8053
edits
Առանց խմբագրման ամփոփման
(հեռացվել է Կատեգորիա:Բույսեր, ավելացվեց Կատեգորիա:Բույսեր այբբենական կարգով ՀոթՔաթ գործիքով) |
No edit summary |
||
|
| image title = Peganum
| image descr = Սպանդի ծաղիկները և տերևները
| classis = [[Երկշաքիլավորներ]]
| divisio = [[Ծածկասերմեր]]
| ordo = [[Բարդածաղկավորներ]]
| familia = [[Զուգատերևազգիներ]]
| latin =Peganum
| author =
| syn = {{btname|Harmala|[[P.Mill.]]}}, 1754
| arm_syn =
| typus = {{bt-latarm|Peganum harmala|txt=|aut=[[L.]]|Սպանդ սովորական}}
| section name = Spand
| section text =
| wikispecies = Peganum▼
| commons = Category:Peganum▼
|
▲| wikispecies =
▲| commons =
| range map =
| range legend =
}}
'''Սպանդ''' ({{lang-lat|''Peganum''}}), հարմալ, վայրի սատապ, [[զուգատերևազգիներ]]ի (Zygophyllaceae)<ref>По данным сайта GRIN (см. карточку растения)</ref> ընտանիքի [[բույսեր]]ի ցեղ։ Հայտնի է 6 տեսակ՝ [[Եվրոպա]]յի հարավում, [[Ասիա]]յում և [[Ամերիկա]]յում (Սեքսիկայում), իսկ ԽՍՀՍ-ում՝ 2 տեսակ։
Եվրոպական մասի հարավում, [[Կովկաս]]ում, [[Միջին Ասիա]]յում, ինչպես նաև [[ՀԽՍՀ]]-ում լայնորեն տարածված է սպանդ սովորականը (''P․ harmalo''), որը խոտանման բազմամյա բույս է։
ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝
Սպանդ սովորական (''P. harmala'')
Տարածված է [[Արագածոտն]]ի, [[Շիրակ]]ի, [[Վայոց ձոր]]ի, [[Սյունիք]]ի մարգերում, [[Երևան]]ի շրջակայքում: Աճում է ճամփեզրերին, չոր լանջերին, գերեզմանոցներում:
== Կենսաբանական նկարագիր ==
[[Պատկեր:Peganum harmala1.jpg|մինի|ձախից]]
[[Արմատ]]ն առանցքային է։ [[Տերև]]ները կտրտված են նշտարաձև։ Ծաղկապատյանը հնգամաս է, պսակաթերթիկները սպիտակ են կամ բաց դեղին։ [[Պտուղ]]ը բազմասերմ, եռաբուն տուփիկ է։ Ծաղիկները մեկական են, ճյուղերի ծայրերին, սպիտակ կամ դեղնավուն: Ծաղկում է մայիս-հուլիսին:
== Տարածում ==
Աճում է տափաստաններում, [[կիսաանապատ]]ներում և անասյատներում, երբեմն՝ որպես մոլախոտ բնակավայրերի մոտ, ճանապարհների եզրերին։
== Կիրառություն ==
Անասունները չեն ուտում, թունավոր է, ունի սուր, անդուր հոտ և դառը համ։ Պարունակում է հարմին, հարմալին ևն ալկալոիդներ։ Սերմերից ստանում են ներկ (վառ կարմիր, վարդագույն) բրդե և [[մետաքսե գործվածք]]ներ ներկելու համար։ Սպանդի սերմերից և վերգետնյա մասից ստանում են հարմին, որը կիրառվում է նյարդային համակարգի մի քանի հիվանդությունների բուժման համար։ Օգտագործում են էպիլեպսիայի, նյարդարմատաբորբի ժամանակ: Թունավոր է և միջատասպան:
Օգտագործվում է նաև ժողովրդական բժշկության մեջ։
== Տեսակներ ==
Դասում հաշվում են մոտ տ տեսակ<ref name="TPL">[http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Nitrariaceae/Peganum/ Список видов рода Гармала по данным сайта [[The Plant List]]]{{ref-en}}{{ref-la}} </ref>։ Նրանցից մի քանիսը<ref>По данным сайтов GRIN и NCBI (см. карточку растения).</ref>.
* {{bt-latarm|Peganum harmala|aut=[[L.]]|txt=|}}
* {{bt-latarm|Peganum mexicanum|aut=[[Грей, Сэмюэл Фредерик|Gray]]|}}
* {{bt-latarm|Peganum multisectum|aut=([[Maxim.]]) [[Bobrov]]|}}
* {{bt-latarm|Peganum nigellastrum|aut=[[Бунге, Александр Андреевич|Bunge]]|}}
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
*Гармала или бибика // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
*Род 837. Гармала — Peganum L. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1949. — Т. XIV. — С. 147—149. — 790 с. — 4000 экз.
{{ՀԲ}}
{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա:
| |||