| վիքիպահեստ =
}}
'''Արտաշես Բաբալյան''' ([[1886]], [[նոյեմբերի 17]], [[Շուշի]] - [[1959]], [[օգոստոսի 1]], [[Թեհրան]]), բժիշկ, հա սա րա կա կան-քա ղա քա կան գոր ծիչ, հրա տա րա կիչ, [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն|դաշնակցական]] կուսակցության անդամ։ [[Հայաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Հայաստանի Դեմոկրատական Հանրապետության]] կառավարության անդամներից մեկը, Հա յաս տա նի առա ջին և երկ րորդ խորհր դա րան նե րի ան դամ։։ [[1919]] թ. [[հոկտեմբերի 31]]-ից [[1920]] թ. [[մայիսի 5]]-ը եղել է սոցիալական ապահովության նախարար։
== Կենսագրություն ==
Ծնվել է 1886 թվականի նո յեմ բե րի 17-ին, Լեռ նա յին Ղա րա բա ղի Շու շի քա ղա քում։քում: Սո վո րել է Շու շիի ռու սա կան ռե ա լա կան դպրո ցում։ցում: Պա տա նե կան տա րի քից մաս նակ ցել է ՀՅԴ աշա կեր տա կան խմբե րին։րին: Վաղ երի տա սարդ տա րի քում ան դա մակ ցել է ՀՅԴ Շու շիի կո մի տե ին, ապա` Ղա րա բա ղի կենտ րո նա կան կո մի տե ին։ին: Հայ-թա թա րա կան կռիվ նե րի ժա մա նակ գոր ծուն մաս նակ ցու թյուն է ու նե ցել Ղա րա բա ղի ինք նա պաշտ պա նու թյան ճա կա տում։տում: 1906-1907 թվականներին [[Բաքու|Բաքվում]] գոր ծա կա տար է աշ խա տել նավ թար դյու նա բե րա կան մի ըն կե րու թյու նում։նում: 1907-1912 թվականներին սո վո րել է [[Շվեյցարիա]] յի [[Ժնև]] քա ղա քի հա մալ սա րա նի բժշկա կան ֆա կուլ տե տում և բժշկու թյան դոկ տո րի աս տի ճան ստա ցել։ցել: Ժնև ում ևս շա րու նա կել է կու սակ ցա կան եռան դուն գոր ծու նե ու թյու նը, եղել «Ու սանող» ամ սագ րի խմբագ րա կան կազ մի ան դամ և
աշ խա տակ ցել ՀՅԴ օր գան «Դրօշակին»։: 1912թ. վե րա դար ձել է Շու շի, ապա մեկ նել Սանկտ Պե տեր բուրգ և Օբու խո վի հի վան դա նո ցում բժիշկ է աշ խա տել։տել: Մի ա ժա մա նակ պատ րաստ վել է պե տա կան քննու թյուն հանձ նե լու` Ռու սաս տա նում բժշկու թյամբ զբաղ վե լու թույլտ վու թյուն ստա նա լու հա մար։մար: 1913 թվականի օգոս տո սին, որ պես ՀՅԴ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսաստան]]ի ու սա նո ղա կան մի ու թյուն նե րի խորհր դից ընտր ված պատ վի րակ, մաս նակ ցել է [[Կարին]]ում ՀՅԴ 7-րդ ընդ հա նուր ժո ղո վին։ 1914թ. տե ղա փոխ վել է [[Խարկով]] և Տրու դովս կու հի վան դա նո ցում աշ խա տել։տել: Մաս նակ ցել է պե տա կան քննու թյուն նե րին և ստա ցել վկա յա կան` բժշկա կան ազատ գոր ծու նե ու թյամբ զբաղ վե լու հա մար։ 1915 թվականին, երբ ըն թա նում էր Առա ջին հա մաշ խար հա յին պա տե րազ մը, թող նե լով Խար կո վը, մտել է Վար դան Մեհ րա բյա նի (Խա նա սո րի Վար դան) հրա մա նա տա րած հայ կա մա վո րա կան գնդի մեջ, եղել դրա բժշկա պե տը և գնդի հետ մի ա սին հա