«Սվաստիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (3) oգտվելով ԱՎԲ
Որոշ նյութերի ավելացում, ճշտումներ, վիքիֆիկացում
Տող 1.
[[File: The_Archaeological_Monuments_and_Spaciments_of_Armenia_Volume_6_Armenia_Yerevan_1971_p_198.jpg|180px|աջից|մինի|Սվաստիկաներ [[Գեղամա լեռնաշղթա]]յի [[ժայռապատկեր]]ներում։<ref name=ston>[http://serials.flib.sci.am/openreader/hushardzanner_6/book/#page/1/mode/1up The Archaeological Monuments and Spaciments of Armenia, Volume 6, Armenia, Yerevan, 1971.<br>H. A. Martirossian, H. R. Israelian, The Rock-Carved Pictures of the Gueghamian Mountains, pp. 56-222.]</ref>]]
[[Պատկեր:Stonegrave Petroglyph Swastikas from Ancient Armenia Kakhik Shamkhor Armenia.jpg|180px|աջից|մինի|Կախազարդ, հայտնաբերվելմ.թ.ա. է3000-2000 թվականներ, [[Գարդմանք]]ի, [[Շամխոր]] բնակավայրում. մ.թ.ա. 3000-2000-ական թթ.։]]
[[Պատկեր:HinduSwastika.svg|180px|աջից|մինի|Ժամացույցի սլաքինսլաքի հակառակուղղությամբ սվաստիկա հինդուիստական եղանակով, որը օգտագործվում է "[[շաքթի]]ին" կանչելու համար]] [[File:Armenian Khachkar with Swastikas Sanahin Armenia 1.jpg|thumb|right|180px|Սվաստիկաներով [[խաչքար]], [[Սանահին]], [[Հայաստան]], 11–րդ դար]]
'''Սվաստիկա'''ն ({{lang-sa|स्वस्तिक}}, որը ծագում է՝ {{lang-sa|स्वस्ति}} սվաստի բառից, ինչը նշանակում է «ողջունում», «հաջողության մաղթում», հայերեն՝ կեռխաչ<ref>Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հ. II, էջ 663</ref>) հավասարակողմ խաչ, որի գծերը ծռված են ուղիղ անկյան տակ ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ, այսինքն դեպի աջ (卐), կամ էլ ժամացույցի սլաքի հակառակ կողմը, այսինքն դեպի ձախ (卍)։
'''Սվաստիկա'''ն ({{lang-sa|स्वस्तिक}}, որը ծագում է՝ {{lang-sa|स्वस्ति}} սվաստի բառից, ինչը նշանակում է «ողջունում», «հաջողության մաղթում», հայերեն՝ [[կեռխաչ]]<ref name=kerkhach>[[ՀՍՀ]], բառահոդված [https://hy.wikisource.org/wiki/Էջ:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_5.djvu/385 ԿԵՌԽԱՉ, հ․ 5, 1979, էջ 385-386]
:ԿԵՌԽԱՉ, սվաստիկա (սանսկրիտ. su asti — լավ լինել), թևերի ծայրերն ուղիղ անկյան տակ, երբեմն՝ կորությամբ աջ կամ ձախ ծռված խաչ: Հանդիպում է Եվրոպայի, Ասիայի, հազվադեպ՝ Աֆրիկայի հնագույն մշակույթների արվեստի ստեղծագործություններում: Անտիկ ժամանակներում պատկերվել է հին հուն․ սկահակների, հուն․ և սիցիլիական դրամների, հետագայում՝ եվրոպական միջնադարյան հուշարձանների վրա: Հայկական լեռնաշխարհում Կ. հանդիպում է դեռևս հնագույն ժայռապատկերներում, այնուհետև, լինելով բրոնզեդարյան հիմնական զարդամոտիվներից, պատկերվել է զանազան առարկաների (կավամաններ, բրոնզե գոտիներ, գնդասեղներ ևն) վրա, հաճախ պատրաստվել մեդալիոնների ձևով (բրոնզից, ծարիրից)՝ որպես առանձին զարդ (Կիրովական): Հետագայում ենթարկվելով ձևափոխությունների՝ Կ. ստացել է բարդ ձևեր: Որոշ Կ-երի ծայրերը ծռված են մի քանի անգամ, երբեմն հանդիպում են եռաճանկ ու բազմաճանկ Կ-եր: Առանձին Կ-երի խաչաձևման մասում պատկերված է սկավառակ կամ շրջանակ (Անիի պարիսպների վրա): Ենթադրվում է, որ Կ. խորհրդանշել է արև, կրակ, կայծակ, կյանք, պտղաբերություն և ծննդաբերություն (օրինակ, հնդ. Մայա դիցուհին պատկերացվում է իգանդամի վրա նկարված սվաստիկայով): Հետագայում Կ. գործածվեց որպես ֆաշիստական Գերմանիայի դրոշի հորինվածքի կենտրոնական տարր, դարձավ բարբարոսության ու բռնության խորհրդանիշ: Գրկ. Սամուելյան Խ., Հին Հայաստանի կուլտուրան, հ. 2, Ե., 1941:</ref>) հավասարակողմ խաչ, որի գծերը ծռված են ուղիղ անկյան տակ ժամացույցի սլաքի շարժման ուղղությամբ, այսինքն դեպի աջ (卐), կամ էլ ժամացույցի սլաքի շարժմանն հակառակ՝ դեպի ձախ (卍)։
 
