Վիքիպեդիա

«Համաշխարհային օվկիանոս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ ուղղագրական, փոխարինվեց: : → ։ (40)
Տող 1.
[[Պատկեր:Physical world.jpg|մինի|''Համաշխարհային օվկիանոսի քարտեզ: Կապույտով նշված հատվածները Համաշխարհային օվկիսնոսի ջրերն են'']]
'''Համաշխարհային օվկիանոս''', [[Ջրոլորտ|ջրոլորտ]]ի հիմնական մասը, որը կազմում է վերջինիս 94,2 %-ը՝ 1338 մլն կմ²:։ Շրջապատում է բոլոր [[Մայրցամաք|մայրցամաք]]ներն ու [[Աշխարհամաս|աշխարհամաս]]երը, [[Թերակղզի|թերակղզի]]ներն ու [[Կղզի|կղզի]]ները:ները։ Բնորոշ հատկանիշներից մեկը [[Աղ|աղ]]ի առկայությունն է ողջ ջրային տարածքում:տարածքում։ Եթե Համաշխարհային օվկիանոսում լուծված աղի ամբողջ պաշարը նսվածքի ձևով սփռվեր, ապա օվկիանոսի հատակին կգոյանար 57 մ հաստությամբ աղի շերտ<ref>Գագիկ Արծրունի - «Առաջինը: Հանրագիտարանային տեղեկատու»: [[Երևան]], Ան-Ջո ՍՊԸ հրատարակչություն, [[2007]]</ref>:։
 
Մայրցամաքներն ու խոշոր [[Արշիպելագ|արշիպելագ]]ները բաժանում են Համաշխարհային օվկիանոսը մի քանի մասերի՝ [[Օվկիանոս|օվկիանոս]]ների՝
* [[Ատլանտյան օվկիանոս]]
* [[Հնդկական օվկիանոս]]
Տող 12.
* [[Հարավային օվկիանոս]]
 
Օվկիանոսների հատվածները կազմում են [[Ծով|ծով]]երը, [[Նեղուց|նեղուց]]ները, [[Ծոց|ծովածոց]]երը:երը։
 
== Հետազոտությունների պատմություն ==
Համաշխարհային օվկիանոսի առաջին հետազոտողները եղել են ծովագնացները:ծովագնացները։ Շուրջերկրյա ճանապարհորդության ժամանակաշրջանում ուսումնասիրվել են մայրցամաքներ, օվկիանոսներ և կղզիներ:կղզիներ։ [[Ֆեռնան Մագելան]]ի ([[1519]]—[[1522]]), ապա նաև [[Ջեյմս Կուկ]]ի ([[1768]]—[[1780]]) ղեկավարած արշավախմբերը եվրոպացիներին հնարավորություն տվեցին պատկերացում կազմել [[Երկիր]] մոլորակի ցամաքները շրջապատող ջրային գոտիների և առհասարակ մայրցամաքների ուրվագծերի մասին:մասին։ Կազմվեցին առաջին քարտեզները:քարտեզները։ [[17-րդ դար|17]]-[[18-րդ դար]]երում գծագրվեցին ծովափնյա շրջանները, և համաշխարհային քարտեզն ստացավ ժամանակակից տեսք:տեսք։ 17-րդ դարի կեսերին [[Հոլանդացիներ|հոլանդացի]] աշխարհագրագետ [[Բերնխարդ Վարեն]]ն առաջարկեց օգտագործել «Համաշխարհաիյն օվկիանոս» տերմինը՝ նկատի ունենալով Երկրի ջրային մակերեսը: մակերեսը։
 
[[1872]] թվականի [[Դեկտեմբերի 22|դեկտեմբերի 22]]-ին Պորտսմուտ անգլիական նավահանգստից ճանապարհ է ընկնում «Չելենջեր» ({{lang-en|HMS Challenger}}) առագաստանավը՝ հատուկ նախատեսված առաջին օվկիանոսահետազոտության աշրավախմբի համար<ref>Գիրք: Գլուխ՝ Происхождение и развитие океана, պատասխանատու՝ Богданов Ю. А., Каплин П. А., Николаев С. Д., վայր՝ [[Մոսկվա]], հրատարակչություն՝ Мысль (издательство, Москва), թվական՝ 1978, էջեր՝ =160, էջ՝ 10</ref>:։
 
