«Հայկական մարզ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
պատճենի հեռացում |
No edit summary |
||
Տող 12.
|Դրոշի նկարագրում =
|Երկիր = Ռուսական կայսրություն
|Մակարդակ =
|Հիմն =
|Կարգավիճակ = [[մարզ]]
Տող 20.
|Խոշորագույն քաղաք = [[Երևան]]
|Խոշոր քաղաքներ = [[Ալեքսանդրապոլ]]<br />[[Նախիջևան]]
|Կազմավորման թվական = [[1828]]-[[1840]]
|Ղեկավար = Գեներալ Պասկիևիչ
|Ղեկավարի պաշտոն = գեներալ-նահանգապետ
Տող 32.
|Լեզու = [[Ռուսերեն]],
|Լեզուներ = [[Հայերեն]]
|Բնակչություն = 160
|Մարդահամարի թվական =
|Տոկոսը բնակչությունից =
|Տեղը ըստ բնակչության =
|Խտություն = 7,6
|Տեղը ըստ խտության =
|Ազգային կազմ = [[Հայեր
|Կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]]<br />[[Իսլամ]]
|Տարածք = 21
|Տոկոսը տարածքից =
|Տեղը ըստ տարածքի =
|Առավելագույն բարձրություն = 5
|Միջին բարձրություն =
|Նվազագույն բարձրություն =
|Լայնք =
|Երկայնք =
Տող 61.
|Ավտոմոբիլային կոդ =
|Կայք =
|Վիքիպահեստում =Erivan Governorate
|Ծանոթագրություններ =
}}
'''Հայկական
Մարզի տարածքը կազմել է շուրջ 21
[[1840]]
==Հայկական մարզի ստեղծումը և կառավարումը==
[[Պատկեր:Ivan Paskevich.jpg|մինի|ձախից|Գեներալ Իվան Պասկևիչ՝<br />կոմս Էրիվանսկի]]
[[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրի]] վավերացումից ([[փետրվարի 10]]
▲կոմս Էրիվանսկի]][[Պատկեր:Bebutov.jpg|մինի|ձախից|Գեներալ Վասիլի Բեհբութով
▲''Հիմնական հոդված՝'' [[Թուրքմենչայի պայմանագիր]]
▲[[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրի]] վավերացումից ([[10]].[[2]].[[1828]]) հետո՝ Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միացնելու ժամանակ, առաջ է քաշվում այն հարցը, թե ինչպիսի կարգեր պետք է հաստատել երկրում։ Մի խումբ հայրենասերներ Խաչատուր Լազարյանի գլխավորությամբ Հայաստանի ինքնավարություն ստեղծելու նախագիծ են ներկայացնում, ըստ որի Ռուսաստանի հովանու ներքո Արևելյան Հայաստանում ստեղծվելու էր ինքնավարություն։ Այն ունենալու էր իր օրենքները, զինանշանը և դրոշը, սահմանապահ զորքը։ Հայ եկեղեցին պահպանելու էր իր իրավունքները։
Հայկական մարզի ղեկավարումը [[1828]]
▲:Լազարյանի նախագծի փոխարեն [[Նիկոլայ I]] Ռոմանով ցարի [[1828]]-ի [[մարտի 21]]-ի հրամանագրով, ստեղծվում է Հայկական մարզը <ref name="ReferenceA"/>։ Դրա մեջ մտել են [[Արևելյան Հայաստան]]ի այն տարածքները, որոնք Թուրքմենչայի պայմանագրով անցել էին Ռուսական կայսրությանը՝ [[Երևանի խանություն|Երևան]]ի և Նախիջևանի նախկին խանությունները և Օրդուբադի գավառը։ Արևելյան Հայաստանի մյուս տարածքները՝ Գյանջայի ([[Գանձակ]]) և [[Ղարաբաղի խանություն]]ները ([[Արցախ]]) և Բորչալուի ([[Լոռի]]) ու Ախալքալաքի ([[Ջավախք]]) գավառները դուրս են մնում Հայկական մարզի տարածքից: Արևելյան Հայաստանի մյուս տարածքները՝ [[Վասպուրական]]ի արևելքը և [[Պարսկահայք]]ը մնացին շահական Պարսկաստանի կազմում:
