից, ովքեր 8VIII-րդ և 9IX-րդ դարերում նվաճել և գաղութացրել են Բրիտանիայի որոշ մասերը, իսկ երկրորդը 11XI-րդ դարում եղել են Նորմանները, որոնք խոսում էին հին նորմաներեն և որի արդյունքում ի վերջո զարգացել է անգլերենի նոր տեսակ, որը կոչվել է անգլոնորմանական։ Այս երկու արշավանքները անգլերենին ստիպել են դառնալ որոշ չափով «խառնուրդ» լեզու (սակայն այն երբեք բառի բուն իմաստով չի եղել իրապես «խառնուրդ» լեզու: Խառնուրդ լեզուները ի հայտ են գալիս տարբեր լեզուների լեզվակիրների միասին ապրելու դեպքում, որոնք էլ հենց հիմնական շփման համար զարգացնում են հիբրիդ լեզու)։ Ինչքան անգլերենը խոսակցական, քարացած և նկարագրական լեզու է, այնքան այն անգլոսաքսոնական արմատներ ունի։ Ինչքան այն ինտելեկտուալ և աբստրակտ լեզու է, այնքան այն պարունակում է [[Լատիներեն|լատինական]] և [[Ֆրանսերեն|ֆրասիական]] ազդեցություն։
 
[[Սկանդինավիա|Սկանդինավների]] հետ համատեղ բնակությունը անգլերենի անգլոֆրիզերենի քերականական նշանակալի պարզեցման և բառապաշարի հարստացման արդյունք հանդիսացավ։ Նորմանների գրավումը հետագայում տարավ դեպի եվրոպական լեզուների ռոմանական ճյուղի ավելի մշակված բառաշերտի գերմանական հիմքի վրա տեղափոխմանը։ Նորմանական այս ազդեցությունը էապես անգլերեն մտավ կառավարության և դատարանների միջոցով։ Այսպիսով՝ անգլերենը սկսեց զարգանել որպես փոխառությունների լեզու՝ մեծ ճկունությամբ և հսկա բառապաշարով։
Տող 28.
 
=== Տարածքային ===
Անգլերենի այն տարբերակը, որը հիմնականում ասոցացվում է Անգլիայի հարավի բարձր հասարակության հետ, կոչվում է «'''ստացված արտասանություն»''' (անգլ.՝ Received Pronunciation) (RP).<ref name=fowler>{{cite news |last=Fowler |first=H.W. |editor=R.W. Birchfield |title=Fowler's Modern English Usage |work= |pages= |language= |publisher=Oxford University Press |year=1996 |url= |accessdate= }}</ref> Այն ծագել է վաղ արդի ժամանակահատվածում [[Լոնդոն|Լոնդոնի]]ի հարավային բարբառների և կենտրոնական մասի բարբառների միախառնումից<ref name=fowler/> և հաճախ օգտագործվում է որպես արտասահմանցիներին անգլերեն սովորեցնելու մոդել։<ref name=fowler/> Չնայած, որ [[Անգլիա|Անգլիայի]]ձի այլ վայրերում բնակվողները կարող են չխոսել ստացված արտասանությամբ, այն այժմ ավելի շուտ բարձր դասի բարբառ է, քան տեղական։ Ստացված արտասանությունը հաճախ անվանվում է նաև «'''թագուհու (թագավորի) անգլերեն'''», «շքեղ» կամ «<nowiki/>[[BBC|'''BBC''']]''' անգլերեն'''», քանի որ սա ի սկզբանե անգլերենի այն տարբերակն է, որը կիրառվել է հեռուստատեսության և ռադիոյի եթերում, չնայած այսօր կարելի է լսել մի շարք տարբեր արտասանություններ։ Բրիտոնների մոտ 2 տոկոսը խոսում են ստացված արտասանությամբ<ref>[http://www.bl.uk/learning/langlit/sounds/case-studies/received-pronunciation/ Learning: Language & Literature: Sounds Familiar?: Case studies: Received Pronunciation] [[British Library]]</ref> և այն բավականին զգալի զարգացում ունի վերջին 40 տարիների ընթացքում։
 
Հյուսիսարևելքում գոյություն ունեն զգալի տարբերվող արտասանություններ. Բնիկ լոնդոնցիների արտասանությունը ('''Քոքնի'''), որը պահպանվել է Լոնդոնի հյուսիսաբնակների մոտ, ահռելի կերպով տարբերվում է ստացված արտասանությունից։ Բնիկ լոնդոնցիների ռիթմիկ ժարգոնը ոչ տեղացիների համար կարող է (սկզբնապես այդպես էլ նախատեսված է եղել) անհասկանալի և դժվար ըմբռնելի լինել,<ref name="Franklyn1975">{{cite book|last=Franklyn|first=Julian|title=A dictionary of rhyming slang|year=1975|publisher=Routledge and Kegan Paul|location=London|isbn=0-415-04602-5|page=9}}</ref> չնայած դրա օգտագործումը որոշ չափով ուռճացված է։
Տող 34.
Վերջին տասնամյակներում հանրաճանաչություն է ստանում ''Estuary'' անգլերենը։ Այն վերցրել է «ստացված արտասանության» և Քոքնիի բարբառի որոշ հատկություններ։ Հենց Լոնդոնում տեղի արտասանությունը դեռ փոփոխվում է՝ մասամբ Կարիբիան խոսելաոճի ազդեցության արդյունքում։ Վերջին տասնամյակներում ներգաղթյալները Միացյալ թագավորություն են բերել ավելի մեծ թվով լեզուներ։ [[1979]] թվականի հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ներգաղթյալ դպրոցական երեխաների ընտանիքներում ավելի քան 100 լեզու ընտանեկան միջավայրում շարունակվում է օգտագործվել։ Արդյունքում Լոնդոնցիները խոսում են խառնված արտասանությամբ՝ կախված էթնիկ պատկանելիությունից, թաղամասից, աստիճանից, տարիքից, դաստիարակությունից և մի շարք այլ հանգահանքներից։
 
