«Փոշոտում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտը ավելացնում է․: ga:Pailniú, hi:परागण; cosmetic changes |
|||
Տող 2.
{{wikify}}
== Տեսակները ==
Երկու տիպի փոշոտում կա` ինքնափոշոտում
=== Ինքնափոշոտում ===
Ինքնաբեղմնավորմամբ (ավտոգամիայով) ավարտվող ինքնափոշոտումը տեղի է ունենում այն պայմանի դեպքում, երբ մոտավորապես միաժամանակ հասունանում են ծաղկափոշին և սաղմնապարկը։ Հասունացած փոշանոթը պայթում է, ծակափոշին դուրս է գալիս, և ծաղիկը քամուց ճոճվելու ժամանակ կամ միջատի օգնությամբ
Ինքնափոշոտումը (ավելի ճիշտ ավտոգամիան) անհրաժեշտ Է դիտել
Շատ բույսերի, այդ թվում և կուլտուրական բույսերի մեջ ինքնափոշոտումը կատարվում Է դեռ փակ կոկոնում, որտեղ նույնպես օտար ծակափոշին ընկնել չի կարող։ Սա, սակայն, չի նշանակի, թե որևէ ինքնափոշոտվող տեսակի բույսի ծաղկի
Կլեյստոգամ ծաղիկներում ծաղկափոշին ծլում է փոշանոթներում, խողովակը ծակում անցնում է փոշանոթը և մտնում է սերմնարանի
Հարկադիր ավտոգամիայի մյուս դեպքերը հանդես են դալիս, օրինակ
Ստորերկրյա ծաղկման կլասիկ օրինակ կարող է ծառայել կովկասյան շտերնբերգիայի
Ինքնափոշոտումը բուսական աշխարհում
Ինքնափոշոտումը միանգամայն հնարավոր է նաև շաքարի ճակնդեղի
Սակայն տիպական ինքնափոշոտվողների մեջ էլ է տեղի ունենում խաչաձև փոշոտում։
=== Խաչաձև Փոշոտում ===
Խաչաձև փոշոտումը հատուկ է բույսերի վիթխարի մեծամասնությանը: Դարվինը 27 տարի զբաղվել է ծածկասերմ բույսերի ծաղիկների ձևերի և փոշոտման եղանակների րնդարձակ հետազոտություններով և եկել է այն եզրակացության, որ էվոլյուցիայի ընդհանուր ընթացքում խաչաձև փոշոտումը ապահովում է առողջ սերունդ։ Լիսենկոն ապացուցեց, որ ինքնափոշոտվող բույսերն ընդունակ են սերմերի լավ բերք տալ միայն փոքրաթիվ տարիների ընթացքում: Իր ժամանակին տեղի է ունենում այլասերում։ Այսպես, օրինակ ցորենի, գարու, վարսակի, ոլոռի և մյուս մշակովի ինքնափոշոտվողների սորտերը 10—15 տարուց հետո սկսում են այլասերվել։ Այդ պատճառով Լիսենկոն առաջարկեց պարբերաբար կատարել ներսորտային խաչաձևում։ Սա հիանալի արդյունքներ տվեց, և այժմ ներսորտային խաչաձևումը հանդիսանում է սելեկցիայի հիմնական ձևերից մեկը, որը բարձրացնում է ինքնափոշոտվողների բերքատվությունը։
Մեծ մասամբ բացասական ազդեցություն է նկատվում նաև գեյտենոգամիայի այսինքն՝ մի բույսի սահմաններում մեկ ծաղկի ծաղկափոշին այդ նույն բույսի մի այլ ծաղկի վարսանդի վրա փոխադրելու միջոցով կատարվող բեղմնավորման դեպքում:
Ընդհակառակն, քսենոգամիան, այսինքն՝ ծաղկափոշին մի բույսից մի այլ բույսի փոխադրելուց հետո կատարվող օտարաբեղմնավորումը
Խաչաձև փոշոտումը
==== Անեմոֆիլ կամ քամու միջոցով փոշոտվող բույսեր ====
Այս բույսերր կազմում են ինչպես փայտացողուն, այնպես էլ խոտային բույսերի բավական ընդարձակ խումբ: Քամու միջոցով փոշոտվող բույսեր են, օրինակ, կեչին, լաստենին, կաղնին, հաճարենին, ընկուզենին, տխլենին, բարդին, կաղամախին, իսկ խոտաբույսերից`
