«Կորեա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (459), )գ → ) գ
Տող 1.
[[Պատկեր:Korea satelliet.jpg|մինի|Կորեան տիեզերքից]]
'''Կորեա''', աշխարհագրական տարածք [[Արևելյանարևելյան Ասիա|արևելյան Ասիայում]]յում, որը զբաղեցնում է [[Կորեական թերակղզի|Կորեական թերակղզին]]ն, շրջապատող կղզիները։ Ողողվում է [[Ճապոնական ծով|Ճապոնական]] (արևելք) և [[Դեղին ծով|Դեղին]] (արևմուտք) ծովերով։ Կորեաի հարևան պետություններն են՝ [[Չինաստան|Չինաստանը]]ը հյուսիս արևմուտքից և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանը]]ը հյուսիս արևելքից։ Զբաղեցված է երկու պետություններով՝ հյուսիսում Կորեայի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետությունն է, Հարավում` Կորեայի Հանրապետությունը։ Տարածքը` 220,8 կմ², բնակչությունը (2007 թվականի նախահաշվով)՝ 72.2 միլիոն մարդ։ Հիմնական կրոններն են բուդիզմը և քրիստոնեությունը։
 
=== Բնակչությունը ===
[[Պատկեր:강화 정수사 법당 02.jpg|մինի|ձախից|Բուդդայական տաճար Կորեայում]]
Կորեան միատարր երկիր է:է։ Բնակչության 99% ից ավելին կորեացիներ են:են։ Դավանում են [[բուդդայականություն]]:։ Կան փոքրաթիվ [[քրիստոնյա|քրիստոնյաներ]]:ներ։ Պաշտոնական տոմարը Գրիգորյանն է, հարավումում՝ նաև տեղականը, ըստ որի տոմարը սկսվում է Կորեայի առասպելական հիմնադիր [[Տանգուն|Տանգունի]]ի ծննդյան տարեթվից (մ. թ. ա. 2333): ։
 
=== Բնությունը ===
[[Պատկեր:Landscape with Mountains in North Korea.JPG|մինի|աջից|Մի փոքր կտոր կորեական բնությունից]]
Կորեական թերակղզու արևելյան ափերը լեռնոտ են, արևմուտքը՝ հարթ, կտրտված:կտրտված։ Նավագնացության համար հարմար ծովախորշերը գտնվում են նրա հյուսիսային և հարավային մասերում:մասերում։ Արևմուտքում նավագնացությունը դժվարանում է [[մակընթացություն|մակընթացության]] ուժեղ ալիքների պատճառով:պատճառով։ Հարավային և արևմտյան ափերի երկայնքով տարածված են բազմաթիվ կղզիներ (Կոջեդո, Չեջուդո, Չինդո և այլն): ։
 
=== Ռելիեֆ ===
[[Պատկեր:North Korea 1996 CIA map.jpg|մինի|ձախից]]
Ռելիեֆը լեռնային է:է։ Հյուսիսում՝ [[Հյուսիս-Կորեական լեռներ|Հյուսիս-Կորեական]], արևելքում [[Արևելա-Կորեական լեռներ|Արևելա-Կորեական]] լեռներն են (մինչև 2744 մ բարձրությամբ), հարավում՝ [[Սոբեկ]] և [[Նորյոն]] լեռնաճյուղերը, որոնք հյուսիսային լայնության 36°-ից հարավ կոչվում են Հարավ-Կորեական լեռներ:լեռներ։ Դաշտավայրերն ու հարթավայրերը գրավում են Կորեայի տարածքի մոտ 25 % ը և գերազանցապես գտնվում են թերակղզու արևմտյան ափի շրջանում:շրջանում։ Կորեական թերակղզին տեղադրված է [[Չին-Կորեական պլատֆորմ|Չին-Կորեական պլատֆորմի]]ի արևելյան մասում:մասում։ Կազմված է մինչքեմբրյան գրանիտներից, գնեյսներից և մետամորֆային թերթաքարերից, պլատֆորմի նստվածքային ծած կոցը՝ պրոտերոզոյան նստվածքներից, որը ծալքավորությամբ ձևափոխվել է և տեղտեղ պատռվել մեզոզոյան ինտրուզիաներով:ինտրուզիաներով։ Կան [[երկաթ|երկաթի]]ի (մոտ 100 հանքա վայր), [[բազմամետաղներ|բազմամետաղների]]ի, [[պղինձ|պղնձի]], [[վոլֆրամ|վոլֆրամի]]ի, [[քրոմ|քրոմի]]ի, [[կոբալտ|կոբալտի]]ի, [[ոսկի|ոսկու]], [[արծաթ|արծաթի]]ի, [[գրաֆիտ|գրաֆիտի]]ի, [[մագնեզիտ|մագնեզիտի]]ի, [[քարածուխ|քարածխի]], [[գորշ ածուխ|գորշ ածխի]] հանքավայրեր: հանքավայրեր։
 
=== Կլիմա ===
Կլիման ծովային է, մուսսոնային:մուսսոնային։ Ձմեռային ցամաքային մուսսոնները բերում են չոր և սառը օդ:օդ։ [[Հունվար|Հունվարի]]ի միջին ջերմաստիճանը հյուսիսում —21 <sup>0</sup>C է, հարավում՝ մինչև 4&nbsp;°C: Հյուսիսային լեռներում սառնամանիքները հասնում են — 30&nbsp;° C-ից —40&nbsp;° C-ի:ի։ Ամենատաք ամսվա միջին ջերմաստիճւսնը հյուսիսում 22qC է, հարավում՝ 26&nbsp;°C: Տարեկան տեղումները՝ 700—1500 մմ:մմ։ Ձնածածկույթ լինում է միայն հյուսիսային լեռներում: լեռներում։
 
=== Գետային ցանց ===
[[Պատկեր:River in Korea.jpg|մինի|Կորեայի գետերը]]
Գետային ցանցը խիտ է, սնումը՝ անձրևային, ձնաանձրևային:ձնաանձրևային։ [[Ամնոկկան]] (Ցալուցզյան), [[Տեդոնգան]], [[Հանգան]], [[Տումանգան]] (Տումինցզյան), Նակթոնգան խոշոր գետերն օգտագործվում են ոռոգման, նավարկության և էլեկտրաէներգիա ստանալու համար:համար։ Գետերի վրա կառուցված են ջրամբարներ: ջրամբարներ։
 
=== Հեղաբուսական ծածկույթ ===
Հողաբուսական ծածկույթում գերակշռում են գորշ անտառային, գորշ լեռնային, հյուսիսում՝ լեռնա-պոդզոլային, հարավում՝ կարմրագորշ անտառային, խոնավ-մերձարևադարձային շրջաններում՝ կարմրահողերն ու դեղնահողերը, դաշտավայրերում և գետահովիտներում՝ բերրի ալյուվիալ հողերը: հողերը։
 
=== Բուսականություն ===
[[Պատկեր:포천 직두리 부부송 02.JPG|մինի|ձախից|Բունուսոնգ ծառը Կորեայում]]
Բուսականությունը հարուստ է, բազմազան:բազմազան։ Տարածված են [[Սիբիր|Սիբիրի]]ի, [[Հյուսիս-Արևելյան Չինաստան|Հյուսիս-Արևելյան]] և [[Արևելյան Չինաստան|Արևելյան Չինաստանի]]ի ու [[ճապոնիա|ճապոնիայի]]յի ֆլորայի ներկայացուցիչները:ներկայացուցիչները։ Տարածության 75% ը անտառապատ է:է։ Հարթավայրերում անտառները հատված են և ամբողջությամբ հերկված:հերկված։ Կենդանիներից կան [[վագր|վագրեր]]եր, [[ընձառյուծ]], [[արջ]], [[լուսան]], [[բծավոր եղջերու]], [[մարալ]], [[մշկայծյամ]] և այլն:այլն։ Շատ են թռչունները:թռչունները։ Զկներն ունեն արդյունագործական նշանակություն: նշանակություն։
 
== Կորեան մինչև 1948 թվականը. Պատմական ակնարկ ==
[[Պատկեր:KoreanWar recover Seoul.jpg|մինի|Կորեական պատերազմը՝ տեղի ունեցած Սեուլում, 1950 թվական]]
Մարդու բնակության հնագույն հետքերը վերագրում են ուշ պալեոլիթին:պալեոլիթին։ [[Մ. թ. ա. 5-րդ դար|Մ. թ. ա. 5]]-[[Մ. թ. ա. 6-րդ դար|6]]-րդ դարերում Կորեայի տարածքում ամենախոշոր ստրկատիրական պետությունը Չոսոնն էր:էր։ [[Մ. թ. ա. 109 թվական]]ին չինական Հան կայսրությունը նվաճեց Չոսոնը:Չոսոնը։ Մ. թ. սկզբին առաջացան վաղ ֆեոդալական պետություններ՝ Կոգուրյոն, Պեկչեն, Սիլլան:Սիլլան։ [[4-րդ դար|4]]-[[6-րդ դար|6-րդ]] դարերում տարածվեցին [[կոնֆուցիականություն|կոնֆուցիականությունը]]ը և [[բուդդայականություն|բուդդայականությունը]]:ը։ [[19-րդ դար|19-րդ դարում]]ում Կորեայում ֆեոդալական մասնատվածության շրջան էր:էր։ [[935]] թվականին երկիրը միավորել է '''Կորյո''' պետության (հիմնադրվել է [[918]] թվականին, ըստ ավանդության Կորյո անունից առաջացել է երկրի եվրոպական անվանումը) հիմնադիր [[Վան Դոն|Վան Դոնը]]:ը։ [[1231]] թվականին Կորեա ներխուժեցին մոնղոլները:մոնղոլները։ [[1392]] թվականին Կորյոյի զորահրամանատարնե րից Լի Սոն Դեն հռչակվել է թագավոր և հիմնել Լի դինաստիան ([[1392]]—[[1910]]): ։
 
Կորեան ապրել է տնտեսական և մշակութային վերելք:վերելք։ Երկրի վիճակը ծանրացել է ճապոնական ([[16-րդ դար]]ի վերջին) և մանջուրական ([[16-րդ դար]]ի 1-ին կեսին) նվաճողների ներխուժման հետևանքով:հետևանքով։ [[17-րդ դար|17]]-[[18-րդ դար|18-րդ]] դարերում Կորեան ապրել է սոցիալ-տնտեսական առաջընթաց, զարգացել են ապրանքա-դրամական հարաբերությունները, ուժեղացել է ֆեոդալական շահագործումը:շահագործումը։ [[18-րդ դար]]ի վերջին նկատվել են ֆեոդալական հարաբերությունների քայքայման նշաններ:նշաններ։ [[19-րդ դար|19-րդ դարում]]ում կառավարությունը, փորձելով պահպանել ֆեոդալական հարաբերությունները, ձըգտել է Կորեանն մեկուսացնել արտաքին աշխարհից, կորեական զորքերը ետ են մղել [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]]յի ([[1866]]), [[ԱՄՆ]]-ի ([[1871]]) ռազմանավերի հարձակումը, որոնք ուզում էին ուժով բացել Կորեայի նավահանգիստները:նավահանգիստները։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի 2-րդ կեսին Կորեան հարկադրված էր առևտրական անիրավահավասար պայմանագրեր կնքել [[ճապոնիա|ճապոնիայի]]յի, [[ԱՄՆ]]-ի, [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի]]յի, [[Գերմանիա|Գերմանիայի]]յի, [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի]]ի, [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]]յի և այլ երկրների հետ: հետ։
 
[[1882]] թվականի [[հուլիսի 23|հուլիսի 23-ին]] [[Սեուլ|Սեուլում]]ում բռնկեց զինվորների և քաղաքացիների հակաճապոնական և հակակառավարական ապստամբություն, որը ճնշվեց Չինաստանի օգնությամբ:օգնությամբ։ [[1885]] թվականի ապրիլին ճապոնիան և Չինաստանը կնքեցին պայմանագիր, որով հավասարվեցին Կորեայի նկատմամբ երկու կողմերի հավակնությունները:հավակնությունները։ Կորեան դարձավ կիսագաղութային երկիր:երկիր։ Օտարերկրացիների ներխուժումը, [[ֆեոդալական շահագործում|ֆեոդալական շահագործումը]]ը առաջ բերեցին գյուղացիական խոշոր ապստամբություն ([[1893]]—[[1894]]):։ Չինաստանը, ապա ճապոնիան զորք մտցրին Կորեա, սկսվեց ճապոնա-չինական պատերազմը:պատերազմը։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի վերջին սրվեցին ռուս-ճապոնական հակասությունները Կորեայում:Կորեայում։ [[1896]] թվականին Ռուսաստանի և ճապոնիայի միջև կնքված համաձայնագրով Կորեան ճանաչվեց անկախ, սակայն երկու երկրների համար վերապահվեցին համապատասխան արտոնություններ Կորեաում:Կորեաում։ 19-րդ դարի 90-ական թվականների 2-րդ կեսին Կորեան կոնցեսիաներ տրամադրեց ԱՄՆ-ին, ճապոնիային, Մեծ Բրիտանիային, Ֆրանսիային, Գերմանիային և Ռուսաստանին:Ռուսաստանին։ [[1904]]—[[1905]] թվականների [[ռուս-ճապոնական պատերազմ|ռուս-ճապոնական պատերազմի]]ի ժամանակ ճապոնիան օկուպացրեց Կորեան, իսկ պատերազմի ավարտից հետո փաստորեն գրավեց այն: այն։
 
