«Խուզդուլ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 11.
== Խուզդուլի ստեղծման պատմությունը ==
=== Խուզդուլի կառուցվածքը ===
[[Պատկեր:Cirth.png|250px|մինի|ձախից|Այս տեսքն ունեն Անհերտասի ռունագրերը, որոնք օգտագործում էին թզուկները խուզդուլով գրելու համար]]
Խուզդուլ լեզվի հայտնի բառերում կան հետևյալ համաձայնությունները. երկու պայթական ասպիրանտներ՝ kh և th, այսինքն, «կ» и «տ» ներշնչմամբ: Խուզդուլում կան նաև неаспирированные բաղաձայներ, որոնք նման են հայերեն «կ»-ին և «տ»-ին, բայց, ի տարբերություն հայերենի ու անգլերենի k-ն ու t-ն ինքնուրույն ֆոնեմներ են, որոնք պետք է տարբերել kh-ից ու th-ից: Խուզդուլում հանդիպում են նաև ձայնեղ պայթականներ՝ b, d, g, խուլ սպիրանտներ՝ f, sh և s, ձայնեղ սպիրանտներ՝ z և gh, կողային՝ l, վիբրանտ՝ r, քթային՝ n, m, կիսաձայներ՝ w և y, կկորդային՝ h և կոկորդային պայթական `:
Կարճ ձայնավորները ձևավորում են դասական համակարգը հինգ ձայներից՝ a, i, e, o, u: Կան նաև երկար ձայնավորներ՝ â, ê, î, û, ô: Կա երկձայն ai: Նաև կան а և е ձայնավորների կրճատված տարբերակներ, որոնք նշանակվում են ə:
/բացի այդ, դատելով Անհերտաս Մորիայի ռունագրերի աղյուսակից, խուզդոլում կան նաև այլ հնչյուններ: Բաղաձայներ՝ j, ch, v, mb, hw, dh, nj, ng, kw, gw, ghw, ngw, nw, rh, lh, nd, ps, ts, կարճ ձայնավորներ՝ ö, ü: Նաև, հավանաբար, կա oi և այլ երկհնչյուններ, որոնք կիսաձայներ w-ի ու y-ի նման են: Կան նաև +h սիմվոլը, որն առանձին ռունագիր ունի, որը հավանաբար նշանակում է խլացում բաղաձայների մոտ:
Խուզդուլի հիմնական կառուցվածքը նման է սեմական լեզուներին: Արմատները, որոնցից կազմվում են բառերը, ինքնիուրույն արտասանվող բառեր չեն, այլ կազմված են միայն բաղաձայներից: Գոյականները, բայերը, ածականները և այլն կազմվում են բաղաձայների արաքնում համապատասխան ձայնավորները տեղադրելով (''Khuzd(ul)'' — ''Khazâd'' — ''Khizd(in)'' հավանական ''Kh-Z-D'' արմատից), իսկ երբեմն բաղաձայներից մեկի կրկնակեցմամբ:
Խուզդուլում, ինչպես և սեմական լեզուներում, արմատը հիմանականում կազմված է երեք բաղաձայնից: Որոշ այդպիսի արմատներ հիշատակվում են TI:174-ում և RS:466-ում: B-R-Z՝ կարմիր, B-N-D՝ գագաթ, K-B-L՝ արծաթ, N-R-G՝ սև: Երկու բաղաձայնից կազմված արմատի օրինակ է Z-N-ն՝ «մուգ, գորշ, մշուշոտ»<ref>{{Книга ВТ|XXV|The Mines of Moria|466}}</ref>: Հնարավոր են մի բաղաձայնից կազմված արմատներ (-L-) Ul՝«գետակներ», բառում, (-Y-) aya՝ "վրա" բառում:
Բառաձևավորման մեջ օգտագործում են նար ածանցներ ու վերջավորություններ: ai՝ («վրա»), -ul (ախծականի վերջավորություն), -ûn (հավանաբար, որոշակի մասնիկ), -în (ածականների հոգնակի թիվը ցույց տվող մասնիկ), -u (ցույց է տալիս սեռական հոլովը) և այլն: Հնարավոր են բառարմատների փոփոխություններ (M-B-R-ը Barazinbar բառում):
== Գրությունը ==
| |||