Համաշխարհային օվկիանոսի ժամանակակից հասկացությունը [[20-րդ դար]]ի սկզբին կազմել է [[Ռուսներ|ռուս]]-խորհրդային աշխարհագրագետ, օվկիանոսագետ և քարտեզագետ [[Յուլիյ Միխայլովիչ Շոկոլսկի]]ն ([[1856]]-[[1940]]):։ Նա առաջինն է, ով [[Գիտություն|գիտության]] ոլորտ է ներմուծել «Համաշխարհային օվկիանոս» տերմինը՝ համարելով բոլոր օվկիանոսները (Ատլանտյան, Խաղաղ, Հնդկական, Հյուսիսային սառուցյալ) վերջինիս մաս: մաս։
 
20-րդ դարի երկրորդ կեսին սկսվել է օվկիանոսների հատակի մշտաան և խորըուսումնասիրություն:խորըուսումնասիրություն։ [[Ձայնախորաչափ]]ի մեթոդով կարողացան ավելի լավ հասկանալ օվկիանոսների հատակի ռելիեֆը, խորությունը:խորությունը։
 
== Օվկիանոսների աշխարհագրություն ==
[[Պատկեր:Wiki plot 03.png|thumb|250px|''Համաշխարհային օվկիանոսի մակերեսի միջին տարեկան ջերմաստիճան'']]
Ընդհանուր ֆիզիկաաշխարհագրական տվյալներ<ref>Հեղինակ՝ Пол Хендерсон: Գլուխ՝ Неорганическая биохимия, 1985 թվական</ref>՝
* Միջին [[Ջերմաստիճան|ջերմաստիճան]] - 5 &nbsp;°C
* միջին [[Ճնշում|ճնշում]]ը - 20 ՄՊա
* միջին [[Խտություն|խտություն]] - 1,024 գ/սմ³
* միջին խորություն - 3730 մ
* ընդհանուր [[Զանգված|զանգված]] - 1,4·1021 կգ
* ընդհանուր [[Ծավալ|ծավալ]] - 1370 մլն կմ³
* [[Ջրածնային ցուցիչ|ջրածնային ցուցիչ]] - 8,1±0,2:2։
 
Համաշխարհային օվկիանոսի հատակին առանձնացնում են հետևյալ մասերը՝
* ''մայրցամաքային ծանծաղուտ'' - մինչև 200 մ խորությամբ տարածքներ, որտեղ լույսը թափանցում է և կարող է նպաստել բույսերի աճին
* ''մայրցամաքային լանջ'' - մինչև 2500 մ խորությունը՝ ծանծաղուտից մինչև օվկիանոսի հատակ իջնող հատված
* ''օվկիանոսի հատակ'' - ամենաընդարձակ տարածքն է՝ 4-5 հզ մ խորությամբ: խորությամբ։
 
Օվկիանոսի ամենախոր հատվածները կոչվում են փողրակներ, անդունդներ կամ [[Իջվածքներ|իջվածք]]ներ:ներ։ Ամենախորը [[Մարիանյան իջվածք]]ն է՝ Խաղաղ օվկիանոսում 11 022 մ խորությամբ:խորությամբ։ Այն հայտնաբերվել է [[1951]] թվականին բրիտանական «Չելենջեր II» սուզանավով, որի պատվին անդունդի մի մասն անվանակոչվել է «Չելենջերի անդունդ»:։ Ատլանտյան օվկիանոսում է գտնվում Պուերտո Ռիկոյի, իսկ Հնդկական օվկիանոսում՝ Ճավայան անդունդները:անդունդները։
 
== Համաշխարհային օվկիանոսի ջուր ==
Համաշխարհային օվկիանոսի ջուրը կազմում է Երկիր մոլորակի ջրոլորտի մեծ բաժինը:բաժինը։ Դրան բաժին է ընկնում Երկիր մոլորակի ջրային պաշարի 96 %-ը (1338 մլն կմ³):։
[[Պատկեր:Ocean drainage.png|thumb|center|800px|]]
{| style="background-color:transparent;" align="center" width="100%"
!align="center" colspan="3"|Համշխարհային օվկիանոսի ջրհավաք ավազանի քարտեզ
Տող 61.
 