Ռուս-ճապոնական պատերազմը և [[1905]]—[[1907]] թվականների ռուսական հեղափոխությունը նոր թափ հաղորդեցին ազզային-ազատագրական շարժմանը:շարժմանը։ Տարածվեցին ազգային վերածնության բուրժուա-ղեմոկրատական գաղափարներ:գաղափարներ։ [[1910]] թվականի օգոստոսին ճապոնիան անեքսիայի ենթարկեց Կորեային:Կորեային։ [[Հոկտեմբերյան Հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը]] մեծ ազդեցություն ունեցավ Կորեայի ազգայինազատագրական շարժման վրա:վրա։ [[1919]] թվականի մարտ-ապրիլին տեղի ունեցավ համազգային ապստամբություն, որը պարտություն կրեց:կրեց։ [[1920]] թվականին կազմավորվեց առաջին համազգային բանվորական կազմակերպությունը:կազմակերպությունը։ 20-ական թվականների սկզբին ստեղծվեցին արհմիություններ և այլ մասսայական կազմակերպություններ:կազմակերպություններ։ Արդյունաբերական կենտրոններում առաջացան մարքսիզմ-լենինիզմը ուսումնասիրող խմբակներ:խմբակներ։ [[1925]] թվականի [[ապրիլի 17|ապրիլի 17-ին]] ստեղծվեց Կորեայի կոմունիստական կուսակցությունը (ԿԿԿ):։ [[1930]]-ական թվականներին [[Մանջուրիա|Մանջուրիայում]]յում (ուր ապրում էր մոտ 1 մլն կորեացի) և Կորեայի հյուսիսային շրջաններում ծավալվեց հակաճապոնական պարտիզանական շարժում, որը ղեկավարում էին կոմունիստները:կոմունիստները։ [[1932]] թվականին [[Կիմ Իր Սեն|Կիմ Իր Սենը]]ը կազմակերպեց պարտիզանական ջոկատ, որը հետագայում վերաճեց Կորեայի ժողովրդա-հեղափոխական բանակի: բանակի։
 
[[1936]] թվականին ստեղծվեց [[Հայրենիքի վերածննդի ընկերություն]] կամ Հայրենիքի վերածննդի լիգա կազմակերպությունը, որի նպատակն էր ճապոնական տիրապետության վերացումը, անկախ, դեմոկրատական կորեական պետության, ժողովրդական կառավարության ստեղծումը են:են։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]]ի ժամանակ Կորեայում մեծ չափեր ընդունեց դիմադրության շարժումը:շարժումը։ Սովետական բանակի և Կորեայի հեղափոխական բանակի կողմից Կորեայի ազատագրվելուց հետո ([[1945]] թվականի օգոստոս) վերստեղծվեց կոմունիստական կուսակցությունը:կուսակցությունը։ [[1945]] թվականի օգոստոս-սեպտեմբերին ստեղծվեցին ժողովրդավարական իշխանության օրգաններ՝ քաղաքական ժողովրական կոմիտեներ և պետական իշխանության նախապատրաստման կոմիտեներ:կոմիտեներ։ 1945 թվականի սեպտեմբերին Հարավային Կորեա մտած ԱՄՆ-ի զորքերը, դաշնակցային պայմանագրերի հիման վրա ([[Յալթա]], [[1945]] թվականի փետրվար, Պոտսդամ, [[1945]] թվականի հուլիս-օգոստոս և այլն), Հարավային Կորեայում, ինչպես սովետական զորքերը Հյուսիսային Կորեայում, պետք է ընդունեին ճապոնական զորքերի կապիտուլյացիան և աջակցեին դեմոկրատական ուժերին՝ ստեղծելու անկախ, դեմոկրատական պետություն:պետություն։ Սակայն ամերիկյան իշխանությունները ձգտում էին խոչընդոտ հարուցել Հարավային Կորեայում սկսված ժողովրդա-դեմոկրատական հեղափոխությանը:հեղափոխությանը։ Հեղափոխությունը հաջողությամբ զարգանում էր Հյուսիսային Կորեայում:Կորեայում։ [[1945]] թվականի [[հոկտեմբերի 10|հոկտեմբերի 10-ին]] ստեղծվեց ԿԿԿորեայի հյուսիսային կորեական Կազմբյուրո:Կազմբյուրո։ [[1946]] թվականի փետրվարին ստեղծվեց Հյուսիսային Կորեայի ժողովրդական ժամանակավոր կոմիտե՝ ժողովրդական իշխանության բարձրագույն մարմինը:մարմինը։ [[1946]] թվականի [[մարտի 23|մարտի 23-ին]] հրատարակվեց կոմկուսի քաղաքական ծրագիրը՝ 20 կետից:կետից։ Կարճ ժամանակում իրականացվեցին արմատական դեմոկրատական վերավւոխումներ. անցկացվեց հողային ռեֆորմ, ոչնչացվեց կալվածատիրական հողատիրությունը, ազգայնացվեց արդյունաբերությունը են:են։ [[1946]] թվականին ստեղծվեց Միասնական դեմոկրատական ազգային ճակատ (ՄԴԱՃ): ։
 
[[1946]] թվականի օգոստոսին կոմկուսի և Նոր ժողովրդական կուսակցության (հիմնվել էր [[1946]] թվականի փետրվարին) միավորման հետևանքով կազմվեց Հյուսիսային Կորեայի աշխատանքային կուսակցությունը:կուսակցությունը։ [[1948]] թվականի փետրվարին կազմավորվեց Կորեական ժող. բանակը:բանակը։ Դեմոկրատական ուժերը միասնական, դեմոկրատական Կորեա ստեղծելու համար մղվող պայքարում հենվում էին [[ԽՍՀՄ]] բազմակողմանի օգնության վրա:վրա։ [[1948]] թվականի մայիսին, հակառակ կորեական ժողովրդի ակնկալությունների, Հարավային Կորեայում անցկացվեցին «ընտրություններ», օգոստոսին ստեղծվեց, այսպես կոչված, [[Կորեական Հանրապետություն|Կորեական Հանրապետությունը]]ը, որի գլուխ կանգնեցին պրոիմպերիալիստական, հետադիմական տարրերը՝ Լի Սին Մանի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։ [[1948]] թվականի օգոստոսին տեղի ունեցան Գերագույն ժողթվրդական ժողովի ընտրություններ (Հյուսիսային Կորեայում՝ ուղղակի, Հարավային Կորեայում՝ անլեգալ և անուղղակի):։ Գերագույն ժողովրդական ժողովը մշակեց ժողովրդա-դեմոկրատական պետության սահմանադրություն, հռչակեց Կորեայի ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետության (ԿԺԴՀ) ստեղծումը ([[1948]] թվականի [[սեպտեմբերի 9]]):։ Կազմվեց կառավարություն՝ Կիմ Իր Սենի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։ ԿԺԴՀ-ի կառավարությունը իր ամենակարևոր խնդիրն է համարում երկրի խաղաղ միավորումը՝ դեմոկրատական սկզբունքների հիման վրա: վրա։
 
=== Գիտությունը և գիտական հիմնարկները ===
Կորեան Արևելքի հնագույն քաղաքակիրթ երկրներից է:է։ Հնուց ի վեր Կորեայում զբաղվել են աստղագիտական և օդերևութաբանական դիտումներով, զարգացել է շինարարական տեխնիկան:տեխնիկան։ [[632]]-[[647]] թվականներին Միլլա պետության մայրաքաղաք Կյոնջուի մոտակայքում կառուցվել է Արևելյան Ասիայի հնագույն աստղադիտարանը (Չխոմսոնդե աշտարակը):։ [[718]] թվականին Կորեայում ստեղծվել է ջրի ժամացույցը:ժամացույցը։ [[682]] թվականին Միլլայում բացվել է «Կուկխակ» պետական ուսումնարանը, որտեղ [[717]] թվականից դասավանդվել է բժշկագիտություն և մաթեմատիկա, իսկ [[794]] թվականից՝ աստղագիտություն:աստղագիտություն։ [[11-րդ դար|11]]-[[13-րդ դար|13-րդ]] դարերում Կորեայում լայն տարածում է գտել ճենապակե իրերի արտադրությունը:արտադրությունը։ [[1234]]-[[1241]] թվականներին սկսել են կիրառել մետաղե տպատառեր, որոնք կատարելագործվել են [[1434]] թվականին:թվականին։ [[15-րդ դար|15-րդ դարի]]ի 2-րդ կեսին սկսել են զարգանալ կիրառական գիտությունները:գիտությունները։ «Գիրք հողագործության մասին» աշխատությունում կորեացի գիտնականներն ընդհանրացրել են իրենց ժամանակի գյուղատնտեսական գիտելիքները:գիտելիքները։ Օդերևութաբանական դիտումների համար [[1441]] թվականից օգտագործվել է անձրևաչափը:անձրևաչափը։ [[Յան Մոն Ջի|Ցան Մոն Ջին]] և ուրիշներ կազմել են Կորեայի աշխարհագրական քարտեզը ([[1451]]):։ Զարգացել է նաև բժշկագիտությունը, [[1445]] թվականին հրատարակվել է բժշկական հանրագիտարան:հանրագիտարան։ [[15-րդ դար|15]]-17-րդ դարերում ստեղծվել են բնագիտական կարևոր աշխատություններ, որոնցից է 55 գրքով հրատարակված հանրագիտարանը՝ նվիրված Արևելյան պետության տեսարժան վայրերին (1487):։ [[15-րդ դար|15]]-[[16-րդ դար|16-րդ]] դարերում Կորեայում խոշոր հաջողությունների հասավ ռազմական տեխնիկան:տեխնիկան։ Ռազմանավերի և հրետանային զենքի կառուցվածքի կատարելագործմամբ աչքի ընկավ ծովապետ [[Լի Մուն Սի|Լի Մուն Սին]]ն ([[16-րդ դար]]):։ Նրա նախագծով կառուցվել է թնդանոթով և զանազան հարմարանքներով զինված մարտական նավ:նավ։ Արտաքին քաղաքական մեկուսացումը ([[17-րդ դար|17]]-[[19-րդ դար|19-րդ]] դարերի 2-րդ կես) որոշ չափով արգելակեց Կորեայի տնտեսական և մշակութային զարգացումը, սակայն նույնիսկ այդ շրջանում շարունակվում էին բնագիտական և տեխնիկական հետազոտությունները:հետազոտությունները։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի 2-րդ կեսին բնագիտական միտքը Կորեայում նորից աշխուժացում ապրեց:ապրեց։ ճանաչում ստացան Նամ Բյոն Գիլի և Նամ Բյոն Չհոլի աշխատությունները մաթեմատիկայի և աստղագիտության բնագավառում, [[Կիմ Ջոն Հոյ|Կիմ Ջոն Հոյի]]ի հետազոտությունները աշխարհագրության վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Վերջինս կազմեց Կորեայի մանրամասն քարտեզը([[1861]]):։ Բնագիտության զարգացման համար մեծ նշանակություն ունեցան Հոն Դե Ցոնայի, Լի Սուն Գվանի և այլոց աշխատանքները, որոնք վերաբերում էին բազմազան խնդիրների և հիմնականում հանրագիտական բնույթ ունեին:ունեին։ Կորեայի ազատագրումից ([[1945]]) հետո Հյուսիսային Կորեայում բարենպաստ պայմաններ ստեղծվեցին գիտության զարգացման համար:համար։ [[1946]] թվականին [[Փխենյան|Փխենյանում]]ում բացվեց Կիմ Իր Սենի անվան պետական համալսարանը:համալսարանը։ [[1947]] թվականին աշխատանքն սկսեցին գիտական առաջին հիմնարկները: հիմնարկները։
 
=== Փիլիսոփայությունը ===
[[Պատկեր:Jwaong Yun Tchi-ho.png|մինի|աջից|Կորեացի փիլիսոփա Յուանգ Յուն Չի-հոն]]
Կորեայի փիլիսոփայությունը միահյուսված է եղել կրոնական մտածողության հետ և ընդհուպ մինչև [[15-րդ դար|15-րդ դարում]]ում զարգացել է [[Բուդդայականություն|բուդդայականության]], [[կոնֆուցիականություն|կոնֆուցիականության]], [[Դաոսիզմ|դաոսիզմիդաոսիզմ]]ի պատմական տարբեր ձևերում:ձևերում։ 16-17-րդ դրաերում ձևավորվել է Կորեայի ամենախոշոր իդեալիստական՝ Չժու Սիի հետևորդների դպրոցը՝ սոննիհակը կամ լիհակը (Լի Իոիսն, Լի ի, Կիմ Ին, Իալ):։ Մատերիալիստական ավանդույթների ներկայացուցիչներն էին Կիմ Սի Սիպը և Սո Դյոն Դոկը:Դոկը։ [[17-րդ դար|17-րդ դարում]]ում չին փիլիսոփա Վան Ցան Մինի կորեական հետևորդները հակադրվել են նեոկոնֆուցիականությանը:նեոկոնֆուցիականությանը։ Իմ Սոն Զուն ([[18-րդ դար]]) արտահայտել է «կի» նյութական նախահիմքի առաջնության գաղափարը, նրա ուսմունքը շարունակել է Չխվե Խան Դին ([[19-րդ դար]]):։ [[17-րդ դար|17]]-[[19-րդ դար|19-րդ]] դարերում հասարակական մտքի մատերիալիստական ավանդույթների զարգացման բնագավառում նշանակալի ներդրում են ունեցել սիրխակ փիլիսոփայական և սոցիոլոգիական շարժման ներկայացուցիչները:ներկայացուցիչները։ [[18-րդ դար|18-րդ դարի]]ի վերջին-[[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի սկզբի կեսին փորձ է կատարվել ամրապնդել նեոկոնֆուցիականությունը (Կի Զոն Ջին):։ Տոնխակի աղանդի կրոնական ուսմունքը բովանդակում էր պանթեիստական տարրեր և մարդկանց համընդհանուր հավասարության իդեալը:իդեալը։ Արտասահմանի հետ կապեր հաստատելու ընթացքում Կորեա են թափանցում Արևմուտքի սոցիալ-քաղաքական ուսմունքները:ուսմունքները։ [[1919]] թվականի ապստամբությունից հետո տարածվել են [[մարքսիզմ]]-[[լենինիզմ|լենինիզմի]]ի գաղափարները:գաղափարները։ ճապոնական գաղութային տիրապետությունից Կորեայի ազատագրումից հետո մարքսիզմլենինիզմի գաղափարները տիրապետող դարձան Հյուսիսային Կորեայում: Կորեայում։
 
