|
Տերտերյանի երաժշտությունը բազմազան չէ։ Նա առավելապես հայտնի է իր [[սիմֆոնիկ երաժշտություն|սիմֆոնիկ երաժշտությամբ]]։ Նրա սիմֆոնիաները իրենց նորարարական մեծ խիզախությամբ և [[հայկական հոգևոր երաժշտություն|հայկական հոգևոր երաժշտության]] [[մոնոդիա]]ների ինքնատիպ կիրառմամբ նոր խոսք էին ոչ միայն հայկական կոմպոզիտորական արվեստում, այլև սովետական և համաշխարհային երաժշտության մեջ (որոշ սիմֆոնիաներում Տերտերյանը օգտագործել է [[դուդուկ]], [[զուռնա]], [[թառ]] ևն)։
Կոնսերվատորիայում սովորելու տարիներին Ավետ Տերտերյանը ստեղծել է հիմնականում վոկալ և գործիքային ստեղծագործություններ, թավջութակի սոնատ, որը բարձր գնահատվեց մոսկովյան երիտասարդ կոմպոզիտորների ստուգատեսում:ստուգատեսում։ Տերտերյանի դիպլոմային աշխատանքը «Հայրենիքը» հինգմասանի շարք է նվագախմբի սոպրանոյի և բարիտոնի համար (Հ. Թումանյանի և Հ. Շիրազի խոսքերով):։ «Հայրենիք», այնուհետև «Հեղափոխություն» վոկալ-սիմֆոնիկ շարքերին հետևեց լարային կվարտետի ստեղծումը:ստեղծումը։ Այստեղից է սկիզբ առել կոմպոզիտորի ուրույն գրելաոճը:գրելաոճը։ Նա հրաժարվել է դասական հարմոնիայի համակարգից և նրա պարտադիր կանոններից:կանոններից։ Նրա ոճը միաձուլված է արտասահմանյան ավանգարդիզմի և ազգային երաժշտության հետ:հետ։ Տենրտերյանի համար մեկ հնչյունը ամբողջ թեմայի նշանակություն ունի, երաժտությունը կարող է ստեղծել և ապրեցնել այդ մեկ հնչյունով:հնչյունով։
=== Տերտերյանի երաժշտական մտածողությունը ===
Տերտերյանը սիմֆոնիստ էր իր երաժշտական մտածողությամբ:մտածողությամբ։ Իր սիմֆոնիաներում կարծես փորձել է տալ մակրո և միկրո կոսմոսների փոխհարաբերությունը, այսինքն՝ փոքրագույն և մեծագույն աշխարհների՝ մեկը մյուսի հանդեպ ունեցած դիրքը, մարդու դիրքը, նրա զգայությունների հավերժի այդ ճանապարհին: ճանապարհին։
=== Սիմֆոնիաները ===
Գրել է 8 սիմֆոնիա:սիմֆոնիա։ Այստեղ նա կիրառել է ժամանակակից գրելաոճեր՝ ալեոտորիկա, սոնորայնություն, ատոնալություն, ձայնագրման մեխանիկական միջոցների օգտագործում և այլն:այլն։
1969 թվականին ստեղծեց իր առաջին սիմֆոնիան, որն իր մտահղացման ու իրականացման սկզբունքներով յուրատիպ ուղի բացեց հայկական երաժշտության մեջ:մեջ։ Սիմֆոնիան գրված է անսովոր նվագախմբային կազմի համար՝ պղնձյա փողայիններ, տարբեր հարվածային գործիքներ, երգեհոն և բաս կիթառ:կիթառ։ Կիրառվող արտահայտչամիջոցները ստեղծում են անսովոր այլ հնչողություն:հնչողություն։
1972 թ-ին գրեց '''2-րդ սիմֆոնիան'''՝ մեծ նվագախմբի, չմշակված արական ձայնի և խառը երգչախմբի համար:համար։ 2-րդ սիմֆոնիայի դրամատուրգիական կենտրոնը արդեն իր մեջ բովանդակում էր հայացք դեպի անցյալը, ներկան և ապագան:ապագան։
1975 թ.՝ '''3-րդ սիմֆոնիա''':։ Այստեղ նվագախմբի կազմում նա մտցրել էր զուռնա և դուդուկ:դուդուկ։ Այս սիմֆոնիան մարդկային կյանքի ունայնության, լինել-չլինելու հավերժ հարցի շուրջ մտորումների ամբողջություն է:է։