=== Ջրի ֆիզիկական հատկություն ===
Օվկիանոսի ջուրը դանդաղ է տաքանում և դանդաղ է սառում, որը մեղմացնում է երկրագնդի [[Կլիմա|կլիմա]]ն:ն։ Եթե չորային երկրներում Արեգակների ճառագայթների տակ գետինը տաքանում է 70-80 &nbsp;°C, ապա օվկիանոսի ջրի մակերեսային շերտը՝ 28-30 &nbsp;°C:C։ Մերձբևեռային շրջաններում ջուրը սառն է, բայց աղիության պատճառո սառցակալում է ոչ թե 0&nbsp;°C-ի պայմաններում, այլ -1&nbsp;°C - -2&nbsp;°C-ում:ում։ Այնուամենայնիվ Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսում առաջանում է 1-3 մ հաստության սառցաշերտ: սառցաշերտ։
 
Արեգակից ստացած ջերմությունը ջրային հոսքերի միջոցով անընդհատ վերաբաշխվում է:է։ Հասարակածային շրջաններից տաք ջրերը տեղափոխվում են դեպի բևեռային սառը շրջաններ, և հակառակը:հակառակը։ Բայց Արեգակի ճառագայթների անհավասարաչափ բաշխման պատճառով բևեռային ջրերը միևնուն է ավելի սառն են՝ ջրի շրջապտույտը հաշվի չառնելով: չառնելով։
 
=== Ջրի քիմիական կազմ ===
Տող 93.
 
=== Ջրի աղիություն ===
Օվկիանոսի ջուրն աղի է:է։ Մեկ լիտրում պարունակում է 35 գ աղ:աղ։ Օվկիանոսի տարբեր մասերում ջրի աղիության միջին ցուցանիշը տարբեր է:է։ Կիսափակ ծովերում աղիության տարբերությունը մեծ է:է։ Օրինակ՝ [[Բալթիկ ծով]]ի արևելյան մասում՝ 3-5 գ/լ, արևմուտքում՝ 20-25 գ/լ, [[Սև ծով]]ում՝ 18-22 գ/լ, [[Կարմիր ծով]]ում՝ 40 գ/լ:լ։
 
Ծովածոցերում չոր կլիմայական պայմաններում ջուրն արագ է գոլորշիանում, աղերը կուտակվում են հատակին, որից հետո գոյանում է աղհանք: աղհանք։
 
== Հետաքրքիր փաստեր ==
Տող 106.
* Ամենաբարձր ցունամին եղել է մոտ 60 մ, այն դեպքում, երբ օվկիանոսի ընդերքում հաճախ գրանցվում են 100 մ և ավելի բարձրությամբ ալիքներ։
* Ներկայումս օվկիանոսի ջրերում բնակվում է Երկրի վրա գոյություն ունեցող բոլոր կենդանատեսակների մոտ 70%-ը։
* Յուրաքանչյուր տարի օվկիանոս է նետվում 3 անգամ ավելի շատ աղբ, քան ձկների քաշն է, որոնց որսում են։ Խաղաղ օվկիանոսի հյուսիսում լողում է հարյուր միլիոնավոր տոննա աղբից կազմված հսկայական կույտ<ref>[http://www.tert.am/am/news/2014/06/09/ocean/1110167 Հետաքրքիր փաստեր օվկիանոսների մասին (լուսանկարներ)]</ref>:։
 
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 112.
 
== Գրականություն ==
* За тайнами Нептуна |ответственный=Науч. ред. и послесл. А. А. Аксёнова|место=М.|издательство=Мысль (издательство, Москва)|год=1976|серия=XX век:век։ Путешествия. Открытия. Исследования|страниц=399
* Вегенер А.|заглавие=Происхождение континентов и океанов|ответственный=Пер. с нем. П. Г. Каминского под ред. П. Н. Кропоткина|место=Л.|издательство=Наука (издательство)|год=1984|страниц= 285
* Степанов В. Н.|заглавие = Океаносфера|место=М.|издательство=Мысль (издательство, Москва)|год=1983|страниц=270
Տող 118.
* Гусев А. М.|заглавие=Основы океанологии|место=М.|издательство=Изд-во МГУ|год=1983|страниц=246
* Гусев А. М.|заглавие=Антарктида. Океан и атмосфера|место=М.|издательство=Просвещение (издательство)|год=1983|страниц=151
* Перрен Ж., Клуазо Ж. Океаны / Пер. с фр. — М.:։ Летний сад, 2011. — 320 с., ил., 400 экз., ISBN 978-5-98856-126-2
* Моисеев П. А.|заглавие=Биологические ресурсы Мирового океана|издание=2-е изд|место=М.|издательство=Агропромиздат|год=1989|страниц=366|isbn=5-10-000265-4
* Захаров Л. А.|заглавие=Введение в промысловую океанологию|место=Калининград|год=1998|страниц=83
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Համաշխարհային_օվկիանոս» էջից