=== Տնտեսագիտությունը ===
Կորեայում հասարակական-տնտեսագիտական միտքը սաղմնավորվել է մոտ 2 հզ. տարի առաջ:առաջ։ Պատմական աղբյուրները վկայում են, որ [[մ. թ. ա. 4-րդ դար|մ. թ. ա. 4]]-[[մ.թ.ա. 7-րդ դար|7-րդ]] դարերում կորեացի գիտնականները զբաղվում էին հասարակական պրոցեսների ուսումնասիրությամբ:ուսումնասիրությամբ։ Նրանց տընտեսագիտական հայացքների վրա ակներև էր բուդդայականության, կոնֆուցիականության և դաոականության ազդեցությունը:ազդեցությունը։ [[Ֆեոդալական Կորեա|Ֆեոդալական Կորեայի]]յի տնտեսական զարգացման գլխավոր պրոբլեմը ագրարային հարցն էր:էր։ Առաջ էր քաշվում ֆեոդալական խոշոր սեփականության սահմանափակման և կենտրոնացված (պետ.) հողսաեփականության ամրապնդման (Կիմ Բու Սիկ), շահագործվող դասակարգերի դրության բարելավման (Չոն Դո Զոն, Լի Ի) գաղափարը:գաղափարը։ Մեծ էր «սիրհակ» դպրոցի ներկայացուցիչների (Լյու Հյոն Վոն, Պակ Չի Վոն, Չոն Ցակ Ցոն և ուրիշներ) հայացքների ազդեցությունը:ազդեցությունը։ Դրանք արտահայտում էին առաջադեմ ազնվականության, գյուղացիության և քաղաքի չքավորության շահերը:շահերը։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի վերջին քառորդում ձևավորված ազնվական-լուսավռրիչների խըմբի («ռեֆորմատորների կուսակցություն») ծրագրում առաջ էր քաշվում երկրի սոցիալ-տնտեսական իրականության և պետության կառուցվածքի բուրժուական վերափոխումների (միապետության պահպանմամբ) պահանջը:պահանջը։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի վերջում-[[20-րդ դար|20-րդ դարի]]ի սկզբում կազմավորվեց տնտեսագիտական մտքի բուրժուա-լուսավորչական ուղղությունը, որն ուներ մշակութային-հայրենասիրական բնույթ:բնույթ։ Սակայն Կորեայի գաղութացման շրջանում այն ջախջախվեց և վերածվեց բուրժ. ազգային ռեֆորմատորական չափավոր շարժման:շարժման։ Մարքսիզմ-լենինիզմի գաղափարները Կորեայում տարածվել են Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության հաղթանակից և հակաճապոնական ապստամբությունից ([[մարտի 1]], [[1919]]) հետո:հետո։ [[1930]]-ական թվականներին մարքսիստական տնտեսագիտական հայացքներն արտահայտվեցին կոմունիստների մշակած հակաճապոնական ազգային-ազատագրական պայքարի ծրագրում:ծրագրում։ [[1945]] թվականից մարքսիստական տնտեսագիտությունը զարգանում է Հյուսիսային Կորեայում: Կորեայում։
 
=== Գրականությունը ===
[[Պատկեր:Lee Kwang-su.jpg|մինի|ձախից|Լի Գվանսու]]
[[Պատկեր:Kim Myung-sun.jpg|մինի|աջից|Կիմ Մյունգսու]]
Մինչև [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի վերջը Կորեայի գրականությունը երկլեզվյան էր՝ խանմուներեն և կորեերեն:Կորեերենկորեերեն։Կորեերեն գրականության հնագույն նմուշները մինչև [[15-րդ դար|15-րդ դարի]]ի կեսերը չինական ձևափոխված հիերոգլիֆներով գրառված 25 ոչ մեծ բանաստեղծություններ են՝ խյանգաներ («հայրենի երկրի երգեր»), որոնք ստեղծվել են 7-11-րդ դարեր:դարեր։ Կորեական այբուբենով առաջին ստեղծագործությունն է «Զոն երկինք թռչող վիշապին» ([[1445]]):։ 16-17-րդ դարերի գրականության մեջ տիրապետել է բնանկարային քնարերգությունը:քնարերգությունը։ Իմդինյան ազատագրական պատերազմի ([[1592]]-[[1598]]) անմիջական արտահայտությունն էր Պակ Ին Նոյի ([[1561]]-[[1642]]) հայրենասիրական քնարերգությունը:քնարերգությունը։ Կորեերենպոեզիան ամփոփվել է «Կանաչ լեռների Երկրի անթառամ խոսքեր» (մոտ [[1727]]) և «Ծովից արևելք ընկած Երկրի երգեր» ([[1763]]) անթոլոգիաներում:Սիրայինլիրիկանանթոլոգիաներում։Սիրայինլիրիկան ծաղկման է հասել Սին Զե Հյոյի ([[1812]]-[[1884]]) ստեղծագործության մեջ:մեջ։ 17-19-րդ դարերում տարածված է եղել կորեերեն պատմվածքը՝ սոսոլը:սոսոլը։ Այս շրջանում են ստեղծվել հերոսական էպոպեան՝ «Իմդինյան ժամանակագրություն»-ը ([[17-րդ դար]]), խո Գյունի ([[1569]]—[[1618]]) «Պատմություն խոն Գիլ Դոնի մասին», «Պատմություն Սիմ Չխոնի մասին» ([[18-րդ դար]]), «Պատմություն նապաստակի մասին» (18-րդ դար) գործերը:գործերը։ Երևան են գալիս ազգային վեպեր (Կիմ Ման Զուն, [[1637]]-[[1692]], «Իննի մշուշային քունը» և այլն):։ Ի»անմուներենով պոեզիայի վերջին ներկայացուցիչներից են Չոն Յակ Ցոնը ([[1762]]-[[1836]]), Կիմ Սակկատը ([[1807]]-[[1864]]) և ուրիշներ:ուրիշներ։ Լի Ին Զիկի ([[1862]]-[[1916]]) և Լի Իսե Զոյի ([[1869]]-[[1927]]) կուլտուր-լուսավորական գաղափարներով տոգորված վեպերը նշանավորել են նոր արձակի շրջանը:շրջանը։ ժամանակակից կորեական նովելի կազմավորման գործում մեծ դեր են խաղացել գրող և բուրժ. նացիոնալիզմի գաղափարախոս Լի Գվան Սուն ([[1892]]-[[1951]]), նատուրալիստ-գրողներ Ցոմ Սան Սոպը ([[1897]]-[[1963]]) և Կիմ Դոն Ինը ([[1900]]-[[1951]]):։ Ճապոնիայի կողմից Կորեայի բռնագրավումը ([[1910]]) ժամանակավորապես կասեցրեց կորեական գրականության զարգացումը:զարգացումը։ [[1919]] թվականի ապստամբության ճնշումից հետո տարածում ստացան զանազան անկումային ուղղություններ:ուղղություններ։ Միաժամանակ մարքսիզմի ազդեցությամբ ձևավորվեց պրոլետարական գրականությունը:գրականությունը։ Վերջինիս նախակարապետը եղավ այսպես կոչված նոր ուղղության դպրոցը (սինգյոնխյանփհա), որի ներկայացուցիչներն են բանաստեղծ Լի Իք Մանը ([[1895]]-[[1932]]), նովելագիր Չխվե Սո ԻուԿ ([[1901]]-[[1932]]) և ուրիշներ:ուրիշներ։ [[1925]] թվականին ստեղծվել է պրոլետարական արվեստի Կորեական ֆեդերացիան (արձակվել է 1935 թվականին), որի մեջ մտել են արձակագիրներ Սոն Ցոնը (ծն. [[1903]]), Լի Գի Ցոնը (ծն. [[1895]]), Չո Մյոն Ւփն ([[1894]]-[[1942]]), Լի Բուկ Մյոնը (ծն. [[1908]]), բանաստեղծներ Լի Սան իյվան ([[1900]]-[[1943]]), Պակ Սե Ցոնը (ծն. [[1902]]), Պակ Փհար Ցանը (ծն. [[1905]])և ուրիշներ:ուրիշներ։ Այդ ժամանակ երևան եկան Լի Գի Ցոնի և կին գրող Կան Դյոն էի ռեալիստական վեպերը: վեպերը։
 
=== Ճարտարապետությունը և կերպարվեստը ===
[[Պատկեր:파주 용미리 마애이불입상 02.JPG|մինի|ձախից|Յոնգմի-րի, Ռաջու, Կորեա: Կանգնած երկու աստվածները՝ քանդակված ժայռի վրա]]
Նոր քարի դարից պահպանվել են կավածեփ կիսագետնատների մնացորդներ, կավե անոթներ:անոթներ։ ճապոնիայի արվեստի վրա ազդած և իր հերթին Չինաստանից ազդված Կորեայի բարձր գեղարվեստական մշակույթը, ըստ երևույթին, կազմավորվել է մեր դարաշրջանի սկզբին երեք պետությունների (Կոգուրյո, Պեկչե, Սիլլա) ժամանակ:ժամանակ։ Կոգուրյո պետության տարածքում պահպանվել են [[3-րդ դար|3]]-[[7-րդ դար|7-րդ]] դարի դամբարաններ (Անակայում, Փխենյւսնի մոտ), որոնց պատերն ու առաստաղը ծածկված են որմնազարդերով (կենցաղային տեսարաններ, դիմանկարներ ևն):։
 
Սիլլա պետության տարածքում պահպանված հուշարձաններից է Կյոնջուի մոտակայքի հսկա շշի ձևով, գրանիտե բլոկներից շարված Չխոմսոնդե աստղագիտական աշտարակը (7-րդ դար):։ Այդ շրջանի դեկորատիվ արվեստի նմուշներից են անջնարակ կավե անոթները, մետաղյա կերտվածքները (բրոնզե հայելիներ, ոսկե թագեր ևն), զարդապատ աղյուսները:աղյուսները։ Սիլլա պետության կազմում Կորեայի միավորումը նպաստել է մշակույթի նոր վերելքին:վերելքին։ Կառուցվել են քաղաքներ (այդ թվում՝ Կյոնջու մայրաքաղաքը):։ Բուդդայականության տարածումով (Սիլլայի պետական կրոնն էր) կառուցվել են քարե տաճարային . անսամբլներ և պագոդաներ [Սոկկուրամ քարանձավային տաճարը ([[742]]-[[764]]), Պուլգուկսա համալիրը ([[751]], վերակառուցվել է [[1350]] թվականին), Տաբոտհապ ([[751]]) և Սոկկատհատ ([[761]]) պագոդաներով՝ բոլորն էլ Կյոնջուի մոտակայքում!:։ 7-10-րդ դարի քանդակները կերտվել են Հնդկաստանի և Չինաստանի բուդդայական քանդակագործության կանոններով՝ կերպարներն օժտելով առանձնահատուկ ներշնչվածությամբ և ձևերի նորությամբ:նորությամբ։ Այդ ժամանակի դեկորատիվ-կիրառական արվեստը բազմազան է՝ քարի, մետաղի մշակում, մետաքսագործություն, լաքի կերտվածքներ, բամբուկի մանրաթելի հյուսում են:են։ Կորյո պետության դարաշրջանում ([[918]]-[[1392]]) կառուցվել են բարդացված ձևերով պագոդաներ (Հանսոնի (այժմ՝ Սեուլ) Պոպչըխոնսա տաճարի Խյոնմյոտհապ պա զողան, [[1085]]), այլ պաշտամունքային (Անբյոնա շրջանի Սոգվանսի մենաստանը, [[1386]], քանդվել է [[1950]]-1953 թվականներին) և աշխարհիկ (Մանվոլդե իշխանների պալատը Մոնդոյում (այժմ՝ Կեսոն), [[918]], քանդվել է [[1361]] թվականին) շինություններ: շինություններ։
 