== Պատմություն==
 
Շատ ազգերի մոտ այս նշանը կապված էր արևի պաշտամունքի հետ ու հանդիպում էր [[Հին քարի դար]]ում և ավելի հաճախ՝ [[Նոր քարի դարում։դար]]ում։ Մ.թ.ա. յոթից վեցերորդ դարերում այն մտնում է բուդդիստական նշանների մեջ, որտեղ այն նշանակում է Բուդդայի գաղտնի ուսմունք։ Համարվում է, որ այս նշանը Եվրոպայում է տարածվել [[Բրոնզի դար|Բրոնզի]] և [[Երկաթի դարաշրջաններում։դար]]աշրջաններում։ ՀՀ[[Հայկական տարածքումբարձրավանդակ]]ում հանդիպում է բրոնզիհնագույն դարից՝[[ժայռապատկեր]]ներում, սպասքիայնուհետև, գոտիներիլինելով [[բրոնզե դար]]ի հիմնական զարդանախշերից, պատկերվել է զանազան առարկաների (կավամաններ, բրոնզե գոտիներ, գնդասեղներ և այլ) վրա, մեդալիոններիհաճախ պատրաստվել կախազարդի ձևով ([[բրոնզ]]ից, [[ծարիր]]ից)՝ որպես առանձին զարդ ([[Գարդմանք]], [[Լոռի]])։ տեսքով։ Կիրառվել է նաև միջնադարում, օրինակ ՝ [[Անի]]ի պարիսպների վրա։ Մինչ օրս կիրառվում է [[հավերժության նշանիհայկական նշան]]ի տեսքով։
 
== Արտաքին հղումներ ==
{{Commonscat|Swastikas|Սվաստիկա}}
;Հիմնական
*[http://www.gutenberg.org/files/40812/40812-h/40812-h.htm Thomas Wilson, "The Swastika. The Earliest Known Symbol, and Its Migration; with Observations on the Migration of Certain Industries in Prehistoric Times"], U.S. National Museum, Smithsonian Institution, 1894.]{{ref-en}}<br>From the "Report of the U. S. National Museum for 1894", pages 757-1011, with plates 1-25 and figures 1-374.<br>Thomas Wilson - Curator, Department of Prehistoric Anthropology, U.S. National Museum.
*[http://www.ushmm.org/wlc/article.php?lang=en&ModuleId=10007453 History of the Swastika] ''(US Holocaust Memorial Museum)''
*[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/4183467.stm The Origins of the Swastika] ''BBC News''
Տող 25 ⟶ 28՝
**[http://flagspot.net/flags/qt-z.html Neo-Nazi flags] (links to other ''FOTW'' pages)
 
== Ծանոթագրություններ ==
==Աղբյուրներ==
{{ծանցանկ}}
<references/>
 
== Տես նաև ==
* [[Հավերժության հայկական նշան]]
 
[[Կատեգորիա:Սվաստիկա]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սվաստիկա» էջից