|
===Խոյի խանություն===
{{Հիմնական հոդված|Խոյի խանություն}}
Խոյի խանությունը կազմավորվել էր 1747 թվականին՝ [[Թավրիզի կուսակալություն|Թավրիզի կուսակալության]] արևմտյան մասում։
[[Պատկեր:Mahlezan church.jpg|մինի|Խոյի Մահլեզան եկեղեցին]]
[[Պատկեր:StoneMahlezan gate of Khoychurch.JPGjpg|մինի|աջից|Խոյի դարպասներՄահլեզան եկեղեցին]]
Տարածքը կազմել է շուրջ 4,000 քառ. կմ՝ զբաղեցնելով [[ 1804Մեծ Հայք]] -ի [[ 1813Պարսկահայք]] թվականներինահանգի հյուսիսային շրջանները՝ [[Զարեհավան]] և [[Հեր (գավառ)|Հեր գավառները]]։ 1804-1813 թվականներին [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|ռուս-պարսկական պատերազմից]] հետո Խոյի խանությունը, [[Հյուսիսային Իրանի խանություններ|պարսկական մյուս խանությունների ]] հետ վերստին մտել է Իրանի կազմի մեջ՝ որպես Թավրիզի նահանգի գավառ:գավառ։▼
Խոյի խանություն ({{lang-fa|خانات خوی - Khānāt-e Khoy}}), միջնադարյան ավատատիրական կառավարմամբ կիսանկախ իշխանապետություն էր [[1747]]-[[1813]] թվականներին։ Թուրքական տիրապետությունից ազատագրելով՝ Նադիր շահը [[1736]]թ. այն կրկին միացրել է Պարսկաստանին։ [[1747]]թ. վերջնականապես ձևավորվում է Խոյի խանությունը՝ [[Թավրիզի կուսակալություն|Թավրիզի կուսակալության]] արևմտյան մասում։
Խանության տարածքը կազմել է շուրջ 4,000 քառ. կմ.՝ զբաղեցնելով [[Մեծ Հայք]]ի [[Պարսկահայք]] նահանգի հյուսիսային շրջանները՝ [[Զարեհավան]] և [[Հեր (գավառ)|Հեր գավառները]]: Այժմ խանության տարածքը մտնում է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետության]] տարածքի մեջ;
▲[[1804]]-[[1813]] թվականների [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|ռուս-պարսկական պատերազմից]] հետո Խոյի խանությունը, պարսկական մյուս խանությունների հետ վերստին մտել է Իրանի կազմի մեջ՝ որպես Թավրիզի նահանգի գավառ:
Հայկական [[Հեր]] (Խոյ) քաղաքի մասին առաջին վկայությունները վերագրվում են դեռևս նախաքրիստոնեական շրջանին:շրջանին։ [[Անանիա Շիրակացի|Անանիա Շիրակացու]] [[Աշխարհացույց]]ում այն նշվում է որպես [[Պարսկահայք]]ի հյուսիսային քաղաքներից մեկը:մեկը։ Երբեմն այն եղել է վարչական կենտրոն:կենտրոն։ Ենթադրվում է, որ Հերը շնորհվել է Խորխոռունիների տոհմաճյուղ Մաղխազունիներին, Արշակունիների ժամանակաշրջանում հարևան Զարավանդ գավառի հետ միավորվել է մեկ վարչամիավորի մեջ։ Սակայն 387թ.387 բաժանումիցթվականի [[Հայաստանի առաջին բաժանում]]ից հետո իրավիճակը փոխվում է. թեև [[Մարզպանական Հայաստան]]ում Պարսից արքունի կալվածք Հերի նկատմամբ վերահաստատվել են Խորխոռունիների իրավունքները, սակայն այն հետզհետե դադարել է հայկական երկրամաս լինելուց։
[[Պատկեր:KhanehStone kabirigate khoy4of Khoy.jpgJPG|մինի|ձախից|Խոյի դարպասներ]]
Միջին դարերում, արաբական տիրապետության շրջանում, Պարսկահայքի հյուսիսում ստեղծվում է [[Հերի ամիրայություն]]ը։ Այն մասամբ ենթարկվում էր [[Վասպուրականի թագավորություն|Վասպուրականի թագավորությանը]]:։ Այնուհետև Հերն ընկել է օտար նվաճողների տիրապետության տակ, սակայն պահպանվել է հոծ հայ բնակչությունը։ Դրա մասին վկայում է ճանապարհորդ [[Մարկո Պոլո]]ն:ն։ 1403թ.1403 թվականին Հերով անցած իսպանացի ուղեգրող Կլավիխոյի վկայությամբ, Վերին Հայաստանի սահմանին գտնվող Խոյի բնակիչների մեծ մասը եղել են հայեր։
[[Իրան|Սեֆյան Իրան]]ի կազմում Հերի տարածքում կազմավորվել է Խոյի խանությունը (համանուն կենտրոնով)։ [[1827]]թ. թվականին ռուսական զորքն առժամանակ գրավել է Խոյի գավառի մեծ մասը։ 1828-29 թվականներին գավառի հիմնական բնակիչների՝ հայերի, ու մասամբ ասորիների մեծ մասը գաղթել է [[Արարատյան դաշտ]]։ Խոյում և գավառի վեց հայաբնակ գյուղերում բնակվող հայերի զգալի մասը բնաջնջվել է [[1918]]թ. թվականին թուրքական հարձակման ժամանակ։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո Խոյում մնացած մոտ 500 տուն հայերը բնակվում էին քաղաքի պարիսպներից դուրս, Մահլա արվարձանում։
===Ղարադաղի խանություն===
| 