Նշանակալից չափով զարգացել է մոնումենտալ քանդակագործությունը, փաթեթների վրա տուշով և ջրաներկերով գեղանկարչությունը:գեղանկարչությունը։ Ծաղկման են հասել քարե և ճենապակյա կերտվածքները:Լիկերտվածքները։Լի դինաստիայի օրոք ([[1392]]-[[1910]]) ստեղծվել են պալատների հոյակապ անսամբլներ (Կյոնբոկկունը Հանսոնում, [[1394]], քանդվել է 16-րդ դարում, վերականգնվել 19-րդ դարում, կրկին կործանվել [[1950]]-[[1953]] թվականներին):։ Պաշտամունքային կառույցներից շքեղությամբ աչքի են ընկնում Թխոնդոսի մենաստանը ([[16-րդ դար]], Կյոնսան Նամդո գավառում), Վոնգակսա մենաստանի պագոդան Հանսոնում ([[1467]]):։ Կորեայի ժողովրդական բնակարանները քարից, կավից, փայտից պատրաստված ցածր, միհարկանի տներ են, հատակի տակ ինքնատիպ ջեռուցման համակարգով («օնդոլ»):։ Կերպարվեստի զարգացման գործում նշանակալի դեր է խաղացել [[16-րդ դար|16-րդ դարում]]ում պալատին կից կազմակերպված Տոխվասո հաստատությունը, որը ծառայել է որպես գեղանկարչության ակադեմիա:ակադեմիա։ 15-16-րդ դարերի խոշոր բնանկարիչներից են Ան Գյոնը, Կան Ւփ Անը, Կիմ Սիկը, Չոն Սոնը, կենցաղագիր Ցուե Դու Սոն, «ծաղիկներ-թռչուններ» ժանրի վարպետ Լի Ամը:Ամը։ [[18-րդ դար|18-րդ դարում]]ում գործել են դեմոկրատական ուղղության կենցաղագիրներ, բնանկարիչներ, դիմանկարիչներ Կիմ Խոն Դոն, Կիմ Դիկ Սինը, Սին Ցուն Բոկը, անիմալիստներ Սիմ Սա Զոնը, Պյոն Սան Բյոկը:Բյոկը։ Ավանդական «ծաղիկներ-թռչուններ» ժանրի 19-րդ դարի նշանավոր վարպետներից են Չան Սին Օպը, Նամ Դե Օւն:Օւն։ 19-րդ դարի վերջին աշխատել են նաև յուղաներկով:յուղաներկով։ 15-19-րդ դարերում շարունակվել է ճենապակու, խեցեղենի արտադրության կատարելագործումը:կատարելագործումը։ ճապոնական գաղութատիրության շրջանում ([[1910]]-[[1945]]) կառուցվել են եվրոպական և ճապոնական ճարտարապետության ազդեցությունը կրող շենքեր:շենքեր։ Այդ ժամանակ են աշխատել քանդակագործ Կիմ Բոկ Չինը [պրոլետարական արվեստի կորեական ֆեդերացիայի ([[1925]]-[[1935]]) առաջին ղեկավարներից] և այլ առաջադեմ արվեստագետներ, որոնք ճշմարտացիորեն են արտացոլել կորեական ժողովըրդի՝ անկախության համար մղած պայքարը: պայքարը։
 
=== Երաժշտությունը ===
Տող 69.
[[Պատկեր:Museum of Traditional Korean Music 020.JPG|մինի|Կորեական ժողովրդական երաժշտական գործիք]]
[[Պատկեր:Museum of Traditional Korean Music 007.JPG|մինի|Կորեական ժողովրդական երաժշտական գործիք]]
Կորեական երաժշտության լադային կառուցվածքի հիմքը կազմում է դիատոնիկայի և քրոմատիզմի տարրերով պենտատոնիկան:Ավանդականպենտատոնիկան։Ավանդական երաժշտական ձևերը կազմավորվել են մ. թ. 3-9-րդ դարերում:դարերում։ Այդ շրջանի վերջում արքունիքին կից գոյություն են ունեցել երգչախմբային և գործիքային անսամբլներ:անսամբլներ։ Նշանակալից էր բազմաթիվ երաժշտական գործիքների (այդ թվում՝ կոմունգոյի՝ լյուտնյայի տիպի 6-լարանի կսմիթավոր նվագարան) ստեղծող Վան Սանակի ([[6-րդ դար]]) և երգիչ, 200-ից ավելի կոմպոզիցիաների հեղինակ, կայագիմ կսմիթավոր նվագարանի (գուսլիի տարատեսակներից) ստեղծող Ուրիկի ([[6-րդ դար|6-րդ դարի]]ի վերջ) գործունեությունը:գործունեությունը։ Ուրիկի աշակերտներից և հետնորդներից էին Կեգոն, Մանդոկը, Նիմունը (բոլորն էլ 6-րդ դար), Օկ Պո Դոն ([[8-րդ դար]]) և ուրիշներ:ուրիշներ։ [[14-րդ դար|14]]-[[16-րդ դար|16-րդ]] դարերում մայրաքաղաքում հանդես են եկել մեծ նվագախմբեր ու երգչախմբեր, գործել են բազմաթիվ խոշոր երաժիշտներ:երաժիշտներ։ Կորեայի երաժըշտության զարգացման համար մեծ դեր է կատարել Պակ Ցոնը ([[15-րդ դար]]), որը հիմնադրել է առաջին երաժշտական ուսումնական հաստատությունը, դասակարգել հին նվագարանները և հայտնի էր որպես պալատական և ժողովրդական երաժշտական ստեղծագործությունների կատարող:կատարող։ 1432 թվականին ընդունվել է կանոնական պալատական նոր երաժշտություն, և ստեղծվել նոտագրության հատուկ համակարգ, որի շնորհիվ և պահպանվել են հնագույն մեղեդիները:մեղեդիները։ 1493 թվականին Սոն Սյոնը և ուրիշներ կազմել են «Երաժշտագիտության հիմունքներ» կորեական երաժշտական հանրագիտարանը:հանրագիտարանը։ [[16-րդ դար|16-րդ դարի]]ի 2-րդ կեսից Կորեայի երաժըշտական արվեստն անկում է ապրել:ապրել։ Զարգացել են հիմնականում ժող. երգի ժանրերը:ժանրերը։ [[17-րդ դար|17]]-[[18-րդ դար|18-րդ]] դարերում երաժշտության վերածնունդը կապված էր պհանսորի ասերգի հետ (կատարողները՝ Ւ^ա իսսն Դամ, Չխվե Սոն Դալ, Կվոն Սամ Դիկ): ։
 
[[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի կեսին մշակվել է ձայնավարության համակարգ (ըստ պհանսորի մեղեդիների):։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի 2-րդ կեսին պհանսորից ծագել է չհանգիկ ժող. երաժշտական դրամայի ժանրը, որը հետագայում վերածվել է ազգային օպերայի:օպերայի։ Ստեղծողն էր Սին Ջե խյոն:խյոն։ Այդ շրջանի նշանավոր երաժիշտներից էին դիրիժոր Մուն Զա Դոկը, կայագիմ նվագող Կիմ Զան Զոն:Զոն։ [[20-րդ դար|20-րդ դարի]]ի սկզբից հետզհետե մուտք է գործել եվրոպական երաժշտությունը:երաժշտությունը։ [[1910]] թվականից ճապոնական գաղութատիրությունն արգելակ ել է կորեական երաժշտական արվեստի զարգացումը (մինչե [[1945]] թվականը): ։
 
=== Թատրոնը ===
[[Պատկեր:Meijiza, Keijo, 1937.jpg|մինի|ձախից|Կեյջո թատրոնը [[1937]] թվականին]]
Կորեայի տոնական ծեսերն ու խաղերը պարունակել են դրամատիկական գործողության տարրեր:տարրեր։ Երեք պետությունների ժամանակաշրջանում ձևավորվել է դիմակով պարի արվեստը՝ թհալչհումը:թհալչհումը։ [[14-րդ դար|14]]-[[15-րդ դար|15-րդ]] դարերում ծնունդ են առել կամյոնգիկ դիմակների ժողովրդական թատրոնը և ինհյունգիկ տիկնիկների թատրոնը:թատրոնը։ Միջին դարերում ժողովրդական թատրոնի կազմավորմանը նպաստել է կվանդեների (հիսարիոնների) գործունեությունը, որոնց հետ է կապված պհանսորի ժանրի զարգացումը:զարգացումը։ Կորեական պրոֆեսիոնալ թատրոնը սկզբնավորվել է [[19-րդ դար|19-րդ դարում]]ում և կապված է Մին Ջե Իյոյի անվան հետ:հետ։ [[1911]] թվականին հիմնադրվել է «Լսյոկսինդան» («Բարեփոխումների թատերախումբ») թատրոնը:թատրոնը։ ճապոնիայում սովորող կորեացի ուսանողները [[1921]] թվականին կազմակերպել են «Դրամատիկական արվեստի միություն»-ը:ը։ [[1930]] թվականին Փխենյանում ստեղծվել է «Մաչխի» («Մուրճ») պրոլետ. թատրոնը, Տեգուում՝ «Փողոցային թատրոնը», 1931 թվականին Կեսոնում՝ «Մասսայական թատրոնը», [[1932]] թվականին Մասանում՝ «Դրամատիկ արվեստի ընկերությունը», Փխենյանում՝ «Ապագայի թատրոնը» են:են։ ճապոնական գաղութատիրության օրոք ազգային թատրոնների գործունեությունը սահմանափակվել է, ենթարկվել խիստ գրաքննության:գրաքննության։
 
=== Կինոն ===
[[Պատկեր:Lee Chang-dong 2010.jpg|մինի|Ներկայումս հայտնի ֆիլմարտադրող Լի Չենգ-Դոնգը]]
[[Պատկեր:Kanggeonneo maeul 1935.jpg|մինի|ձախից|<<Նա Վուն Գյու>> ֆիլմի ցուցափեղկը]]
Առաջին ֆիլմը նկարահանվել է 1921 թվականին:թվականին։ [[1920]]-ական թվականների 2-րդ կեսին նկարահանվել են ժողովրդի ծանր կյանքը պատկերող ֆիլմեր («Թափառաշրջիկը», [[1927]], «Մռայլ ուղի», 1928 են):։ Ռեժիսոր, սցենարիստ և դերասան Ուն Դյուի ֆիլմերը («Արիրան», [[1926]], «Աիրո որոնումներ», [[1928]]) արտահայտել են բողոք գաղութատիրական լծի և սոցիալական անարդարությունների դեմ:դեմ։ [[1930]]-ական թվականների կեսերից մինչև [[1940]]-ական թվականների սկիզբը Կորեայի կինեմատոգրաֆիան, լինելով ճապոնացիների հսկողության տակ, չի զարգացել, ցուցադրվել են գլխավորապես գերմանական, իտալական, ճապոնական ֆիլմեր: ֆիլմեր։
 
 
== Կորեական Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն. Ընդհանուր տեղեկություններ ==
ԿԺԴՀ-ն սոցիալիստական պետություն է, գտնըվում է Կորեա թերակղզու հյուսիսային մասում, մասամբ՝ Եվրասիա մայր ցամաքում:ցամաքում։ Տարածությունը 121,2 հզ. կմ<sup>2</sup> է, բնակչությունը՝ մոա 17 մլն ([[1978]]):։ Պետական լեզուն կորեերենն է, մայրաքաղաքը՝ Փխենյանը:Փխենյանը։ Բաժանված է 9 նահանգի:նահանգի։ Փխենյան, Չհոնջին, համխին, Կեսոն կենտրոնական ենթակայության քաղաքները առանձնացված են որպես հատուկ վարչական միավորներ և հավասար եցւիս ծ պրովինցիաների: պրովինցիաների։
 
=== Պետական կարգը ===
Գործող սահմանադրությունն ընդունվել է [[1972]] թվականին:թվականին։ Պետական իշխանության բարձրագույն և միակ օրենսդական մարմինը միապալատ Գերագույն ժողովրդական ժողովն է (Գժժ), նստաշրջանների միջև ընկած ժամանակամիջոցում՝ նրա Մշտական խորհուրդը:խորհուրդը։ Գժժ ընտրվում է համընդհանուր, ուղղակի, հավասար և գաղտնի րնտրությ անների միջոցով՝ 4 տարի ժամկետով:ժամկետով։ Ընտրական իրավունքից օգտվում են 17 տարեկան դարձած բոլոր քաղաքացիները:քաղաքացիները։ Պետական իշխանության բարձրագույն ղեկավար մարմինը՝ Կենտրոնական ժողովրդական կոմիտեն, գլխավորում է նախագահը:նախագահը։ Պետական իշխանության բարձրագույն վարչական գործադիր մարմինը Վարչական խորհուրդն է՝ պրեմիերի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։ Իշխանության տեղական մարմինները կենտրոնական ենթակայության նահանգների ու քաղաքների, նահանգական ենթակայության գավառների, քաղաքների, շրջանների ժողովրդական ժողովներն են:են։ Կորեայում արդարադատությունն իրականացնում են՝ [[կենտրոնական դատարան|կենտրոնական դատարանը]]ը, նահանգական, քաղաքների կենտրոնական ենթակայության և հատուկ դատարանները (զինվորական տրիբունալները): ։
 
=== Բնակչությունը ===
[[1961]]—[[1970]] թվականներին բնակչության միջին տարեկան աճը կազմել է 2,6% :։ [[1970]] թվականին ժողտնտեսության մեջ զբաղված էր մոտ 6 մլն մարդ, արդյունաբերության մեջ՝ ավելի քան 30% ը, գյուղատնտեսության մեջ՝ մոտ 40% ը:ը։ Առավել խիտ է բնակեցված Հվանհե-Նաւքդո պրովինցիան:պրովինցիան։ [[1963]] թվականին քաղաքային բնակչությունը 45% էր [[1953]] թվականի 18%ի դիմաց:դիմաց։ Մեծ քաղաքներն են [[Փխենյան|Փխենյանը]]ը, [[Չհոնջին|Չհոնջինը]]ը, [[իյամխին|իյամխինը]]ը, [[Սինիյջու|Սինիյջուն]]ն, [[Վոնսան|Վոնսանը]]ը, [[Կեսոն|Կեսոնը]]ը, [[Կիմ-Չհեկ|Կիմ-Չհեկը]]ը, [[Իփննամ|Իփննամը]]: ը։
 