Բացի այդ, բրիտանացիների մեծամասնությունը կարող է ժամանակավորապես որոշ չափով [[Ռիթմ|ռիթմավորելռիթմ]]ավորել իրենց արտասանությունը դեպի անգլերենի ավելի չեզոք մակարդակի՝ արտասահմանցիների հետ խոսելիս կամ այնտեղ, որտեղ արտասանությունների հոծ բազմություն է։
 
=== Կոկորդային պայթական հնչյուն (անգլ.՝ Glottal stop) ===
Տող 40.
 
== Ստանդարտացում ==
Իչնպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Միացյալ թագավորությունում օգտագործվող անգլերենը ղեկավարվում է ավելի շուտ կոնվենցիայով, քան ֆորմալ կոդով, այսինքն՝ գոյություն չունի [[AcadémieՖրանսիական françaiseակադեմիա]] կամ [[Real Academia Española]] նման մարմին։ Այնպիսի հեղինակավոր բառարաններ, ինչպիսիք են ''[[Oxford English Dictionary]]'', ''[[LDOCE|Longman Dictionary of Contemporary English]]'', ''[[Chambers Dictionary]]'', ''[[Collins Dictionary]] ''գրանցում են բառերի օգտագործումը, այլ ոչ թե փորձում են սահմանել դրանք։ Ավելին՝ բառապաշարը և բառերի օգտագործումը ժամանակի հետ փոխվում է. բառերը ազատորեն փոխառվում են այլ լեզուներից ու անգլերենի այլ ճյուղերից, ինչպես նաև հաճախակի են հանդիպում նորաբանությունները։
 
Պատմական դրդապատճառներով, որոնք թվագրվում են [[9–րդ դար|9IX-րդ դարին]]՝ Լոնդոնի ծաղկման ժամանակաշրջանին, [[Լոնդոն|Լոնդոնում]]ում և արևմտյան կենտրոնական մասում խոսվող լեզուն դարձավ դատարանների անգլերենի ստանդարտ, և ի վերջո հիմք հանդիսացավ Բրիտանիայի իրավապահ մարմիններում, կառավարությունում, գրականության և կրթության ոլորտում ընդունելի օգտագործման համար։
 
Ժամանակակից բրիտանական ուղղագրությունը զգալի չափով ստանդարտացվեց Սամուել Ջոնսոնի ''[[A Dictionary of the English Language]]'' ([[1755]]) բառարանով, չնայած նախորդող գրողները նույնպես մեծ դեր են ունեցել այս գործում, և [[1755]] թվականից սկսած շատ բան փոխվեց։ Շոտլանդիան, որ միայն [[1707]] թվականին է ենթարկվել Անգլիայի հետ խորհրդանական միության, դեռևս պահպանում է որոշ անկախ ստանդարտներ, հատկապես իր առանձին իրավական համակարգում։
 
Սկսած [[20–րդ դար|20XX-րդ դարի]] սկզբներից՝ բրիտանական հեղինակները գրել են մի շարք գրքեր, որոնք նպատակաուղղված են եղել ծառայելու որպես անգլերենի [[Քերականությունքերականություն|քերականության]] և օգտագործման ուղեցույցներ։ Այս գրքերից որոշները, որոնք ավելի մեծ համբավ էին վայելում, տասնամյակներ շարունակ տպագրվել են և վերահրատարակվել նոր հրատարակություններով։ Սրանց դասին են պատկանում Ֆոուլերի ''Modern English Usage'' և Էռնեստ Գոուերսի ''The Complete Plain Words'' գրքերը։
 
Բրիտանական անգլերենով հրատարակումներ անելու համար տարբեր ասպեկտների մանրամասն ուղեցույցներ են թողարկվում այնպիսի հրատակչությունների կողմից, ինչպիսիք են ''[[The TimesԹայմս]]'' թերթը, [[Օքսֆորդի համալսարան|Օքսֆորդի համալսարանի]]ի հրատարակչությունը, [[Քեմբրիջի համալսարան|Քեմբրիջի համալսարանի]]ի հրատարակչությունը։
 
{{Անգլերենը որպես պաշտոնական լեզու կիրառող երկրների քարտեզ}}
Տող 60.
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
'''Citations'''
 
== Հղումներ ==
Տող 71 ⟶ 69՝
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.voicesuk.co.uk/ British English voice-over directory]
* [http://www.bl.uk/learning/langlit/sounds/index.html Sounds Familiar?]{{spaced ndash}}- Examples of regional accents and dialects across the UK on the [[British Library]]'s 'Sounds Familiar' website
* [http://sounds.bl.uk/BrowseCategory.aspx?category=Accents-and-dialects Accents and dialects from the British Library Sound Archive]
* [http://www.soundcomparisons.com/ Accents of English from Around the World] Hear and compare how the same 110 words are pronounced in 50 English accents from around the world&nbsp; – instantaneous playback online
* [http://septicscompanion.com/ The Septic's Companion: A British Slang Dictionary]{{spaced ndash}}- an online dictionary of British slang, viewable alphabetically or by category
* [http://www.mckenzievoice.com/british-english-voiceover-demos.html British English Voice Over]{{spaced ndash}}- Examples of British English Voice Overs
 
[[Կատեգորիա:Անգլերեն]]