սել Վան։Վան: 1915թ. մա յի սի 7-ին Վանն ազա տագ րե լուց հե տո այդ տեղ հի վան դա նոց ներ էկազ մա կեր պել։պել: Հա մա գոր ծակ ցել է Վա նի ժա մա նա կա վոր կա ռա վա րու թյան հետ և նշա նակ վել ժա մա նա կա վոր կա ռա վա րու թյան առող ջա պա հու թյան բաժ նի պետ ու քա ղա քա պե տու թյան ան դամ։դամ: Վա նի նա հան ջի օրե րին, նրա ջան քե րի շնոր հիվ, հի վան դա նոց նե րում բուժ վող վի րա վոր և հի վանդ հայ զին վոր նե րը Իգ դիր են տե ղա փոխ վել։վել: Այս տար հա նու մը հա ջո ղու թյամբ կազ մա կեր պե լու և իրա գոր ծե լու հա մար պար գև ատր վել է ռու սա կան կա ռա վա րու թյան Գե որ գի և յան խա չի շքան շա նով և մե դա լով։լով: Կարճ ժա մա նակ Էջ մի ած նում զբաղ վել է գաղ թա կան նե րի խնա մա տա րու թյան գոր ծով։ծով: 1916թ. ու ղարկ վել է Վան, այն տեղ վե րա դար ձած գաղ թա կան նե րի խնա մա տա րու թյու նը կազ մա կեր պե լու առա քե լու թյամբ։թյամբ: Այ նու հե տև մեկ նել է Թիֆ լիս, երբ սկսվել է ռու սա կան բա նա կի նա հան ջը Կով կա սյան ռազ մա ճա կա տից։տից: 1917-20թթ. Թիֆ լի սում հրա տա րա կել է «Աշխատա ւոր» օրա թեր թը։թը: 1917թ. Թիֆ լի սում ընտր վել է Հա յոց ազ գա յին խորհր դի ան դամ, «Համառուսա կան քաղաքների միություն» կազ մա կեր պու թյան մեջ կարև որ պար տա կա նու թյուն ներ կա տա րել։րել: Անդր կով կա սյան Սեյ մի կազ մա վո րու մից հե տո մաս նակ ցել է ընտ րա պայ քա րին` որ պես Կենտ րո նա կան ընտ րա կան հանձ նա ժո ղո վի ան դամ։դամ: 1918թ. ամ ռանը, Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան հռչա կու մից հե տո ՀՀ խորհր դա րա նի ան դամ է ընտր վել։վել: 1918թ. գնա ցել է Կ. Պո լիս` մի ա նա լու Ավե տիս Ահա րո նյա նի պատ վի րա կու թյա նը, որ պես ՀՀ կա ռա վա րու թյան խորհր դա կան։կան: 1919 թվականին սեպ տեմ բե րին մաս նակ ցել է Երև ա նում ՀՅԴ 9-րդ ընդ հա նուր ժո ղո վին։վին: 1919թ. հոկ տեմ բե րի 31-ից մին չև 1920 թվականի մա յի սի 5-ը եղել է ՀՀ հան րա յին խնա մա տա րու թյան և աշ խա տան քի, ապա` հան րա յին խնա մա տա րու թյան և վե րա շի նու թյան նա խա րար, մա յի սի 5-ից հոկ տեմ բե րի 30-ը եղել է այդ գե րա տես չու թյան նա խա րա րի պաշ տո նա կա տար։տար: 1920թ. մա յի սին Ղա րա քի լի սա յում մաս նակ ցել է բոլ շև ի կյան ապս տամ բու թյան ճնշմա նը։նը: 1920թ. սեպ տեմ բե րին սկս ված թուրք-հայ կա կան պա տե րազ մին, ՀՀ կա ռա վա րու թյան որո շու մով, [[Սիմոն Վրացյան]]ի հետ ու ղարկ վել է