էնտոմոֆիյ կամ միջատների միջոցով փոշոտվող բույսեր: Բույսերի փոշոտումը միջատների միջոցով ներկայացնում է բնության ուշազրավ երևույթերից մեկը։ Հիմնական դերը պատկանում հետևյալ միջատներին՝ մեղուներին, կրետներին, իշամեղուներին, ճանճերին, թիթեռներին, բզեզներին տրիպսներին, մրջյուններին։ Սրանց կողմից տեղի ունեցող այս անգիտակցական պրոցեսը, որը զուգակցում է կենդանիների սննդառության ֆիզիոլոգիան բույսերի սեռական պրոցեսի հետ, արդյունք է օրգանիզմների ֆիլոգենետիկ զարգացման՝ բնական ընտրության պայմաններում։ Հնարավոր է, որ ծծող միջատների կապը սպորառաջացման օրգանների հետ ծագել է նախքան
Քամու միջոցով փոշոտվելու համար հարմարողական նշանակություն ունեցող հատկանիշները համեմատաբար շատ չեն: Այլ է դրությունը էնտոմոֆիլ բույսերի նկատմամբ։ Հարմարողական հատկանիշները, և մանավանդ նրանց զուգակցությունը, այստեղ չափազանց բազմազան են:
==== Էնտամոֆիլ կամ միջատների միջոցով փոշոտվող բույսեր ====
էնտոմոֆիլ են այն բույսերը, որոնց ծաղկափոշին միջատները տարածում են ծաղկից ծաղիկ, բույսից բույս, որոնց ծաղիկները գրավում են սննդով։ Ծաղիկների արտադրած սնունդ են մի կողմից հատուկ հեղուկ և կիսահեղուկ շաքարարային արտազատուկները, որոնք դուրս են գալիս նեկտարանոցներից ծաղկի կամ ընձյուղների այլ մասերի վրա դասավորված հատուկ գեղձերից, մյուս կողմից, միջատների համար սնունդ է ծառայում հենց ինքը ծաղկափոշին, որը հարուստ է սննդարար նյութերով։
Նեկտարանոցները
Սա անհրաժեշտություն է առաջ բերում, որ միջատները թափանցեն ծաղկի ներսի մասերը։ Միջատի այս վարմունքի անխուսափելի հետևանքն այն է լինում, որ նա «շպարվում է» ծաղկափոշով, և էնտոմոֆիլ բույսերի մեջ հաճախ կպչուն է լինում։ Ծաղկափոշով ծածկված միջատը մի կաթիլ նեկտար վերցնելով, թռչում է այլ բույսի ծաղկի վրա և կատարում փոշոտում: Նեկտարի փոքր չափերով արտազատումը էվոլյուցիոն հարմարանք է, որը հարկադրում Է միջատին հաճախելու մեծ թվով ծաղիկների և ղրանով իսկ տարածելու ծաղկափոշին: Եթե պատկերացնենք նեկտար հավաքելու, համար ծաղիկների հաճախորդ միջատների վիթխարի քանակությունը, դժվար չի լինի հասկանալ Էտոմոֆիլիայի չափերը բնության մեջ։
Տող 53.
[[ar:تلقيح]]
[[bs:Oprašivanje]]▼
[[bg:Опрашване]]
▲[[bs:Oprašivanje]]
[[ca:Pol·linització]]
[[cs:Opylení]]
Տող 60.
[[de:Bestäubung]]
[[en:Pollination]]
[[es:Polinización]]▼
[[eo:Polenado]]
▲[[es:Polinización]]
[[fa:گردهافشانی]]
[[fi:Pölytys]]▼
[[fr:Pollinisation]]
[[ga:Pailniú]]
[[gl:Polinización]]
[[he:האבקה]]
[[hi:परागण]]
[[hr:Oprašivanje]]
[[id:Penyerbukan]]
[[it:Impollinazione]]
[[
[[lt:Apdulkinimas]]
[[nl:Bestuiving]]
[[no:Pollinering]]▼
[[nn:Pollinering]]
▲[[no:Pollinering]]
[[pl:Zapylanie]]
[[pt:Polinização]]
Տող 80 ⟶ 83՝
[[simple:Pollination]]
[[sl:Opraševanje]]
▲[[fi:Pölytys]]
[[sv:Pollinering]]
[[ta:மகரந்தச்சேர்க்கை]]
|