«Թուլունիների պետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Թուլունիների պետություն''', [[Ավատատիրություն|ավատատիրական]] [[պետություն]] [[Եգիպտոս]]ում ([[868]]-[[905]]):։ Իշխանության գլուխ էին [[Թուրքական, մոնղոլական, տաունուս-մանսուրյան ընտանիքներ|թուրքական]] ծագմամբ Թուլունիները ({{lang-ar|طولونيون}}):։ Առաջինն է անկախացել [[Արաբական խալիֆայություն]]ից:ից։ Նրա իշխանության սահմաններում էին [[Եգիպտոս]]ը, [[Սիրիա]]ն և [[Պաղեստին]]ը:ը։

[[9-րդ դար]]ի երկրորդ կեսին և [[10-րդ դար]]ի առաջին կեսին [[Արաբական խալիֆայություն]]ում աճեցին կենտրոնախույզ միտումները և սկսվեց նրա աստիճանական քայքայումը։ Տնտեսության զարգացման տարբեր մակարդակով և տարբեր լեզուներով ու մշակութային ավանդույթներով միացած տարածքներով կազմված բազմազգ կայսրության գոյությունը միշտ էլ ամուր չի եղել և ունեցել է կարճ կյանք։ Իսլամական պետությունը ևս բացառություն չեղավ։ Այն առաջին հերթին պահվում էր հզոր զինվորական իշխանության հաշվին։ Այն կորցնելուց հետո սկսվեց խալիֆայության դանդաղ տրոհումը։

Արաբ-մուսուլմանների հաղթանակներից հետո ամենուրեք հսկայական չափերի հասած մուսուլմանական համայնքի հոգևոր և քաղաքական կամքի բարձրագույն արտահայտողը համարվեց խալիֆայության իշխանությունը, որը [[9-րդ դար]]ի երկրորդ կեսից սկսեց թուլանալ։ Միջդինաստիական ընդհարումների արդյունքում, որի հինք դրեցին [[ալ-Ամին]]ն և [[ալ-Մամուն]]ը և քաղաքական վարչությունների միջև չդադարող պայքարը, սկսվեց խալիֆայության քայքայումը տեղական դինաստիաների կողմից կառավարվող մի շարք նահանգների։ Ստեղծված պայմաններից ելնելով խալիֆը ստիպված էր իշխանությունը կիսել տեղական էլիտայի հետ։ Ձևականորեն ենթարկվելով կենտրոնական իշխանությանը՝ մարզային առաջնորդները փաստորեն հրաժարվեցին ընդունել խալիֆի թե՛ հոգևոր, թե՛ աշխարհիկ իշխանությունը և հարկեր վճարել ընդհանուր պետական գանձարան։ Խալիֆայության մայրաքաղաքում խռովություններն ու պալատական հեղաշրջումները բերեցին [[Բաղդադ]]ում կառավարող [[Աբբասյաններ|դինաստիայի]] հեղինակության անկմանը և ինչպես արևելյան, այնպես էլ արևմտյան նահանգներում նրա ազդեցության թուլացմանը։ Հասարակության տարբեր խավերից հայտնվեցին մարդիկ, ովքեր իրենց շուրջը համախմբելով աղքատներին՝ տեղական կառավարումը վերցնում էին իրենց ձեռքը՝ խոստանալով վերջ տալ տեղական անարխիային, պետական իշխանության ինքնակամությանը և պա՛տպանել բնակիչներին ավազակներից ու շորթիչներից։ Հաճախ աղքատության այդպիսի շարժումները ընդունում էին հոգևոր պատերազմենրի տեսք, եթե պետությունը չէր կարողանում պայքարել դրանց դեմ։

Առաջիններից մեկը որը կարողացավ անկախության հասնել Բաղդադի իշխանության նկատմամբ, Եգիպտոսի կառավարիչ [[Ահմադ իբն Թուլուն]]ն էր, ով դեռևս խալիֆ [[ալ-Մութազզ]]ի կողմից խորթ հոր հետ ուղարկվել էր Եգիպտոս՝ գավառներում կենտրոնական իշխանության ֆինանսական շահերը ներկայացնելու։ Ահմադը եռանդուն ու փառասեր աստիճանավոր էր։ Կարճ ժամանակում նա կարողացավ գրավել գավառում լրիվ վերահսկողությունը, ինքն էլ դարձավ տեղապահ, Եգիպտոսը վերածեց Թուլունիների անկախ [[էմիրություն|էմիրության]] (868-905)։ Դա Եգիպտոսի տիրակալի՝ խալիֆայության սահմաններում անկախության հասնելու առաջին փորձն էր։ Բաղդադի խալիֆա ալ Մութամիդի եղբայրը՝ [[ալ-Մուվաֆֆակ]]ը, որ երկրի փաստացի կառավարիչն էր, Ահմադի մեջ տեսնում է առևտրական հակառակորդի, ով ոտնձգություն էր կատարել կենտրոնական իշխանության հետաքրքրություններին։ Օգտվելով այն հանգամանքից, որ ալ Մուվաֆֆակի հիմնական ուժերը զբաղված են զանգիների հետ պատերազմով՝ Ահմադ իբն Թուլունը մտավ Սիրիա և Պաղեստին ու դրանք միացրեց իր տիրույթներին՝ դա բացատրելով [[Բյուզանդիա]]յի զորքերին դիմակայելու անհրաժեշտությամբ։