▲:Հայկական մարզի կենտրոն ընտրվեց Արևելյան Հայաստանի խոշորագույն քաղաքը՝ [[Երևան]]ը՝ շուրջ 13 հազար բնակչությամբ, որի կեսից ավելին հայեր էին: Հայկական մարզի մյուս քաղաքներն էին [[Գավառ|Նոր Բայազետ]]ը՝ արևելքում՝ [[Սևան]]ա լճի ափին, և [[Նախիջևան]]ը՝ հարավում: Նոր Բայազետը, այժմ՝ Գավառ, հիմնեցին Արևմտյան Հայաստանի [[Բայազետ]] և [[Ալաշկերտ]] գավառներից Սևանի ավազան տեղափոխված հայերը: Որպես պատմամշակութային-հոգևոր կենտրոն՝ իր դերը չէր կորցնում [[Վաղարշապատ]]ը, այժմ՝ Էջմիածին: Նոր շունչ ստացան հին հայկական քաղաքներ [[Արտաշատ]]ն ու [[Արմավիր]]ը, վերաբնակեցվեցին լքյալ գյուղերը, հիմնվեցին տասնյակ նոր բնակավայրեր:
▲:Հայկական մարզը կառավարել է մարզային վարչությունը, որի կազմում էին երկու ռուս զինվորական, [[հայ]] և մուսուլման բնակչությունից մեկական ներկայացուցիչ, երեք խորհրդական, որոնք վարում էին գործադիր, ֆինանսական, տնտեսական ու դատական գործերը։ Ընդ որում, մուսուլմանական բնակչությունը ներկայացվում էր ընդհանուր, սակայն իրականում կազմված էր [[թուրքեր]]ից, [[ադրբեջանցիներ|թաթար]]ներից, [[պարսիկ]]ներից ու [[քրդեր]]ից: Հարկերի ու տուրքերի գանձումն իրականացնում էր հատուկ կոմիսարը։
▲Հայկական մարզի ղեկավարումը [[1828]]թ. ստանձնել է գեներալ Ալեքսանդր Ճավճավաձեն, որին փոխարինեց [[հայ]]ազգի իշխան, գեներալ Վասիլի Բեհբութովը (Բարսեղ Հովսեփի Բեհբության, ծնունդով Թիֆլիսից)։ Հայկական մարզը բաժանված էր 5 գավառների, որտեղ հիմնվում են ոստիկանական վարչություններ և գավառային դատարաններ։ [[1833]]թ. վերանում է մարզային վարչության կոլեգիալ ղեկավարման ձևը, և լայն իրավունքներ են տրվում վարչության պետին։ Հիմնվում են ոստիկանական, դատական, ֆինանսական բաժիններ և հարկային վարչություն<ref>http://www.findarmenia.com/arm/history/23/432/433</ref>։
==Տարածքը և բնակչությունը==
Տող 96 ⟶ 92՝
Հերթական թուրք-պարսկական պատերազմի ժամանակ՝ [[1603]]-[[1604]]թթ. պարսիկները Շահ Աբբաս Առաջինի հրամանով խանության բնիկ բնակչությանը՝ հայերին, գերեվարել էին Պարսկաստան։ Նահանգը հայաթափվել էր և ավելի քան 300 հազար հայերի փոխարեն այստեղ բնակվելու էին եկել փոքրաքանակ քրդական և թյուրքական ցեղեր։ Նրանք ոչ միայն տիրացել էին հայկական բնակավայրերին, այլև վերանվանել դրանք։
Այդ է պատճառը, որ երբ գեներալ [[Իվան Պասկևիչ]]ի գլխավորությամբ ռուսական զորքերը և հայ կամավորական ջոկատները [[1827]]թ. հոկտեմբերի 1-ին ազատագրում են Երևանի բերդը, խանության 100.000 հպատակներից 23.000-ն էին ազգությամբ հայ<ref name="b">[http://www.iranicaonline.org/articles/erevan-1#ii The persian khanate of Erevan, Iranica]</ref>։ Հարևան Նախիջևանի խանությունում 50.000 բնակչից հայեր էին 12.000-ը։ Միան Արցախում և Սյունիքում էին հայերը շարունակում կազմել բացարձակ մեծամասնություն։ Արևելյան Հայաստանում հայ ժողովրդի գլխին կանգնած էր ֆիզիկական բնաջնջման վտանգը<ref>http://historyarmenia.org/731.html</ref>։
[[Պատկեր:Портрет Нерсеса Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg|մինի|ձախից|Ամենայն հայոց կաթողիկոս Ներսես Աշտարակեցի]]
Տող 121 ⟶ 117՝
Հայկական մարզը որպես ինքնուրույն միավոր դադարեց գոյություն ունենալ, և նրա տարածքը Լոռու ու Ջավախքի հետ մտցվեց Վրացա-Իմերեթական նահանգի մեջ։ Արցախը, Զանգեզուրը և Գարդմանքը մտցվեցին Կասպիական մարզի տարածք։ Հայկական մարզի վերացումով խորտակվեցին հայկական ինքնավարության վերաբերյալ [[հայ]] հասարա-քաղաքական գործիչների պատրանքները։
Սակայն մեկ տասնամյակ անց՝ [[1849]]
==Տես նաև==
|