|
== Պատմություն==
[[Վասպուրական]]ի թագավոր Դերենիկ-Աշոտը (Դերենիկ Արծրունի), ծնվել է [[Վասպուրականի թագավորություն|Վասպուրականի թագավորության]] [[մայրաքաղաք]] [[Վան]]ում՝ նրա առաջին թագավոր [[Գագիկ-Խաչիկ]]ի ընտանիքում։ Իշխել է [[943]] թվականից։ Շարունակելով հոր քաղաքականությունը՝ Վասպուրականի թագավորությունը [[Տնտեսություն|տնտեսական]] և [[Մշակույթ|մշակութային]] մեծ վերելքի է պատրազտում։ Ամբողջ [[Վասպուրական]]ով մեկ լայն շինարարություն ծավալվեց։ծավալվեց<ref>http://www.lib.armedu.am</ref>։ Արծրունյաց թագավորներ Գագիկը և նրա որդի Աշոտ-Դերենիկը սատարել են [[Ատրպատական]]ի Դայսամ Իբրահիմ և Դվինի Շադդադյան Մուհամմադ քուրդ ամիրաներին, որոնք պայքարել են Ատրպատականին տիրացած Սալարյանների դեմ։
Վասպուրականի թագավորությունը հիմնադրվել է [[Հայաստան]]ում [[Ավատատիրություն|ավատատիրական]] հարաբերությունների խորացման, ինչպես նաև [[Արաբական խալիֆայություն|արտաքին ուժերի]] միջամտության հետևանքով։ Վասպուրականի իշխան Գագիկը [[Ատրպատական]]ի [[արաբ]]ական ամիրայության օգնությամբ անջատվել է [[Բագրատունյաց Հայաստան|Բագրատունյաց միասնական պետություն]]ից և իրեն հռչակել անկախ [[թագավոր]]։
Վասպուրականի թագավորությունը ընդգրկել է հիմնականում [[Վասպուրական]] (բացառությամբ [[Գաբիթյան]] և [[Պարսպատունիք]] գավառների), [[Մոկք]] նահանգները, [[910]]-ական թվականներին՝ նաև [[Այրարատ]]ի [[Մասյացոտն]], [[Կոգովիտ]], [[Բագրևանդ]], [[Ծաղկոտն]] գավառները, [[Դվին]]ն իր մերձակայքով, [[Աղձնիք]]ի [[Սասուն]] և [[Կորճայք]]ի [[Ճահուկ (Կորճայքի գավառ)|Ճահուկ]] գավառը։
[[Պատկեր:Suphan 01.jpg|մինի|[[Սիփան]] լեռը. [[Վանա լիճ|Վանա լճից]] արևմուտք|ձախից]]
Վասպուրականի թագավորությունը Հայաստանի գավառական թագավորությունների շարքում ամենախոշորն Էր։ Գագիկ Արծրունու օրոք նրա տարածքը ձգվում Էր հյուսիսից հարավ՝ [[Արաքս]]ից մինչև [[Կորդվաց լեռներ]]ը և արևմուտքից արևելք՝ Վանա լճից մինչև Կապուտան (Ուրմիո) լիճը։ Հարավում նրա սահմանային գավառներն Էին Մոկաց աշխարհի հարավային շրջանները, [[Կորճայք]]ի [[Ճահուկ (Կորճայքի գավառ)|Ճահուկ]] գավառի հարավային սահմանը կազմող Մեծ Զավ գետը, արևելքից՝ [[Պարսկահայք]]ի արևմտյան մի քանի շրջանները՝ Կարմիր գետի ավազանով։ Այնուհետև Կարմիր գետի և Արաքսի միախառնման կետից սահմանը Արաքսով ձգվում Էր մինչև Արտաշատի մոտերքը, ապա թեքվելով դեպի հարավ-արևմուտք՝ Աղիովիտ գավառի արևմտյան մասով հասնում Վանա լճին։ Թագա-վորության հիմնական մասն Էր Վասպուրականը, որը [[Մեծ Հայք]]ի խոշորագույն նահանգն Էր և ուներ 35 գավառ։
[[Պատկեր:Akhtamar Island on Lake Van with the Armenian Cathedral of the Holy Cross.jpg|մինի|աջից|[[Աղթամար կղզի]]ն և [[Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցի|Սուրբ Խաչ]]ը]]
[[11-րդ դար]]ի սկզբին Վասպուրականի թագավորության գերակայությունը ճանաչել են [[Խլաթ]]ի ու [[Մանազկերտ]]ի ամիրայությունները։ Պետության [[մայրաքաղաք]]ն էր [[Վան]]ը, հոգևոր կենտրոն՝ [[Աղթամար]] կղզին։ Սակայն հետագայում հարկադրված ընդունել է Բագրատունիների գերիշխանությունը։ Վասպուրականի թագավորությունը [[Տնտեսություն|տնտեսական]] և [[Քաղաքականություն|քաղաքական]] գործուն կապերի մեջ է եղել Անիի թագավորության և հարևան արաբական ամիրայությունների հետ։ Արծրունյաց թագավորներ Գագիկը և նրա որդի Աշոտ-Դերենիկը սատարել են [[Ատրպատական]]ի Դայսամ Իբրահիմ և Դվինի Շադդադյան Մուհամմադ [[քուրդ]] ամիրաներին, որոնք պայքարել են Ատրպատականին տիրացած Սալարյանների դեմ։
[[Պատկեր:Ахтамар Сурб Хач.jpg|մինի|ձախից|[[Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցի]]]]
== Տես նաև ==
| 