«Կարմիր կիրակի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 24.
Ձերբակալվածներից շատերը տեղափոխվել են [[Կոստանդնուպոլիս]]ի Կենտրոնական Բանտից Սիրտեկ ընկերությանը պատկանող համար 67 շոգեգնացքով դեպի [[Հայդարփաշա կայարան]]։ Որտեղ ավելին քան տաս ժամ սպասելուց հետո նրանք ուղարկվեցին հատուկ գնացքով [[Անկարա]]յի ուղղությամբ։ Ամբողջ շարասյունը կազմում էին 220 հայեր<ref name="Nakashian">{{cite book|last1=Nakashian|first1=Avedis|last2=Rouben Mamoulian Collection (Library of Congress)|title=A Man Who Found A Country|publisher=Thomas Y. Crowell|location=New York|year=1940|oclc=382971|lccn=40007723| pages=208–278}}</ref>։ Հայ վագոնի ուղեկցորդը ձեռք է բերում տեղահանվողների ցանկը և փոխանցում [[Պոլսո հայոց պատրիարքություն]]։ [[Զավեն Տեր Եղիյան]]ը (այդ ժամանակ Պոլսո Հայոց Պատրիարք) անմիջապես սկսում է փորձել փրկել որքան հնարավոր է շատ տեղահանվողներին, սակայն ապարդյուն։ Միակ արտասահմանյան երկրի դեսպանը, ով փորձել է օգնել նրան այս գործում, եղել է ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ն էր{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=58}}։ Գնացքի 20 ժամ տևած ուղևորությունից հետո, երեքշաբթի օրը կեսօրին, տեղահանվածները գնացքից իջեցվել են Սինչանկոյում (Անկարայի մոտ)։ Իբրահիմ կայարանում [[Կոստանդնուպոլիս]]ի Կենտրոնական Բանտի պետը դասակարգելով տեղահանվողներին բաժանել է երկու խմբի։
 
Մի խումբը ուղարկվել է [[Չանկիրի]] (և Չորում, Չանկիրիի և [[Ամասիա]]յի միջև), իսկ մյուսը [[Այաս]]։ Այաս ուղարկվածները տեղափոխվել են սայլերով, նրանցից համարյա բոլորը մի քանի ամիս անց սպանվել են Անկարայի մոտ գտնվող կիրճերում<ref name="Bal95">{{cite book|last1=Palak'ean|first1=Grigoris|title=Le Golgotha arménien: de Berlin à Deir-es-Zor|language=frֆրանսերեն|publisher=Le Cerle d'Écrits Caucasiens|location=La Ferté-sous-Jouarre|year=2002|volume=1|isbn=978-2-913564-08-4|oclc=163168810|pages=95–102}}</ref>։ Միայն տաս (կամ 13)<ref name="Yve27" /> մարդկանց այս խմբից թույլ տրվեց վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս Այասից{{#tag:ref|According to [[Teotig]]'s year book 1916–20 these were: Dikran Ajemian, Mkrtich Garabedian, H. Asadurian, Haig Tiriakian, Shavarsh Panossian, Krikor Siurmeian, Servet, Dr. Parseghian, Piuzant Bozajian, and Dr. Avedis Nakashian.|group="n"}}։ Մեկ այլ ձերբակալվածների 20 հոգանոց խումբ, որոնք ձերբակալվել էին ապրիլի 24-ին ավելի ուշ հասան Չանկիրի, 1915 թվականի մայիսի 7-ին կամ 8-ին<ref name="Shamt">{{cite book|last1=Shamtanchean|first1=Mikʻayēl|others=Translated by Ishkhan Jinbashian|title=Hay mtkʻin harkě egheṛnin|trans_title=The Fatal Night. An Eyewitness Account of the Extermination of Armenian Intellectuals in 1915|publisher=H. and K. Majikian Publications|location=Studio City, California|series=Genocide library, vol. 2|year=2007|origyear=1947|isbn=978-0-9791289-9-8|oclc=326856085|lccn=94964887}}</ref>։ Մոտ 150 քաղաքական բանտարկյալներ տեղավորվել էին Այասում և 150 մտավորականներ Չանկիրիում{{sfn|Kévorkian|2006|p=318}}։
 
===Ռազմական դատարան===
Տող 37.
 
===Փրկվածները===
[[Մուդրոսի զինադադար]]ից (30 հոկտեմբերի 1918) հետո, համակենտրոնացման ճամբարներում կենդանի մնացած հայ մտավորականները վերադարձան Կոստանդնուպոլիս, որը գտնվում էր [[Անտանտ|դաշնակից զորքերի]] [[Կոստանդնուպոլիսի օկուպացիա|վերահսկման]] տակ։ Նրանք սկսեցին կարճ բայց ինտենսիվ գրական գործունեություն, որին վերջ տվեց 1923 թվականի Թուրքիայի հաղթանակը։ Նրանցից ոմանք գրեցին հուշեր և ստեղծագործություններ տեղահանումների ընթացքում իրենց փորձի հիման վրա, օրինակ [[Գրիգոր Բալակյան]]ը, [[Արամ Անտոնյան]]ը, [[Երվանդ Օտյան]]ը, [[Թեոդիկ]]ը և այոք<ref>{{cite book|last=Odian|first=Yervant|title=Accursed years : my exile and return from Der Zor, 1914–1919|year=2009|publisher=[[Gomidas Institute]] |location=London|isbn=1-903656-84-2|page=x|url=http://books.google.com/books?id=NJYtAQAAIAAJ|editor=Krikor Beledian}}</ref>։ Մյուս կենդանի մնացածները ունեցան հոգեկան խանգարումներ, նրանցից [[Կոմիտաս]]ը 20 տարի շարունակ անցնում էր բուժում հոգեբուժարաններում, մինչև իր մահը 1935 թվականին<ref>{{cite news|last=Karakashian|first=Meliné|title=Did Gomidas 'Go Mad'? Writing a Book on Vartabed's Trauma|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/24/did-gomidas-go-mad-writing-a-book-on-vartabeds-trauma/|newspaper=Armenian Weekly|date=24 July 2013}}</ref>։
 