Այս 3 սիմֆոնյաներում նա պահպանել է եռամաս և քառամաս կառուցվածք:կառուցվածք։
'''4-րդ սիմֆոնիայում''' Տերտերյանը կիրառել է ալեոտորիկայի սկզբունքը, որի համաձայն հնչյունների տևողությունը, դինամիկան կատարման ժամանակ որոշում է դիրիժորը:դիրիժորը։ 4-րդ սիմֆոնիան ձայնային այնպիսի համակարգ ունի, որտեղ միաձուլվում են կիստոնային ձայնաշարեր, որոնք բացում են ճանապարհ դեպի քառորդ տոներ, դեպի նորագույն ժամանակի պարամետրեր:պարամետրեր։ Այս սիմֆոնիայում է, որ Տերտերյանը անցնում է այն գիծը, որը Մալերի և նրա հետնորդների ուղղությունն էր:էր։ Կոմպոզիտորի ասելով այս սիմֆոնիան "отставляет слушателя наедине с самым собой и здесь наинается познания собствинного "я" ерез звук и тактику, музыку космоса и земли".
4-րդ սիմֆոնիայում արմատապես փոխվում է ժամանակի և տարածության ձայնատարբերումը:ձայնատարբերումը։ 4-րդ սիմֆոնիան դարձավ այն սահմանագիծը, որտեղ առաջին անգամ լսվում է տիեզերքի վիբրացիան:վիբրացիան։ Տերտերյանն այսպես է ասել. "Творество- особый дар, отражение сверхуственного мира. Это погружениен в некое состаяние, в котором человек, обладающий даром принимать звуки, начинает слушать неслышимое- вибрацию Земли и Космоса".
Այստեղից է գալիս սիմֆոնիայի հզոր ռիթմը երաժշտության ձայնային մելոսը:մելոսը։ Օգտագործելով սիմֆոնիկ նվագախմբի գործիքները Տերտերյանը օգտագործում է նրանց հնարավորությունները ստեղծելու զարմանալի էֆեկտիվ երաժշտական ստրուկտուրա՝ «տեմբրոձայն» կամ «տեմբրոտարածություն»:։ Օրինակ՝ 4-րդ սիմֆոնիայում՝ նվագախմբում հայտվում է մեղմ բազմաձայն ակորդ, բաղկացած 57 հնչյունից:հնչյունից։ «Տեմբրոտարածքը» ժամանակ առ ժամանակ փոխում է իր երանգը, աստիճանաբար սեղմվելով՝ նա վերափոխվում է Դո-մաժորային եռահնչուն, ապա, աստիճանաբար ընդլայնվելով, վերադառնում է հիմնական «ակորդ-տարածքը»:։ Դա ստեղծում է զարմանալի հնչյունային խմբակցություններ:խմբակցություններ։
'''5-րդ սիմֆոնիան''' մեկմասնի է:է։ Գրված է սիմֆոնիկ նվագախմբի, քամանչայի և զանգերի համար:համար։ Այս սիմֆոնիայում քամանչայի հնչողությունը հակադրվում է սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ:հետ։ Սիմֆոնիայի կառուցողական հիմքում ընկած է շերտային պոլիֆոնիան՝ ինտերվալային, ակորդային, կլաստերային, մագնիտոֆոնային և ռիթմային:ռիթմային։ Սիմֆոնիան իր կառուցվածքով ֆուգա է:է։ Շատ հետաքրքիր է զարգանում ռիթմային շերտը:շերտը։ Կոմպոզիտորը ստեղծել է հատուկ ռիթմային ֆորմուլա, որը զարգանում է իմիտացիոն ձևով:ձևով։
'''6-րդ սիմֆոնիա'''ն հորինվել է կամերային նվագախմբի և կամերային երգչախմբի համար, որտեղ հնչում է նաև ֆոնոգրամի միջոցով մեծ սիմֆոնիկ նվագախմբի հնչողությունը:հնչողությունը։