=== Պատմական ակնարկ ===
ԿԺԴՀ ստեղծվել է [[1948]] թվականին, ամբողջ կորեական ժողովրդի ազատ կամքով՝ համակորեական ընտրությունների հիման վրա:վրա։ [[1949]] թվականին ընդունվել է ժողովրդական տնտեսության զարգացման երկամյա պլանը, որը նախատեսում էր ժողովրդական տնտեսության վերականգնում և հետագա զարգացում:զարգացում։ [[1949]] թվականի հունիսին Հյուսիսային և Հարավային Կորեաների աշխատանքային կուսակցությունների միացյալ պլենումում ստեղծվեց Կորեայի աշխատանքային կուսակցությունը (ԿԱԿ), որը գլխավորեց քաղաքական և տնտեսական շինարարությունը:շինարարությունը։ Նույն թվականին ստեղծված Միացյալ դեմոկրատական հայրենական ճակատը (ՄԴՀՃ) հանդես եկավ երկու Կորեաների խաղաղ միավորման առաջարկությամբ:առաջարկությամբ։ Սակայն հարավ-կորեական իշխանությունները մերժեցին և [[1950]] թվականի [[հունիսի 25|հունիսի 25-ին]] պատերազմ սանձազերծեցին ԿԺԴՀ-ի դեմ:դեմ։ ԱՄՆ-ը միջամտեց կորեական ներքին կոնֆլիկտին, ինտերվենցիային, որն իրականացվում էր «ՄԱԿորեայի զորքերի» ցուցանակով, մասնակցում էին մի շարք այլ երկրներ:երկրներ։ Զորքերի կեսից ավելին ամերիկյան էր:էր։ Կորեական ժողովրդի (որին օգնում էին ՄՍՀՄ-ը, ՉԺՀ և սոցիալիստական մյուս երկրները) [[1950]]—[[1953]] թվականների Հայրենական ազատագրական պատերազմն ավարտվեց [[1953]] թվականի [[հուլիսի 23|հույիսի 23-ի]] զինադադարով: զինադադարով։
 
Պատերազմը մեծ վնաս հասցրեց երկրի ժողովրդական տնտեսությանը:տնտեսությանը։ Ետպատերազմյան ժամանակաշրջանում ԿԺԴՀ-ի աշխատավորները, սոցիալիստական երկրների օգնությամբ, ոչ միայն բուժեցին պատերազմի հասցրած վերքերը, այլև էապես ամրապնդեցին հանրապետության նյութատեխնիկական բազան:բազան։ [[1958]] թվականի վերջին ավարտվեց քաղաքի և գյուղի սոցիալիստական վերափոխումը:վերափոխումը։ ԿԱԿորեայի 5-րդ համագումարը ([[1970]] թվականի նոյեմբեր) արձանագրեց, որ ԿԺԴՀ վերածվել է սոցիալիստական ինդուստրիալ պետության, որի արդյունաբերությունը տալիս է համախառն արտադրանքի 3/4-ը:ը։ Համագումարը հաստատեց ժող. տնտեսության զարգացման 6-ամյա ([[1971]]—[[1976]]) պլանը, որը կատարվեց ժամկետից շուտ:շուտ։ Սոցիալիզմի նվաճումները օրենսդրորեն ամրապնդվեցին ԿԺԴՀ-ի նոր սահմանադրությամբ (1972 թվականի դեկտեմբերի 27):։ ԿԺԴՀ հետևողականորեն պայքարում է օտարերկրյա բոլոր զորքերը Հարավային Կորեայից դուրս բերելու և երկիրն առանց արտաքին միջամտության, դեմոկրատական հիմունքներով, խաղաղ կերպով միավորվելու համար:համար։
[[Պատկեր:March 1st movement.jpg|մինի|Մարտի 1-ի շարժման արտացոլումը՝ տեղադրված Սեուլում]]
[[1976]] թվականին ԿԺԴՀ դիվանագիտական հարաբերություններ էր պահպանում 92 պետության հետ:հետ։ [[1973]] թվականից մշտական դիտորդներ ունի ՄԱԿորեայի շտաբ-կայանում և ՄԱԿորեայի քարտուղարության եվրոպական գրասենյակում (Ժնև):։ Քաղաքական կուսակցությունները, արհմիությունները և այլ հասարակական կազմակերպությունները:կազմակերպությունները։ Կորեայի աշխատանքային կուսակցութուն (ԿԱԿ), ստեղծվել է [[1945]] թվականին, մինչև [[1946]] թվականը կոչվել է Կորեայի կոմունիստական կուսակցություն:կուսակցություն։ Դեմոկրատական կուսակցություն, ըստեղծվել է [[1945]] թվականին:թվականին։ Չխոնդոգյո Չխոնուդան կուսակցություն, ստեղծվել է [[1946]] թվականին:թվականին։ Միացյալ դեմոկրատական հայրենական ճակատ (ՄԴՀՃ), ստեղծվել է [[1949]] թվականին:թվականին։ Ընդգրկում է 70-ից ավելի քաղաքական կուսակցություններ և հասարակական կազմակերպություններ:կազմակերպություններ։ ՄԴՀՃ-ի մեջ ղեկավարող ուժը ԿԱԿ-ն է:է։ Կորեայի միացյալ արհմիություններ, ստեղծվել է [[1945]] թվականին, մտնում է ԱՀՖ-ի մեջ, ունի 2,4 մլն անդամ:անդամ։ Կորեայի գյուղատնտեսության աշխատավորների միություն, ստեղծվել է [[1965]] թվականին, ունի 2,6 մլն անդամ:անդամ։ Կորեայի սոցիալիստական աշխատավորերիտասարդության միություն, ստեղծվել է
թվականին, ունի 2,7 մլն անդամ:անդամ։ Կորեայի դեմոկրատական կանանց միություն, ստեղծվել է [[1945]] թվականին, ունի ավելի քան 2,7 մլն անդամ:անդամ։ Կորեա-սովետական բարեկամության ընկերություն, ստեղծվել է [[1945]] թվականին: թվականին։
 
=== Տնտեսա-աշխարհագրական ակնարկ ===
ԿԺԴՀ Ժողովրդական իշխանության տարիներին գաղութային հետամնաց երկրից դարձել է ինդուստրիալ պետություն:պետություն։ Կորեայի հյուսիսային մասում սոցիալ-տնտեսական վերափոխումը (հողային ռեֆորմը և արդյունաբերության ազգայնացա մը [[1946]] թվականին, գյուղատնտեսական կոոպերացումը [[1953]]—[[1958]] թվականներին) հանգեցրեց արտադրողական ուժերի արագ վերելքին:Սոցիալիզմինյութատեխնիկականվերելքին։Սոցիալիզմինյութատեխնիկական բազայի ստեղծումից հետո արդյունաբերական արտադրանքի միջին տարեկան աճը [[1957]]—[[1970]] թվականներին կազմում էր 19,1% , արդյունաբերության բաժինը ազգային եկամտում [[1969]] թվականին հասել էր 65%-ի:ի։ [[1976]] թվականին ավարտվել է Անջու և Հարավային Չհոնջին նոր քաղաքների կառուցումը: կառուցումը։
 
=== Արդյունաբերությունը ===
[[1970]] թվականին արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը 21 անգամ գերազանցել է [[1949]] թվականի մինչպատերազմյան մակարդակը:մակարդակը։ Փոխվել է արդյունաբերության կառուցվածքը:կառուցվածքը։ Ժողովրդականիշխանության տարիներին ստեղծվել են մեքենաշինություն, օրգ. քիմիայի ճյուղեր, շինանյութերի արդյունաբերություն, աճել է էներգետիկ տնտեսությունը:տնտեսությունը։ Իամխինի բրնձահավաք մեքենաների գործարանում Լեռնահանքային արդյունաբերությունը ներկայացված է անտրացիտի (90%-ը տալիս է Հյուսիսային ավազանը), գորշ ածխի (2/3-ը՝ Տումանգանի ավազանը), երկաթի (Մուսան), կապարի-ցինկի (Կոմդոկ), վոլֆրամի (Մաննյոն, Կյոնսու), պղնձի (Կապսան), ոսկու և արծաթի (Սոնհին, Հոլդոն, Սուան) արդյունահանությամբ:արդյունահանությամբ։
[[Պատկեր:1967 Shinjin (Toyota) Publica 신진 퍼블리카.jpg|մինի|ձախից|1967 թվականին Կորեայում արտադրված <<Տոյոտա>> մակնիշի մեքենա]]
Արդյունահանվում են նաև մանգանի, քրոմի, կոբալտի և մագնեզիտի հանքանյութեր, ամորֆ գրաֆիտ ևն:ևն։ Հիդրոէներգետիկ ռեսուրսները տալիս են էլեկտրաարտաղրանքի 75%-ը:ը։ Ամնոկկան գետի ավազանում ստեղծված հիդրոէներգետիկ համալիրն ունի ավելի քան 2,5 մլն կվա կարողություն:կարողություն։ իրենց հզորությամբ նշանավոր են Փխենյանի (500 հզ. կվտ) և Պուկչհանի (600 հզ. կվտ) [[ԶԷԿ]]-երը:երը։ Սև մետալուրգիան հիմնականում կենտրոնացած է Կորեայի հս-արևելքում (Չհոնջին, Կիմ-Չհեկ, Պուրյոն) և Տետոնգան գետի ստորին ավազանում (Սինհո, Սոննիմ, Կանսո):։ Գունավոր մետալուրգիայի կենտրոններն են Նամփհոն, Մունփհյոնը և Իամխինը:Իամխինը։ Արդյունաբերության առաջատար ճյուղը Սարիվոնի պահածոների կոմբինատումմեքենաշինությունն է (հաստոցաշինություն, սարքաշինություն, ավտոմոբիլաշինություն, տրակտորաշինություն, նավաշինություն, լեռնահանքային, մետալուրգիական, քիմ. և գյուղատնտ. մեքենաշինություն, գործիքների արտադրություն, էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերություն):։ Արդ. հիմնական հանգույցներն են Տեդոնգանի, Հյուսիս-Արևմտյան, Հյուսիսային և Արևելյան շրջանները:շրջանները։ Զարգացած է քիմիական արդյունաբերությունը:արդյունաբերությունը։ Հիմնական կենտրոնը Ւփննամն է:է։ Կան երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների, ճենապակե-հախճապակե իրերի, աղյուսի, թաղանթանյութի-թղթի արտադրության և փայտամշակման, տեքստիլ, կոշկեղենի, սննդի ձեռնարկություններ:ձեռնարկություններ։ Զարգացած է ձկնեղենի և ծովային մթերքների վերամշակման ու պահածոների արդյունաբերությունը: արդյունաբերությունը։
 
 
=== Գյուղատնտեսությունը ===
[[Պատկեր:Korean farmer ploughing c.1900.jpg|մինի|ձախից|Կորեացի աշխատողը 1900-ական թվականներին]]
[[Պատկեր:Organic museum and center in Namyangju City (4444965824).jpg|մինի|աջից|Այժմյան գյուղատնտեսական գործարան]]
1949-1970 թվականներին գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալը աճել է 2,5 անգամ:անգամ։ Գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի 70% ը տալիս է երկրագործությունը, 30% ը՝ անասնապահությունը:անասնապահությունը։ [[1960]] թվականին գյուղատնտեսական ամբողջ արտադրանքը տվել է սոցիափստական սեկտորը:սեկտորը։ Մշակովի հողերը գրավում են տերիտորիայի 16% ը, որի 1/3-ը (700 հզ. հա) ոռոգելի է:է։ Ցանքատարածությունների 2/3-ը զբաղեցնում են հացահատիկային (բրինձ, եգիպտացորեն, կորեկազգիներ), 1/5-ը՝ տեխ. (ներառյալ սոյան) կուլտուրաները, մնացած մասը՝ բանջարեղենը, կարտոֆիլն ու կերային կուլտուրաները:կուլտուրաները։ ԿԺԴՀ սոյա արտադրող երկրներից է:է։ Աճեցնում են բամբակ, ւ]ուշ, ծխախոտ, շաքարի ճակնդեղ:ճակնդեղ։ Ամենուրեք տարածված է բանջարաբուծությունը, Կեսոնի շրջանում՝ մարդարմատի (ժենշենի) մշակությունը:մշակությունը։ Զարգացած է այգեգործությունն ու պտղաբուծությունը (130 հզ. հա):։ Հատուկ ուշադրություն է դարձվում անասնապահության, թռչնաբուծության և շերամապահության զարգացմանը:զարգացմանը։ Բնակչությունը սննդամթերքով ապահովելու գործում կարևոր դեր ունեն ծովամթերքների արդյունահանումն ու վերամշակումը:վերամշակումը։ Զարգացած է անտառատնտեսությունը (անտառածածկ է 9 մլն հա): ։
 