Կարս-Սա րի ղա մի շի ռազ մա ճա կատ` կա ռա վա րու թյան լի ա զոր ներ կա յա ցու ցի չի իրա վունք նե րով։րով: 1920թ. հոկ տեմ բե րի 30ին Կար սի անկ ման ժա մա նակ թուր քե րի ձեռ քը գե րի է ըն կել։կել: 1920-21թթ. ար գե լա փակ վել է Կար սի, ապա Կա րի նի բան տե րում։րում: 1921թ. հոկ տեմ բե րին գերու թյու նից ազատ վե լուց հե տո ան ցել է Թավ րիզ, քա նի որ Հա յաս տանն ար դեն խորհր դայ նաց վել էր։էր: Բժշկի կինն ու երե խան հե տա գա յում Թավ րիզ են տե ղա փոխ վել։վել: 1924թ. տե ղա փոխ վել է Զան ջան։ջան: 1928թ. ըն տա նի քով տե ղա փոխ վել է Թեհ րան և Պարս կաս տա նի մայ րա քա ղա քում հաս տատ վել։վել: 1928-38թթ. բա ժան մուն քի վա րիչ է աշ խա տել Թեհ րա նի «Փահլավի» զին վո րա կան հի վան դա նո ցում։ցում: 1931թ. և 1939թ. բժիշ կը ծանր ող բեր գու թյուն ներ է ապ րել կորց նե լով զա վակ նե րին` Ռե նո յին և Վի գե նին։նին: Իր ծանր վիշ տը փա րա տե լու հա մար ամ բող ջու թյամբ նվիր վել է հան րա յին և կու սակ ցա կան գոր ծե րին։րին: 1943թ. սեպ տեմ բե րին խորհր դա յին զոր քե րի Իրան մուտ քից հե տո ձեր բա կալ վել է խորհր դա յին նե րի կող մից։մից:
1943-45թթ. անց կաց րել է բան տում։տում: 1945թ. հու նի սի 4-ին ազատ վել է բան տից։տից: 1945թ. և հե տա գա տա րի նե րին ընտր վել է Թեհ րա նի գոր ծա կա լա կան ժո ղո վի ան դամ, ապա` Եկե ղե ցա կան վար չու թյան ատե նա պետ, ապա Թեհ րա նի թե մի Պատ գա մա վո րա կան ժո ղո վի ան դամ և Թե մա կան խորհր դի փոխ նա խա գահ, ապա` նա խա գահ։գահ: Այ նու հե տև Հա յոց ազ գա յին խորհր դի նա խա գահ է ընտր վել։վել: Եր կու ան գամ մաս նակ ցել է ՀՅԴ ընդ հա նուր ժո ղով նե րին։րին: 1959թ. Կա հի րե ում հրա տա րակ վել է նրա հու շե րի գիր քը։քը: Նրա հոդ ված նե րը տպագր վել են Բեյ րու թի «Նաիրի» շա բա թա թեր թում։թում: Մա հա ցել է 1959թ. օգոս տո սի 1-ին, Թեհ րա նում, սրտի հի վան դու թյու նից, 73 տա րե կա նում։նում: Աշ խա տու թյուն նե րը. 1. Հու շե րի գիրք, Գա հի րէ, 1959։ 2. Կար սի ան կու մը, «Նաի րի» շա բա թա թերթ, Պէյ րութ, ԺԵ տար վա (1968թ.- Հ. Մ.) 4550 մի ա ցյալ հա մար նե րի փո խա րեն լույս տե սած բա ցա ռիկ համար։ 3. Հա յաս տա նի ան կա խու թե ան պատ մու թիւ նը եւ այլ յի շա տակ ներ, Գլեն դեյլ, 1997<ref>{{Գիրք:Մինասյան}}</ref>։:
== Նրա մասին ==
# Պո տու րյան Մկրտիչ, Հայ հան րա գի տակ, գիրք Բ. Պուք րէշ, 1939։
# Աւօ, Յե ղա փո խա կան Ալ պոմ, Հա լէպ, Գ. շարք, 1960, թ. 2 (26)։
# Գէ որ գե ան Կա րօ, Դոկտ. Ար տա շէս Բա բա լե ան, Ամէ նուն տա րե գիր քը, Է. տա րի, 1960, Պէյ րութ, 1961։
# Վրա ցյան Սի մոն, Հա յաս տ ա ն ի Հան րա պե տու թյուն, Երև ան, 1993։1993: 5. Իշ խա նյան Եղի շե, Լեռ նա յին Ղա րա բաղ, 1917-1920, Երև ան, 1999։1999:
# Յու շա մա տե ան Հայ Յե ղա փո խա կան Դաշ նակ ցու թե ան, Ալ բոմ-ատ լաս, Բ. հա տոր, Գո յա մարտ, 1914-1925, Լոս Ան ճե լըս, 2001։
# Ով ով է, Հա յեր. Կեն սագ րա կան հան րա գի տա րան, հ. 1, Երև ան, 2005։2005:
== Ծանոթագրություններ ==
|