Դրամատուգիայի հիմքում ընկած է տամ-տամի հարվածները:հարվածները։ Լարայինների, վալտորնայի, չեմբոլայի, ֆլեյտայի, կլառնետի հնչյունները միաձուլվում են զանգերի ղողանջների, խորալի հետ:հետ։ Խորալը երգում է հայկական այբուբենը, որտեղ իր ասկետիկ զսպվածությամբ առանձնանում է տենորի մեներգը:մեներգը։ Այս սիմֆոնիայում միաձուլվում է Արևելքը և Արևմուտքը:Արևմուտքը։ 6-րդ սիմֆոնիան հեղինակն անվանեց տիեզերական մեսսա, ուր Տերտերյանն արդեն շոշափում է կյանքի, մահվան, ծննդյան գաղափարները:գաղափարները։ Այս սիմֆոնիայում է, որ հնչյունը ստանում է բացարձակ խորհրդանիշի իմաստ:իմաստ։ Տերտերյանն այսպես է ատահայտվել. "Для меня шестая симфония- какая-то вселенская месса, пеквием памяати по ушедшим во имя рождения. Понатия жизни, смерти и рождения здесь как-бы слиты во едино. И повтаряю, я стремился к воплащению вечной помяати: мы реально ощущаем присудствие ушедших, память о них живет в нас, в нашем искусстве, в общественном сознании человечества..."
7-րդ սիմֆոնիան - գրված է սիմֆոնիկ նվագախմբի համար, մենակատար դափի և մագնիտոֆոնային ձայնագրության համար:համար։ Այս սիմֆոնիան սկսվում է ծիսերգային նախաբանով:նախաբանով։ 7-րդ սիմֆոնիայում Տերտերյանը ստեղծագործական վերերկրային կացությունից վերադառնում է դեպի մարդը, դեպի գոյության ռեալությունը, որում հաղթանակողը բանականությունն է:է։
'''7-րդ սիմֆոնիան''' ամենաինքնակենսագրականն է:է։ Դա է հաստատում ինքը՝ կոմպոզիտորը. "В творческом процессе рождается содержание- это и есть воплащенная в звуках идеа, свазенная с мировоззрением, эстетикой, жизненным опытом художника.В процессе создания произведения вряд ли можно сказать что-то о его содержании, то есть предсказать явление. Творчество- это самовыражение, а не звуковая живопись и по этому музыка будет наполнина тем содержанием, которым наполнена личность композитора".
Վերջին՝ '''8-րդ սիմֆոնիան''', մեկմասանի է (1989):։ Անսովոր է գործիքային կազմը՝ մեծ սիմֆոնիկ նվագախումբը, 2 կանացի ձայն (սոպրանո և ալտ) և մագնիտաֆոնային հնչողության մեջ 2 սոպրանո, սինթեզատոր, զանգեր:զանգեր։ Այս սիմֆոնիայում Տերտերյանը օգտագործում է ձայնի տեմբրային ամբողջ ուժը՝ անհանգստություն, գրգռավածություն առաջացնող հնչողությունից սկսած մինչև բացառիկ գեղեցկություն ունեցող հնչողություն:հնչողություն։
Ավետ Տերտերյանի սիմֆոնիաները կատարել են Հայաստանում, Ռուսաստանում՝ հատկապես Եկատերինբուրգում (Սվերդլովսկ), Եվրոպայում՝ Գերմանիայում: Գերմանիայում։
=== Օպերաները ===
Ավետ Տերտերյանը ստեղծել է 2 օպերա:օպերա։ Իր առաջին օպերայում՝ «Կրակե օղակում» նա «շեղվեց» ազգային արվեստում օպերային ավանդական ձևի մասին կայունացած պատկերացումից՝ կարողանալով կերտել իր սեփական ոճը, ժամանակակից մտածողությանը հատուկ հարմոնիկ միջոցները, օրատորիայի ոճին բնորոշ շարադրանք:շարադրանք։