==Հիշատակի օրը==
Տող 66.
| Մահացել է
|
| Հայ խմբագիր, մանկավարժ, մաթեմատիկոս։ 1908-1914-ին Քեոթահիա և Ագ-Շեհիր քաղաքներում գործող հայկական վարժարանների տնօրենն էր, երեք տարիների ընթացքում ղեկավարել է նաև իր սեփական դպրոցը Քեոթահիայում{{#tag:ref|{{cite book|last=AvagyanԱվագյան|first=KarineԿարինե|title=Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք եւ վկայք խաչի|trans_title=Relic of the Genocide or to those who suffered in the name of the cross and died for their faith|language=Armenianհայերեն|publisher=ZangakԶանգակ 97|location=YerevanԵրևան|year=2002|isbn=978-99930-2-436-1|oclc=62755097}}<ref name="avak41-53-note" group="ref-notes">Պատմում է Չանկիրիում տեղի ունեցած դեպքերի մասին (տեղահանության առաջին կանգառ Անատոլիայում) և 100 տեղահանվածների կարճ կենսագրականներ։</ref>|name="avak41-53"}}։
| Չանկիրի
| Մահացել է 1915<ref name="avak41-53" />
Տող 137.
| 1875 <br /> Կոստանդնուպոլիս
| Փրկվել է
| [[Հնչակ]]<ref name="Peroomian">{{cite book|last=Peroomian|first=Rubina|title=Literary Responses To Catastrophe. A Comparison Of The Armenian And Jewish Experience|publisher=Scholars Press|location=Atlanta|year=1993|series= Studies in Near Eastern culture and society, 8|isbn=978-1-55540-895-4|oclc=28547490|lccn=93026129}}</ref> Հնչակեան Վերակազմ<ref name="AndonSev10">{{cite book|last=Andonian|first=Aram|others=Translated from Armenian by Hervé Georgelin|title=En ces sombres jours|language=Frenchֆրանսերեն|publisher=MétisPresses|location=[[Geneva|Genève]]|year=2007|series=Prunus armeniaca, 4|isbn=978-2-940357-07-9|oclc=470925711|page=10}}</ref>
| Գրող և լրագրող, [[Հայ ազգային խորհուրդ (Օսմանական կայսրություն)|Հայ ազգային խորհրդի]] անդամ{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=49}}
| Չանկիրի
Տող 326.
 
| Չանկիրի
| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս [[Թալեաթ փաշա]]յի հատուկ հեռագրով 1915 թվականի մայիսի 7-ին<ref name="doc11">{{cite web|title=Kastamonu Vilâyeti'ne|url=http://web.archive.org/web/20080227195454/http://www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge/992/11.PDF|publisher=State Archives of the Republic of Turkey|language=Turkishթուրքերեն}}</ref>։ Այս խմբի ութ բանտարկյալները տեղեկացվել են 1915 թվականի մայիսի 9-ին հեռանալու մասին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}} և հեռացել են Չանկիրիից 1915 մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։
|-
| Մանուկ Բասմաճյան
Տող 422.
|
| Չանկիրի
| «Ներում է շնորհվել Կոստանտնոպոլիս չվերադառնալու պայմանով» համաձայն [[Թալեաթ փաշա]]յի հեռագրի 1915 թվականի օգոստոսի 25-ին<ref name="doc347">{{cite web|title=Kastamonu Vilâyeti'ne|url=https://web.archive.org/web/20090303210424/http://www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge/2600belge/347.doc|publisher=State Archives of the Republic of Turkey|language=Turkishթուրքերեն}}</ref>։
|-
| Խաչիկ Պողոսյան
Տող 2029.
*{{cite book|first=Mikayel|last=Shamtanchian|title=The Fatal Night. An Eyewitness Account of the Extermination of Armenian Intellectuals in 1915|others=Ishkhan Jinbashian (translator)|publisher=Manjikian Publications|location=Studio City, California|year=2007|ISBN=978-0-9791289-9-8}}
*{{cite book|first=Rita Soulahian|last=Kuyumjian|title=Archeology of Madness. Komitas. Portrait of an Armenian Icon|publisher=Gomidas Institute Taderon Press|location=Princeton, New Jersey|year=2001|ISBN=978-0-9535191-7-0|oclc=60664608|lccn=2005551875|ref=harv}}
*{{cite book|first=Yves|last=Ternon|title=Enquête sur la négation d'un génocide [Investigation of the Denial of a Genocide]|publisher=Editions Parentèses|location=Marseille|language=frֆրանսերեն|year=1989|ISBN=978-2-86364-052-4}} - Պատմում է 1915 թվականի ապրիլի 24-ի ձերբակալությունների մասին իր գրքի առաջին մասում։
*{{cite book|first=Zaven|last=Der Yeghiayan|title=My Patriarchal Memoirs [Patriarkʻakan hushers]|others=Translated by Ared Misirliyan, copyedited by Vatche Ghazarian|publisher=Mayreni|location=Barrington, Rhode Island|year=2002|isbn=978-1-931834-05-6|oclc=51967085|lccn=2002113804|ref=harv}}