=== Տրանսպորտը ===
[[Պատկեր:MetroPyongyang.jpg|մինի|Մետրո Փհենյանում]]
[[Պատկեր:Chongjin 129.76768E 41.77955N.jpg|մինի|ձախից|Չհոնջինը տիեզերքից]]
Երկաթուղիներիերկարությունը ավելի քան 6 հզ. կմ է (որից 4 հզ. կմճ էլեկտրիֆիկացւլած), ավտոճանապարհներինը՝ 21 հզ. կմ-ից ավելի:ավելի։ Նավարկելի են խոշոր գետերի ստորին հոսանքները:հոսանքները։ Ծովային գլխավոր նավահանգիստներն են Չհոնջինը, Իփննամը, Վոնսանը, Նամփհոն:Նամփհոն։ Զարգանում է ավիահաղորդակցությունը:ավիահաղորդակցությունը։ Արտաքին տնտեսական կապերը:կապերը։ [[1979]] թվականին ԿԺԴՀ առևտրական կապերի մեջ է եղել ավելի քան 100 երկրի հետ:հետ։ Գլխավոր գործընկերներն են սոցիալիստական երկրները, հատկապես ԱԱՀՄ-ը:ը։ [[1949]] թվականի մարսփ 17-ի համաձայնագրով ԱԱՀՄ-ը ետպատերազմյան առաջին տասնամյակի ընթացքում ԿԺԴՀ-ի տնտեսության վերականգնման և նոր շինարարության համար անհատույց տրամադրել է 300 մլն ռոբլի:ռոբլի։ ԽՍՀՄ-ի օգնությամբ վերականգնվել և կառուցվել են արդյունաբերական կոմբինատներ, գործարաններ, էլեկտրակայաններ և այլ ձեռնարկություններ:ձեռնարկություններ։ Դրամական միավորը վոնան է: է։
 
=== Բժշկա-աշխարհագրական բնութագիրը ===
Ծննդի և մահացության վերաբերյալ ճշգրիտ տվյալներ չկան:չկան։ Ներկայումս վերացվել են հատուկ վտանգավոր հիվանդությունները:հիվանդությունները։ [[1950]]—[[1953]] թվականների պատերազմի ընթացքում Կորեան կորցրեց բուժկանխարգելիչ հիմնարկների 95,6%-ը:ը։ [[1964]] թվականին կար 5,3 հզ. հիվանդանոց և պոլիկլինիկա (51,1 հզ. հիվանդանոցային մահճակալով):։ Հիվանդանոցային ցանցի վերակառուցմանը մեծ օգնություն են ցույց տվել սոցիալիստական երկրները [[1967]] թվականի վերջում Կորեայում աշխատել են 22,1 հզ. բժիշկ և բուժակ (չհաշված զինվորականը), 380 բնակչին՝ 1 բժիշկ:բժիշկ։ Գործում են 3 ([[1964]]) բժշկական ինստիտուտնոր, ռազմաբժշկական ակադեմիա և բժշկական գիտությունների ակադեմիա:ակադեմիա։ Միջին բուժաշխատողներ են պատրաստում 7 տեխնիկումներ, մանկաբարձական 12 և բուժքույրական 58 դպրոց:դպրոց։ ժողովրդական կրթությունը:ճապոնականկրթությունը։ճապոնական օկուպացիայի տարիներին վարվել է կրթության և կորեական կուլտուրայի սահմանափակման քաղաքականություն:քաղաքականություն։ Ազատագրվելուց ([[1945]]) հետո ԿԺԴՀ-ում ստեղծվել են 4-ամյա դպրոցներ, ուսուցումը տարվել է մայրենի լեզվով:լեզվով։ [[1948]] թվականին ԿԺԴՀ-ի կառավարությունը որոշում է ընդունել [[1950]] թվականից համընդհանուր պարտադիր տարրական 4-ամյա կրթության մասին:մասին։ [[1958]] թվականից բոլոր տիպի ուս. հաստատություններում ուսուցումը դարձել է ձրի:ձրի։ [[1958]]-[[1959]] ուսումնական տարում ԿԺԴՀ-ում առաջին անգամ մտցվել է 7-ամյա պարտադիր կրթություն:կրթություն։ [[1959]] թվականին օրենք է ընդունվել տարրական (4 տարի), ոչ ւրիվ միջնակարգ (3 տարի), տեխնիկական (2 տարի) և բարձրագույն տեխնիկական (2 տարի) դպրոցների մասին:մասին։ [[1967]]-[[1968]] ուսումնական տարում մտցվել է համընդհանուր պարտադիր 9-ամյա ուսուցում: ուսուցում։
 
1967 թվականին ԿԺԴՀ ուներ բոլոր տեսակի 9165 դպրոց, այդ թվում՝ 4064 ժողովրդական, 3335 միջնակարգ, 467 բարձրագույն տեխնիկական:տեխնիկական։ 1973 թվականին օրենք է ընդունվել համընդհանուր 10-ամյա պարտադիր կրթության և միամյա նախադպրոցական դաստիարակության մասին:մասին։ Խոշոր բուհերն են. Կիմ Իր Սենի անվան պետական, Կիմ Զխեկայի անվան պոլիտեխնիկական (Փխենյանում), Ւփննամի պոլիտեխնիկական, Վոնսանի գյուղատնտեսական ինստիտուտները:ինստիտուտները։ Փխենյանում են գտնվում պետական կենար, (հիմն. [[1945]], 1,5մլն կտոր գիրք), ԿԺԴՀ ԳԱ (1952, մոտ 2 մլն կտոր գիրք) գրադարանները, պատմության կենտրոնական (1928), Կորեական հեղաՓոխության ([[1948]]), ազատ ագրական պայքարի կենտրոնական ([[1953]]), ազգագրության ([[1956]]), նրբագեղ արվեստների կենտրոնական (1954) թանգարանները: թանգարանները։
 
=== Գիտական հիմնարկները ===
ԿԺԴՀ-ում ստեղծվել են ([[1948]] թվականից հետո) քիմիական կենտրոնական, լեռնային արդյունաբերությանկենտրոնական, անասնաբուժական պետական գիտահետազոտական ինստ-ները:ները։ [[1952]] թվականին հիմնվել է ԿԺԴՀ ԳԱ, [[1963]] թվականին՝գյուղատնտեսական գիտությունների, [[1963]] թվականին՝ բժշկական գիտությունների, [[1964]] թվականին՝ հասարակական գիտությունների ակադեմիաները:ակադեմիաները։ Ստեղծվել են ռադիոէլեկտրոնիկայի,ավտոմատիկայի, միջուկային տեխնիկայի գիտական ինստ-ներ և լաբորատորիաներ:լաբորատորիաներ։ Գիտական հրատարակություններից են «Չայոն կվահակ», «Կվահակ սեգե», «Տեդժուն կվահակ» պարբերականները: Տնտեսագիտությունը:պարբերականները։ Տնտեսագիտությունը։
 
ԿԺԴՀ-ում տնտեսագիտական միտքը զարգացել է մի քանի ուղղությամբ, համակողմանիորեն ուսումնասիրվել է դասական ժառանգությունը, հրապարակվել են կորեացի մտածողների առավել արժեքավոր աշխատությունները, ընդհանրացվել վաղ, միջին և ուշ [[ֆեոդալիզմ|ֆեոդալիզմի]]ի
, երկրի սոցիալ-տնտեսական պատմության ուսումնասիրությունները:ուսումնասիրությունները։ Մեծ ուշադրություն է հատկացվում [[սոցիալիզմ|սոցիալիզմի]]ի քաղաքատնտեսության պրոբլեմների մշակմանը, Կորեայի աշխատանքային կուսակցության տնտ. քաղաքականության, նաև ագրարային հարցերին, կոոպերատիվ սեփականության ամրապնդում ու զարգացում, գյուղատնտեսության կառավարման կատարելագործում, գյուղի ու քաղաքի էական տարբերությունների վերացում են:են։ Դրանք լուսաբանված են Կիմ Իր Մենի, նաե Հոն Դալ Մոնի, Սին Ջե Տոյի և մյուսների աշխատություններում:աշխատություններում։ Տնտեսական պրոբլեմների մշակմամբ զբաղվում են էկոնոմիկայի ու ժող. տնտեսության ինստիտուտները, Փխենյանի համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետը: ֆակուլտետը։
 
=== Գրականությունը ===
[[Պատկեր:Wislawa Szymborska and Ko Un and Tomas Venclova Cracow Poland October23 2009 Fot Mariusz Kubik 05.jpg|մինի|Ժամանակակից գրող Իզլավա Սիմբորսկան]]
[[1945]] թվականից հյուսիսային Կորեայում ([[1948]] թվականից՝ ԿԺԴՀ) սկսել է կազմավորվել սոցիալիստական գրականությունը:գրականությունը։ [[1946]] թվականից Կորեայի գրողները միավորվել են հյուսիսային Կորեայի գրականության և արվեստի գործիչների ասոցիացիայի մեջ:մեջ։ Ժողովրդականություն է վայելել բանաստեղծ-հռետոր Չո Գի Չխոնը ([[1913]]—[[1951]]):։ Գյուղի դեմոկրատական վերափոխումներն են արտացոլված Չխվե Մյոն Իկի, Չխոն Սե Բոնի պատմվածքներում ու ակնարկներում, Լի Գի Ցոնի «Հող» ([[1948]]-[[1960]]) վեպում:վեպում։ [[1950]]—[[1953]] թվականների հայրենական ազատագրական պատերազմով է պայմանավորված հերոսական և հայրենասիրական թեմաների երեան գալը:գալը։ 1953 թվականին ստեղծվել է Կորեայի գրողների միությունը:Ետպատերազմյանմիությունը։Ետպատերազմյան գրականության հիմնական թեման մնում է խաղաղ, ստեղծագործ աշխատանքը:աշխատանքը։ Պոեզիա են գալիս նոր ուժեր՝ Լի խո Իլ, Պեկ Ին Զուն և ուրիշներ:Զարգանումուրիշներ։Զարգանում է ժամանակակից վեպը (Չուն Սե Զուն, Չխոն Սե Բոն, Օմ Խին Սոպ):։ [[1960]]-ական թվականներին հայտնվեցին պատմական խոշոր կտավներ [Լի Գի Ցոնի «Թումանգան գետը» ([[1954]]-[[1961]]), Պակ Սե Ցոնի «Տայգայի պատմությունը» ([[1962]] և այլն]:։ [[1960]]-ական թվականների վերջի-1970-ական թվականների սկզբի գրականության մեջ արտացոլված են սոցիալիստական շինարարության հաջողությունները: հաջողությունները։
 
=== Ճարտարապետությունը և կերպարվեստը ===
Տող 138 ⟶ 136՝
[[Պատկեր:Korea-Songgwangsa-wall.painting-03.jpg|մինի|աջից|Ճապոնական որմնանկար, որը 2004 թվականին առանփնացվել է պատից և տեղափոխվել Սոնգանքսա]]
[[Պատկեր:Korea-Busan-Beomeosa Palsangjeon paintings 6270-07.JPG|մինի|Ութ մուրալների սրահը]]
ԿԺԴՀ-ի կազմավորումից ([[1948]]) ե [[1950]]—[[1953]] թվականների պատերազմից հետո մեծ Փխենյանի կենտրոնական մասի կառուցապատումը ([[1950]]-ական թվականներ) Օդերևութաբանական տվյալների ստացումը ռադիոընդունիչ սարքերի օգնությամբ թափ է առել քաղաքաշինությունը:քաղաքաշինությունը։ [[1945]]-[[1953]] թվականներին մշակվել է Փխենյանի գլխավոր հատակագիծը, վերականգնվել և վերակառուցվել են Խամխինը, Վոնսանը, Սարիվոնը, Կեսոնը, Նամփհոն և այլ քաղաքներ:քաղաքներ։ Երկրով մեկ ծավալվել է արդ. և հիդրոտեխնիկական կառույցների, հիվանդանոցների, դպրոցների, մշակույթի պալատների, կինոթատրոնների շինարարությունը:շինարարությունը։ Դրանց ստեղծմանը կորեական ճարտներ Կիմ Զոն խիի, Լի խյոնի, Պակ իկ խվանի, Սին Սուն Գյոնի և ուրիշների հետ մասնակցում են արտասահմանյան մասնագետներ:մասնագետներ։ [[1950]]-ական-[[1960]]-ական թվականների սկզբի հասարակական շենքերի ճարտմեջ խորապես դրսևորվել է կորեական միջնադարյան ճարտարապետության ձևերի օգտագործման միտումը (Փխենյանի մեծ թատրոն, [[1960]]):։ [[1960]]-ական թվականների 2-րդ կեսից կիրառվում են շինարարական նոր կոնստրուկցիաներ և նյութեր, ստեղծվում են ճարտ. ձևերի պարզ ու լակոնիկ, ռացիոնալ նախագծմամբ աչքի ընկնող կառույցներ (Կիմ Իր Սենի անվ. պետ. համալսարանը, 2-րդ հերթ, [[1972]]):։ Գեղարվեստի ազգային ավանդույթների (այդ թվում՝ տուշով և ջրաներկով գեղանկարչության) վերածննդին ու լայն զարգացմանը նպաստել է [[1946]] թվականին հիմնադըրված հյուսիսային Կորեայի գրականության և արվեստի գործիչների ասոցիացիան, որի կազմի մեջ է կերպարվեստի գործիչների միությունը:միությունը։ Տուշով ու ջրաներկով ազգային գեղանկարչության տեխնիկայով են աշխատում նկարիչներ Լի Չխոնը, Չխվե Գյոն Գինը, Լի Սոկ խոն, Չոն Յոն Մանը, որոնք դիմում են ինչպես ավանդական (օրինակ, «ծաղիկն եր-թռչուններ» ժանրին), այնպես էլ ժամանակակից (ժողովըրղի մարտական և աշխատանքային սխրագործությունների պատկերումը) թեմաների:թեմաների։ Ցուղաներկի տեխնիկայով են ստեղծագործում (հիմնականում կենցաղային և պատմական թեմաներ) նկարիչներ Կիմ Զոն Նամը, Պակ Մյոն խուն, Պխո Մե Զոնը, Մուն խակ Մուն:Մուն։ Զարգանում են գրաֆիկան (նկարազարդում, էստամպ, պլակատ. Կիմ Դոն Զուն, Պե Ուն Սոն, Պակ Սին քսի), հաստոցային և մոնումենտալ քանդակագործությունը (Մուն Մոկ Օ, խան Ցոն Աիկ, Չո Գյու Բոն):։ Հին ավանդույթները պահպանվում են դեկորատիվկիրառական արվեստում (բրուտագործություն, ասեղնագործություն, լաքապատ իրերի պատրաստում):Փխենյանում։Փխենյանում [[1953]] թվականին հիմնադրվել է Կորեական նկարիչների միությունը, [[1954]] թվականին՝ Կորեական ճարտարապետների միությունը: միությունը։
 
