«Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Արևելյան Հայաստան]]ը Ռուսաստանին միացնելու ժամանակ ռուսական կառավարությանը զբաղեցնում էր այն հարցը, թե խանական իշխանության փոխարեն ինչպիսի կարգեր պետք է հաստատել երկրում։ [[Սանկտ Պետերբուրգ|Պետերբուրգում]] ստեղծվել էր հատուկ կոմիտե, որ զբաղվում էր այդ խնդրով։ Մյուս կողմից՝ այդ հիմնահարցը գտնվում էր Հայաստանի կարգավիճակով մտահոգ հայ ազգային գործիչների ուշադրության կենտրոնում։ Հենց այդ շրջանում մի խումբ հայրենասերներ Լազարյան տոհմի նշանավոր ներկայացուցիչ Խաչատուր Լազարյանի գլխավորությամբ Հայաստանի ինքնավարություն ստեղծելու նախագիծ են ներկայացնում։ Նախագծի համաձայն՝ Ռուսաստանի հովանու ներքո Արևելյան Հայաստանում ստեղծվելու էր ինքնավարություն, որն ունենալու էր իր օրենքները, զինանշանը և դրոշը։ Բնակիչների իրավունքներն ու պարտականությունները սահմանվելու էին կայուն օրենքներով։ Ստեղծվելու էր հայկական սահմանապահ զորք։ Հայ եկեղեցին պահպանելու էր իր իրավունքները։ Առաջարկվում էր վերացնել ճորտատիրության մնացորդները և այլն։ Հայ հայրենասերների այդ նախագիծը մերժվեց կառավարության կողմից։

 

 

Հայկական մարզը բաժանվում էր գավառների, որոնք իրենց հերթին բաժանվում էին շրջանների։ Գավառներում հիմնվում են ոստիկանական վարչություններ և գավառային դատարաններ։ Մարզի վարչական կառուցվածքում 1833թ. փոփոխություններ են մտցվում։ Վերանում է մարզային վարչության կոլեգիալ ղեկավարման ձևը, և լայն իրավունքներ են տրվում վարչության պետին։ Հիմնվում են ոստիկանական, դատական, ֆինանսական բաժիններ և հարկային վարչություն<ref>[http://www.findarmenia.com/arm/history/23/432/433 Հայաստանի ինքնավարության նախագիծը։ Հայկական մարզը]</ref>։