«Կրակե օղակում» օպերայի լիբրետոյի հեղինակ Վ. Շահնազարյանը Բ. Լավրենևի «Քառասունմեկերորդի» սյուժետային գիծը յուրովի կապեց Ե. Չարենցի «Ամբոխները խելագարված» և «Սոմա» պոեմների առանձին հատվածների հետ:հետ։ Նման միահյուսումն առանձին երանգ հաղորդեց լիբրետոյին:լիբրետոյին։ Օպերայի կուռ դրամատուրգիայի ապահովման նախադրյալները նվագախմբի ելևէջային դարձվածքներից սկիզբ առած լայտմոտիվներն են և դրանց զարգացման ու ձևափոխման հնարամտությունները:հնարամտությունները։ Կոմպոզիտորը հրաժարվում է ասերգից, դիմում է երկխոսությունների, երաժշտության ընթացքին դինամիզմ հաղորդում:հաղորդում։ Երգչախումբը հանդես է գալիս մեկնաբանի, կարեկցողի, համակրողի, խորհրդատուի դիրքերից, նպաստում է սյուժեի լարված ընթացքին:ընթացքին։
«Երկրաշարժ» օպերան գրվել է Հայնրիխ ֆոն Կլայստի նովելի հիման վրա:վրա։ Լիբրետոյի հեղինակներ են Ավետ Տերտերյանը և Գրետա Շտեխերը:Շտեխերը։ Օպերայի բազմաշերտ կառույցին բնորոշ է հոգեբանական գերլարված ընթացքը, իրադարձությունների բնութագրման ոչ ավանդական ձևը, որը հատկապես երգչախմբի մոտ օրատորիալ գծեր է ձեռք բերում:բերում։ Ամբողջ օպերան գրված է ասերգացային ձևով, սաղմոսային ժանրով:ժանրով։ Օպերայի գործողությունը կատարվում է միջնադարում 1647թ և այստեղից էլ ծագում է հոգևոր երաժշտության կարևորությունը:կարևորությունը։ Օպերայի երաժշտական լեզուն հիմնված է հայկական մոնոդիկ երաժշտական լադերի կվարտ-կվինտակորդների վրա:վրա։
Սեկունդաները, որոնք առաջանում են հայկական մոնոդիայի դիատոնիկ ձայնաշարում, կիրառվել են հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունների մեջ՝ Կոմիտասի, Ն. Տիգրանյանի, Ռ. Մելիքյանի, Ա. Խաչատրյանի, Էդ. Միրզոյանի, հարմոնիկ ինտերվալների ձևով, ակորդային գոյացուներով:գոյացուներով։
Իսկ Տերտերյանի մոտ այդ սեկունդաները «քարացած» են:են։ Հեղինակն արտահայտչամիջոցների համակարգում լայնորեն օգտագործել է մարդկային ձայնը՝ շշունջից մինչև ճիչ, ասերգից մինչև հուզական մեղեդի:մեղեդի։
Օպերայի պեմիերան տեղի է ունեցել 16 մարտի 2013 թ Մյունխենում:Մյունխենում։ Գերմանացի հանդիսատեսը ցնցված էր այդ օպերայի երաժշտության ազդեցությունից:ազդեցությունից։ Տերտերյանը ստեղծել է մեկ բալետ Շեքսպիրյան «Ռիչարդ Գ» ողբերգության հիման վրա «Ռիչարդ Երրորդի մենախոսությունները»:։
Խուսափելով կայունացած բալետային ձևերից՝ կոմպոզիտորն առաջին հերթին հրաժարվել է տիպական պարային ռիթմաբանաձևային գոյացումներից:գոյացումներից։
Ավետ Տերտերյանին չվիճակվեց իրակացնել հաջորդ մեծ մտահղացումը:մտահղացումը։ Անավարտ մնացին 9-րդ սիմֆոնիան և «Վարդանանք» միստերիան:միստերիան։ Նա վախճանվեց 1994 թ-ին Եկատերինբուրգում:Եկատերինբուրգում։
== Ավետ Տերտերյանի ստեղծագործությունների ցանկ ==
| 