=== Երաժշտությունը ===
[[1946]] թվականին ստեղծվել է երաժիշտների միավորում, որը հետագայում մտել է հյուսիսային Կորեայի գրականության և արվեստի գործիչների ասոցիացիայի մեջ:մեջ։ Խոշոր քաղաքներում բացվել են երաժշտական ուսումնական հաստատություններ ([[1949]] թվականին՝ Փխենյանի կոնսերվատորիան), համերգային դահլիճներ, երաժշտական թատրոններ:թատրոններ։ Երաժշտական թատրոնում են զարգացել երկու հիմնական ժանրերը՝ չխանգիկը (ժող. երաժշտական դրամա) և կագիկը (ժամանակակից օպերա, որի կազմավորմանը նպաստել են կոմպոզիտորներ Լի Մյոն Աանը և խվան խակ Կինը):։ [[1953]] թվականին ստեղծվել է ԿԺԴՀ-ի կոմպոզիտորների միությունը:միությունը։ [[1955]] թվականին Փխենյանում կառուցվել են ժամանակակից թատերական շենքեր և համերգային դահլիճ, ստեղծվել ֆիլհարմոնիա, սիմֆոնիկ մեծ նվագախումբ և այլ երաժըշտական կոլեկտիվներ, գրվել են առաջին սիմֆոնիկ երկերը (Մին Դո Սոնի «Առաջին սիմֆոնիան», Չո Գիլ Սոկի «Հանուն հայրենիքի» սիմֆոնիկ պոեմը):։ Առաջատարի դերը շարունակում է կատարել Փխենյանի պետ. գեղարվեստական թատրոնը, որի լավագույն բեմադրություններից են՝ Լի Մյոն Մանի և Աին Դո Մոնի «Պատմի՜ր, տայգա», Խամ խոն Գինի «Լուսինը Կիմգանսան լեռներում» և այլ գործեր:գործեր։ Կորեայի երաժշտական կյանքում կարևոր տեղ են գրավում կորեական ժող. գործիքների անսամբլը, կորեական ժող. բանակի երգի և պարի անսամբլը:անսամբլը։ [[1946]] թվականից Փխենյանում գործում է բալետային ստուդիա (1952 թվականից՝ պետական բալետային ստուդիա): ։
 
=== Թատրոնը ===
[[1947]]—[[1949]] թվականներին Փխենյանում բացվել են պետ. թատրոնը (այժմ՝ պետ.Պետական գեղարվեստական թատրոնը Փխենյանում ([[1960]], ճարտ-ներ՝ Կիմ Չոն Ւփ, Սին Սուն Գեն) դրամատիկական թատրոն), պետ. ժող. գեղարվեստական թատրոնը (այժմ՝ Փխենյանի քաղաքային թատրոն):։ [[1948]] թվականին Փխենյան-Պուկտո գավառի գեղարվեստական թատրոնը բեմադրել է Պեկ Մուն Խվանի «Աճ» պիեսը՝ ագրարային ռեֆորմի շրջանի կորեական գյուղի, ժող. իշխանության կազմավորման մասին:մասին։ Այդ պիեսը էտապային է եղել կորեական նոր թատերարվեստի ձեավորման համար և բեմադրվել շատ թատրոններում:թատրոններում։ [[1950]]-[[1953]] թվականների պատերազմի տարիներին թատրոնների ագիտբրիգադները հանդես են եկել ռազմաճակատում և թիկունքում:թիկունքում։ [[1950]]-ական թվականների վերջից Կորեայի թատրոնը շարունակել է զարգացման նոր ուղիների որոնումները: որոնումները։
 
=== Կինոն ===
[[Պատկեր:Kim Ki-duk.jpg|մինի|Ժամանակակից կինորտադրող Կիմ Կիդուկը]]
Կորեայի ազատագրումից հետո ստեղծվել են կինեմատոգրաֆիայի զարգացման պայմաններ:պայմաններ։ [[1947]] թվականին կազմակերպվել է կինոստուդիա ([[1948]] թվականից՝ պետական), որի հիման վրա բացվել են ([[1958]]) գեղարվեստական և վավերագրական ֆիլմերի կինոստուդիաներ:կինոստուդիաներ։ [[1949]] թվականին թողարկվել է «Իմ հայրենիքը» առաջին գեղարվեստական լիամետրաժ կինոնկարը:կինոնկարը։ [[1950]]—[[1953]] թվականի պատերազմի տարիներին, դժվարին պայմաններում, նկարահանվել են «Պատանի պարտիզանները» ([[1951]]), «Հայրենի երկրի պաշտպանները» ([[1952]]) և այլ ֆիլմեր:ֆիլմեր։ Կորեայի կինեմատոգրաֆիայի նվաճումներից են՝ «Ասք Սադոսոն ամրոցի մասին», «Նշմարվում է Պեկտուսանը» (երկուսն էլ՝ [[1956]]), «Ասք Չխունխյանի մասին» (1959), «Փյունիկ» (1960), «Կարմիր ծաղիկ» ([[1963]]), «Անտեսանելի ռազմաճակատ» ([[1965]]), «Մարտիկի երդումը» ([[1969]]), «Պատմություն կնոջ մասին» ([[1970]]), «Արյան ծով» ([[1971]]) ֆիլմերը:ֆիլմերը։ [[1957]] թվականին նկարահանվել է «Եղբայրներ» կորեասովետական գունավոր կինոնկարը (ռեժիսորներ՝ Ի. Վ. Լուկինսկի և Չխոն Սան Ին):։ [[1959]] թվականին ստեղծվել է Փխենյանի թատրոնի և կինոյի ինստիտուը:ինստիտուը։ [[1961]] թվականին կազմակերպվել է Կորեայի կինեմատոգրաֆիստների միությունը: միությունը։
 
Հարավային Կորեա Գտնվում է Կորեա թերակղզու հվ. մասում:մասում։ Տարածությունը 98,5 հզ. կւէ2 է, բնակչությունը՝ 37,1 մլն ([[1978]]), գլխավոր քաղաքը՝ Սեուլ:Սեուլ։ Վարչականորեն բաժանված է 9 նահանգի:նահանգի։ Պաշտոնական լեզուն կորեերենն է, կրոնը՝ բուդդայականությունը:բուդդայականությունը։ Բնակչության տարեկան միջին աճը 2,3% է, տնտեսապես ակտիվ բնակչությունը՝ 10,2 մլն (49%֊ը զբաղված է գյուղատնտեսության մեջ, [[1971]]), միջին խտությունը 1 կմ2 վրա՝ 375,8 մարդ ([[1978]]), քաղաքային բնակչությունը՝ 43% ([[1970]]):։ Խոշոր քաղաքներն են Սեուլը, Պուսանը, Տեգուն, Ինչխոնը, Կվանջուն, Տեջոնը, Չոնջուն, Մասանը, Մոկպհոն: Մոկպհոն։
 
== Հարավային Կորեա ==
=== Պատմական տեղեկանք ===
Հարավային Կորեայի պատմությունը սկսվում է [[1945]] թվականի ամռանը կնքված, թերակղզու ոլորտների ազդեցության բաժանման խորհրդային-ամերիկյան համաձայնությունից:համաձայնությունից։
 
Ըստ այդ համաձայնագրի՝ Կորեայի հարավային մասն անցնում էր [[ԱՄՆ]]-ի, իսկ հյուսիսայինը՝ [[ԽՍՀՄ]]-ի ազդեցության տակ:տակ։
 
Երկրի պատմության մեջ փոփոխվեցին ժողովրդավարական և բռնատիրական կառավարություններ:կառավարություններ։ [[Հարավային Կորեայի Առաջին Հանրապետություն|Հարավային Կորեայի Առաջին Հանրապետությունը]]ը ժողովրդավարական կարգավիճակից անցավ բռնատիրական կարգին մինչ իր փլուզումը ([[1960]]):։ [[Հարավային Կորեայի Երկրորդ Հանրապետություն|Հարավային Կորեայի Երկրորդ Հանրապետությունը]]ը ստեղծվեց ժողովրդավարական սկզբունքների հիման վրա, սակայն մեկ տարվանից ավելի քիչ ժամանակահատվածում փլուզվեց, ինչից հետո երկրում հայտնվեց ռազմական կառավարություն:կառավարություն։ [[Հարավային Կորեայի Երրորդ Հանրապետություն|Հարավային Կորեայի Երրորդ]], [[Հարավային Կորեայի Չորրորդ Հանրապետություն|Չորրորդ]] և [[Հարավային Կորեայի Հինգերորդ Հանրապետություն|Հինգերորդ Հանրապետությունները]] համարվում էին ժողովրդավարական և ռազմական կառավարության շարունակությունը:շարունակությունը։ [[հարավային Կորեայի Վեցերորդ Հանրապետություն|Վեցերորդ Հանրապետության]] ստեղծումից հետո կառավարությունը վերադարձավ ժողովրդավարական դիրքին:դիրքին։
 
Իր ստեղծման ժամանակից Հարավային Կորեան անցել է կրթության, տնտեսության և մշակույթի ոլորտների զարգացման մեծ ուղի:ուղի։ [[1960]]-ական թվականներին երկիրը համարվում էր ամենաաղքատներից մեկը տարածաշրջանում:տարածաշրջանում։ [[1990]]-ական թվականներին [[Քեյ փոփ|կորեական հայտնի երաժշտությունը]], [[Դորամա|հեռուստատեսայի սերիալները]] և կինոն ավելի հայտնի է դառնում աշխարհի տարբեր ծայրերում, հատկապես [[Հարավարևելյան Ասիա|Հարավարևելյան Ասիայում]]:յում։ Այս երևույթը հայտնի է դառնում որպես «Կորեական ալիք»:։
 
{{ref-ru}}
Տող 166 ⟶ 164՝
=== Տնտեսությունը ===
[[Պատկեր:Electricity production in South Korea.PNG|մինի|Էլեկտրաարտադրության ցուցանիշները Հարավային Կորեայում]]
Հարավային Կորեան համարվում է տնտեսապես զարգացած և բնակչության մեկ շնչի եկամուտի բարձր մակարդակով երկիր:երկիր։
[[Պատկեր:South Korean exports of cultural products and services.jpg|մինի|Ազգային իրերի վաճառքի ցուցանիշները Հարավային Կորեայում]]
 
'''Առավելությունները''', [[նավարտադրություն|նավարտադրության]] ոլորտում առաջինն է աշխարհում:աշխարհում։ Կորեական ապրանքները, մանավանդ [[ավտոմեքենաներ|ավտոմեքենաները]]ը, մեծ պահանջարկ ունեն [[Չինաստան|Չինաստանում]]:ում։
 
'''Թերությունները''', մեծ կախվածություն և պարտքեր ունի համաշխարհային արտադրողներից:արտադրողներից։ Հանրային ոլորտը բեռնում է տնտեսությունը:տնտեսությունը։
 
Հարավկորեական տնտեսության մեջ ներդրողները ներկայացված են ստորև բերված աղյուսակում.
Տող 287 ⟶ 285՝
|}
 
[[2008]] թվականի դրությամբ Հարավային Կորեան իր տնտեսության ՀՆԱ-ով գտնվում է 13-րդ հորիզոնականում:հորիզոնականում։ ՀՆԱ-ի [[1963]] թվականի ցուցանիշից (100$ մեկ շնչին) [[2005]] թվականին հասել է 20,000$-ի:ի։
 
Երկրի տնտեսական հիմնական ոլորտները մերջին վաթսունամյակում հիմնապես փոխվել են:են։ [[1940]]-ական թվականներին Կորեայի տնտեսությունը հենվում էր [[գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսության]] և [[թեթև արդյունաբերություն|թեթև արդյունաբերության]] վրա:վրա։ Հետագա մի քանի տասնամյակի ընթացքում ուշադրությունը կենտրոնացվել է թեթև արդյունաբերության և ազգային հագուստների սպառման, իսկ [[1970]]-ական և [[1980]]-ական թվականներին՝ ծանր արդյունաբերության վրա:վրա։ 30 տարվա ընթացքում երկրի նախագահը՝ [[Պակ Չո Հի|Պակ Չո Հին]]ն [[1962]] թվականին հայտարարեց «Տնտեսական հնգամյակ», որի արդյունքում երկրի տնտեսությունը աճեց շատ արագ տեմպով, և տնտեսության կառուցվածքը փոխվեց:փոխվեց։ [[1960]]-ական և [[1990]]-ական թվականների տնտեսական բարձր ցուցանիշների շնորհիվ Հարավային Կորեան [[Սինգապուր|Սինգապուրի]]ի, [[Հոնկոնգ|Հոնկոնգի]]ի և [[Թայվան|Թայվանի]]ի շարքում անվանում են «Ասիական վագր»:։
 
[[1980]]-ական թվականներին տնտեսական փոթորկոտ աճը դանդաղեց:դանդաղեց։ Տնտեսական աճը կազմեց 6,5%, բնակչությունը շատացավ աշխատավարձի հաշվին, և տեղի ունեցավ փողի արժեզրկում:արժեզրկում։
 
