«Ավելյաց»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
'''
«Ավելեաց» նշանակում է «լրացուցիչ», «ավելացրած»: Հայկյան տոմարի ամիսներից յուրաքանչյուրը ունի 30-ական օր, ուստի տարին 365 օր ունենալու փոխարեն, ունենում էր 360 օր: Տարվա օրերի քանակն ապահովելու համար, պակասող 5 օրերից կազմվել էր հավելյալ ամիս, որը նահանջ տարիներին բաղկացած էր եղել 6 օրից:
Անուններ ունեն նաև ավելյաց ամսի 5 օրեէը՝ Լուծ, Եղջերու, Փառազնոտ, Արտախոր, Ծկրավորի: Ավելյացի անունները թեևմիայն հայերենում կան, բայց Արտախուր և Ծկրավորի բառերը դեռևս ճշտորեն չեն ստուգաբանված: Արտախուրը բարդ բառ է, կազմված «արտ» (արտաքին)՝ և «[[խույր]]» (ակնեղենով զարդարված թագավորական գլխանոց) բառերից, նշանակում է խույրի արտաքին կողմի զարդերը<ref name="Համբարձումյան">{{Գիրք:Համբարձումյան:Հայկական տոմար|94-100}}</ref>:
[[Փառազնոտ]]ը կապում են փառ (հնում նշանակել է «զգաստ») կամ «փայլ», «շող» բառերի հետ: Ծկրավորի օրանվան բնիկ հայկական լինելու մասին է խոսում այն հանգամանքը, որ Վանա լճի շրջանում, Մոկսի և Ռշտունիքի միջև գտնվող Կարկառ գավառում եղել է Ծկրավոր անունով մի գյուղ: Ղևոնդ Ալիշանը այս բառը նմանեցնում է ասորեստանյան արձանագրություններում վկայված «ծըկուրատ» (զիկուրատ) բառի հետ, որը նշանակում է «բոլորակ», «պարուրաձև դիտանոց»<ref name="Համբարձումյան" />:
Հայագիտության մեջ ընդունված է այն կարծիքը, թե այս անունները մոլորակների հայկական հնագույն անուններն են: Քանի որ ամսվա օրանունները հազարամյակների հնություն ունեն և գալիս են Հայկ Նահապետի ժամանակից, ուստի դրանց մի մասը իբրև մոլորակների անուններ, խառնվել են և հստակ չեն: Հստակ ե միայն Լուծը և Ծկրավորին: Լուծը Փայլածուի հնագույն անունն է, իսկ Ծկրավորին՝ Հրատի: Մնացածները միաժամանակ մեկ, երկու և ավելի մոլորակների անուն են նշանակել: Օրինակ՝ Եղջերու Արուսյակն էր կամ Երևակը, Փառազնոտը՝ Լուսնթագը կամ Հրատը, Արտախուրը՝ Լուսնթագը կամ Երևակը<ref name="Համբարձումյան" />:
Հինգ կամ վեց օր պարունակող լրացուցիչ ամիսներ են ունեցել նաև Կենտրոնական Ամերիկայի մի քանի ժողովուրդներ, հին պարսիկները, ղպտիները, աղվաններ և այլոք<ref name="Համբարձումյան" />:
Թեև Գրիգորյան տոմարն ընդունելուց հետո Եվրոպայի ժողովուրդները վաղուց հրաժարվել էին լրացուցիչ ամսվա գործածությունից, բայց ԺԸ դարի վերջերին ավելյաց ամիսը մտավ շրջանառության մեջ<ref name="Համբարձումյան" />:
== Հետաքրքիր փաստեր ==
Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության հաղթանակից հետո, 1793 թվականի հոկտեմբերի 25-ին, Ֆրանսիան չեղյալ հայտարարեց Հուլյան տոմարը և անցավ նոր տոմարի, որը պաշտոնապես կոչվում էր «Ֆրանսիական հանրապետության օրացույց»: Այդ տոմարի մի քանի ամսանունների նշանակությունը շատ է հիշեցնում Հայկյան տոմարի ամսանունների ստուգաբանությունը (մարգաց, հրոտից): Հետաքրքիր է նաև, որ Ֆրանսիական օրացույցում ևս ամիսը 30 օր ուներ, տարին՝ 5 օր պարունակող հավելյալ ամիս, ինչպես Հայկյան տոմարում<ref name="Համբարձումյան" />:
== Անվան ծագումնաբանություն ==
Ավելյաց նշանակում է ավելացած՝ տարվա 12 ամսից ավելացած օրերը։<ref>{{cite book|title=Հայոց Հնօրյա Զվարճախոսները|last=Խաչատրյան|first=Հայկ|publisher=«Ամարաս»|location=Երևան|year=2003|page=125}}</ref>
== Ծանոթագրություններ ==
{{
{{Հայկական ժամանակի չափում և չափանիշներ}}
[[Կատեգորիա:Հայկական տոմար]]
| |||