Ինչպես այլ զարգացած երկրներում, Հարավային Կորեայում նույնպես [[1990]]-ական թվականներին գերակշռող դարձավ արդյունաբերությունը, իսկ այժմ այն ՀՆԱ-ի <math>{{2}}{{/3}}</math>-ն է կազմում:կազմում։
 
Հարավային Կորեայում առևտրական գործունեությունը հսկվում է [[Հարավային Կորեայի Առևտրական Օրենսգիրք|Հարավային Կորեայի Առևտրական Օրենսգրքով]]:։
 
Ստորև բերված աղյուսակում ներկայացված են [[2005]], [[2006]] և [[2009]] թվականների բյուջեի ծախսային մանրամասները. (1 տրիլիոն [[վոն]])
Տող 367 ⟶ 365՝
[[Պատկեր:KTX-Sancheon.jpg|մինի|աջից|Կորեական երկաթուղի]]
[[Պատկեր:Uijeongbu metro map-fr.svg|մինի|ձախից|Մետրոյի ցանցը Հարավային Կորեայում]]
Երկաթուղիների երկարությունը 5,7 հզ. կմ է (1979), ավտոպարկի հզորությունը՝ 90 հզ. մեքենա:մեքենա։ Ունի օդանավակայանների ցանց (Աեուլ, Սուվոն, Կվանջու, Պուսան, Մոկպհո ևն):։ Ծովային հիմնական նավահանգիստներն են Պուսանը, Ինչխոնը, Ուլսանը, Կունսանը, Մոկպհոն, Փխոխանը, Ցոսուն:Ցոսուն։ Արտաքին առևտրի հաշվեկշիռը բացասական է. հիմնական գործընկերներն են ճապոնիան, ԱՄՆ-ը և ԴՖՀ-ն:ն։ Դրամական միավորը վոնան է:է։
 
=== Բժշկա-աշխարհագրական բնութագիրը ===
Ծննդի, մահացության և մանկական մահացության վերաբերյալ կանոնավոր հաշվառում չկա:չկա։ Կորեայում տարածված են վարակիչ և մակաբուծական հիվանդությունները (ասկարիդոզ, անկիլոստոմիդոզ, ցուցուգամուշ):։ Առավելապես գրանցվում են տուբերկուլոզի, խոլերայի, որովայնային տիֆի և բորի դեպքեր:դեպքեր։ [[1969]] թվականին Կորեայում գործել են 219 հիվանդանոց՝ 16,3 հզ. մահճակալով (0,5 մահճակալ՝ 1000 բնակչին):։ Բժշկ. օգնությունը հիմնականում կազմակերպում են մասնավոր պրակտիկայով զբաղվող բժիշկները:բժիշկները։ [[1971]] թվականին ([[1966]] թվականի հետ համեմատած) բուժսպասարկման վարձը պետ. և կոմունալ հիվանդանոցներում բարձրացել է 20—60%, կըրճատվել են բժշկ. սպասարկման ծախսերը:ծախսերը։ [[1968]] թվականին Կ-ում աշխատել է 13,5 հզ. բժիշկ (2,5 հզ. բնակփն՝ 1 բժիշկ), մոա 5 հզ. բժշկի օգնական, 1,9 հզ. ատամնաբույժ, 13,8 հզ. դեղագործ և 19,5 հզ. միջին բուժաշխատող:բուժաշխատող։ Բժիշկների 33% ը և ատամնաբույժների 37%-ը կենտրոնացած է Սեուլում:Սեուլում։ Սեուլի պետական համալսարանում կազմակերպվել են բժիշկների կատարելագործման դասընթացներ: դասընթացներ։
 
=== Լուսավորությունը ===
1949 թվականին կրթության մասին ընդունած օրենքի համաձայն դպրոցական համակարգի մեջ մտնում էին տարրական (6 տարի), ոչ լրիվ միջնակարգ Արդյունաբերության մի քանի լրիվ միջնակարգ (3 տարի) դպրոցները:դպրոցները։ Բացի պետական և մունիցիպալ (տեղական ինքնավարության) դպրոցներից, գործում են մեծ թվով մասնավոր ուս. հաստատություններ:հաստատություններ։ Բոլոր տեսակի դըպրոցներում ուսուցումը վճարովի էր:էր։ Մասնագիտական ուս. հաստատությունների ցանցի մեջ մտնում էին ռեալական, 3-ամյա տեխ. և բարձրագույն տեխ. դպրոցները:դպրոցները։ Բարձրագույն կրթության համակարգի մեջ մանում են համալսարանները և 4-ամյա կոլեջները:կոլեջները։ [[1969]]-[[1970]] ուս. տարում գործել են 69 համալսարան և քոլեջ:քոլեջ։ Խոշորագույն բուհերն են. Սեուլի պետ. (հիմն. [[1946]]), «Ցոնսե» ([[1885]]), «Իխվա» ([[1886]], իգական) համալսարանները:համալսարանները։ Կորեայի ուսանողները արտասահմանում բարձրագույն կըրթություն են ստանում հիմնականում՝ ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում և ԳՖՀ-ում:ում։ խոշոր են Ազգային կենտրոն (416 հզ. կտոր ԳԻՐՔ)» Սեուլի պետական համալսարանին կից (779,9 հզ. կտոր գիրք) գրադարանները, Ազգային թանգարանը (հիմն. [[1916]]), Կյոնբոկկունի պալատի գեղարվեստական պատկերասրահը (հիմն. [[1916]]) Սեուլում: Գիտական հիմնարկները: Կոորդինացման գիտական կենտրոնը Սեուլի գիտությունների ազգային ակադեմիան է (հիմն. [[1954]]): «Կորյո» համալսարանում (Սեուլ) կան ասիական հետազոտությունների կենտրոն, տնտեսագիտության, աշխատանքի, սոցիալական հետազոտությունների, միջատաբանության և այլ ինստիտուտներ:ինստիտուտներ։ Պուսանյան ազգային համալսարանին կից ստեղծվել են տեխնոլոգիայի (1965), արյան հետազոտությունների ([[1964]]) ինստիտուտներ:ինստիտուտներ։ Տեգուում կազմակերպվել են բնական նյութերի քիմիայի, արդյունաբերական տեխնիկայի, արդյունաբերական տնտեսագիտության և այլ հետազոտական կենտրոններ:կենտրոններ։ [[1958]] թվականին ստեղծվել է ատոմային էներգիայի վարչությունը:վարչությունը։
 
Այժմ կրթության համակարգով է զբաղվում Կորեայի Կրթության և Գիտության Նախարարությունը՝ ձևավորված [[2008]] թվականին:թվականին։ Պետական առաջին աստղադիտարանը դարձավ [[Կյոնհի աստղադիտարան|Կյոնհի աստղադիտարանը]]: ը։
 
<gallery>
Տող 390 ⟶ 388՝
=== Գրականությունը ===
[[Պատկեր:Yiyuksa 264.jpg|մինի|ձախից|Գրող Յիյուկսան]]
1948 թվականից գրականության մեջ ուժեղացել են հակակոմունիստական միտումները:միտումները։ Արձակագիրների ավագ սերունդը (8ոմ Սան Սոպ, Չու Ցո Սոպ, Կիմ Դոն Ին, Լի Մու Ցոն) շարունակել է նատուրալիզմի և անկումային գրականության ավանդույթները:ավանդույթները։ [[1954]] թվականից հանդես է եկել արձակագիրների նոր սերունդ, որը գտնվում է ֆրանսական էկզիստենցիալիզմի, «նոր քննադատության» և այլ ուղղությունների ազդեցության տակ:տակ։ Պատերազմի, աբսուրդի և միայնության թեմաներն են գերակշռում Կիմ Սոն Իուանի(ծն. [[1919]]), Չան Տոն Խակի, Սոնու Խվայի (ծն. 1922) արձակում:արձակում։ Միստիցիզմ և «արևելյան մտածողության» առանձնահատկության որոնումներն են արտահայտված Լի Դոն Զիի և Լի Խյոն Դիի ստեղծագործություններում:ստեղծագործություններում։ [[1960]] թվականի ւսպրիլյան ապստամբությունից հետո գրականության մեշ նկատվել է առաջադեմ միտումների որոշ վերածնունդ: վերածնունդ։
 
=== Արվեստը ===
[[Պատկեր:White Ox (1954) - Lee Jung Seob.jpg|մինի|Սպիտակ ցուլ՝ նկարված Լի Ջունգ Սյուբի կողմից]]
[[Պատկեր:KOCIS A new team of contributors for the WKB (7025921497).jpg|մինի|Կորեական արվեստի նմուշներից]]
Հարավային Կորեայում [[1950]]-[[1970]]-ական թվականների հասարակական շենքերը կառուցվել են արևմտաեվրոպական ոճերի սկզբունքով (այդ թվում՝ ֆոմւկցիոնաէիզմի. «Կորիա էըր լայնս) ավիաընկերության շենքը Սեուլում, [[1969]]), ազգային շինարվեստի տարրերի և ժամանակակից կոնստրուկցիաների զուգորդման փորձեր են արվում («Ուոկեր Հիս» զվարճանքի կենտրոնը Սեուլի մոտ):։ Բնակարանային շինարարությունը հիմնականում կատարվում է տիպային նախագծերով:նախագծերով։ 1950-1970-ական թվականներին Հարավային Կորեայի կերպարվեստում գոյություն ունեն բազմաթիվ հոսանքներ:հոսանքներ։ Եվրոպական առումով ռեալիստական ուղղության (չի վայելում պաշտոնական շըրջանների աջակցությունը) ներկայացուցիչներից են գեղանկարիչներ Կիմ Ին Սինը, Լի Զուն Սոպը:Սոպը։ [[20-րդ դար|20-րդ դարի]]ի եվրոպական մոդեռնիստական հոսանքի նմանակման ոգով են աշխատում գեղանկարիչներ Կիմ Խվան Դին, Նամ Դվանը, քանդակագործներ Կիմ Ցոն Խակը, Չոն Սան Բոմը:Բոմը։ Ազգային ավանդույթներով են ստեղծագործում գեղանկարիչներ Խո Բեն Նյոնը, քանդակագործ Կիմ Դյոն Աինը և ուրիշներ:ուրիշներ։ Ազգային և [[20-րդ դար|20-րդ դարի]]ի եվրոպական գեղանկարչության արտահայտչամիջոցներն են զուգորդում Կիմ Դի Չխանը, Պակ Նե Խյոնը:Խյոնը։ Ազգային երաժշտական արվեստը պահպանվում է էնտուզիաստների ջանքերով:ջանքերով։ Խոշոր երաժշտական կենտրոնը Սեուլն է, ուր գործում են օպերային թատերախումբ (բեմադրում է եվրոպական օպերաներ), 5 սիմֆոնիկ նվագախումբ և 6 համալսարաններին կից երաժշտական կոլեջներ:կոլեջներ։ 1945 թվականից հետո լուծարքի են ենթարկվել բազմաթիվ թատերախմբեր:թատերախմբեր։ Իշխանությունների բռնությունների հետևանքով թատերարվեստի առաջադեմ գործիչների մի մեծ խումբ հեռացել է ([[1946]] թվականի 2-րդ կեսից) Հարավային Կորեայից և աշխատում է Հյուսիսային Կորեայում:Կորեայում։ ժամանակակից դրամայի ազգային թատրոնը կազմակերպվել է [[1948]] թվականին:թվականին։ [[1960]]-ական թվականների վերջից գործում են «Մինջուն», «Տոնյան» փորձարարական թատրոնները և ոչ մեծ թատերախմբեր:թատերախմբեր։ Թատրոնը արևմտյան մոդեռնիստական արվեստի ազդեցության տակ է:է։ Ազգային ավանդույթները պահպանելու համար թատերական գործիչների ոչ մեծ խմբի ջանքերը արդյունք չեն տալիս:տալիս։ Կինեմատոգրաֆիան սկզբնավորվել է [[1946]] թվականին:թվականին։ [[1940]]-ական թվականների վերջերի ֆիլմերի թեմատիկան հիմնականում կապված է ճապոնական ճնշումից ազատագրման հետ:հետ։ [[1950]]-[[1953]] թվականների պատերազմի տարիներից որոշակի են դարձել կինոարվեստի երկու հիմնական ուղղություններ՝ ռեակցիոն (հանդես է գալիս սոցիալիստական երկրների դեմ) և չափավոր լիբերալ, որի գործիչները ջանում են ցույց տալ հարավկորեական բուրժ. հասարակության թերությունները:թերությունները։ Միայն որոշ ֆիլմեր են բավարարում իսկական արվեստի պահանջները («Մղձավանջային գիշեր», [[1953]], «Ավելորդ մարդը», [[1965]]):։ Չնայած թողարկվող ֆիլմերի մեծ քանակին ([[1966]] թվականին՝ 120 կինոնկար), կինեմատոգրաֆիան դաժան գրաքննության, արտասահմանյան կինոարտադրանքի, կինոստուդիաների նյութական դժվարությունների և այլնի պատճառով խոր ճգնաժամ է ապրում:ապրում։ Կինոգործիչներից են Սին Սա Ռոկը, Ցու Խյոն Մոկը, Ցուն Բոն Չխունը, Լի Դյու Խվանը, Ցան Զու Նամը, Լի Ցոն Մինը և ուրիշներ:ուրիշներ։
{{ՀՍՀ}}
 
[[Կատեգորիա:Կորեա]]
[[Կատեգորիա:Ասիայի աշխարհագրություն]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Կորեա» էջից