«Միավորների համակարգեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
{{վիքիֆիկացում}}'''Միավորների համակարգեր''' [[ֆիզիկա]]յում, հիմնական և ածանցյալ [[չափման միավորներ|միավորների]] խմբեր, որոնք կազմվում են ընդունված սկզբունքների համաձայն և վերաբերում են մեծությունների որոշակի համակարգի։ Միավորների համակարգերը կառուցվում են [[ֆիզիկական մեծություններիմեծություններ]]ի կապն արտահայտող տեսությունների հիման վրա։ Համակարգի միավորները սահմանելիս ֆիզիկական առնչությունների հաջորդականությունն ընտրվում է այնպես, որ յուրաքանչյուր հաշորդ արտահայտություն պարունակի միայն մեկ նոր ֆիզիկական մեծություն։ Դա թույլ է տալիս ֆիզիկական մեծության միավորը սահմանել նախօրոք ընտրված միավորներով, այսինքն, վերջին հաշվով՝ համակարգի ''հիմնական'' (անկախ) միավորներով։ Առաջին Միավորների համակարգերում հիմնական են համարվել երկարության և զանգվածի միավորները, օրինակ, [[Մեծ Բրիտանիա]]յում՝ ֆուտը[[ֆուտ]]ը և անգլ․անգլիական ֆունտը[[ֆունտ]]ը, [[Ռուսաստան]]ում՝ արշինը[[արշին]]ը և ռուսերենռուսական ֆունտը։ Այդ համակարգերի մեջ մտնում էին նույն մեծության՝ ինքնուրույն անվանում ունեցող բազմապատիկ միավորներ (յարդը[[յարդ]]ը և դյույմը՝[[դյույմ]]ը՝ անգլիականում, սաժենը[[սաժեն]]ը, վերշոկը[[վերշոկ]]ը և ֆուտը՝ ռուսականում), որոնք բարդացնում էին ''ածանցյալ'' միավորների կազմումը։ Միավորների ազգային համակարգերի տարբերությունների հետ կապված դժվարությունները հանգեցրին [[Չափերի մետրական համակարգիհամակարգ]]ի մշակմանը ([[18-րդ դար]], [[Ֆրանսիա]])։
 
Մինչև [[Միավորների միջազգային համակարգ]]ին անցնելը ([[1960]]), գործածվել են տարբեր համակարգեր։
 
== MKGS (ՄԿԳՎ) համակարգ ==
Միավորների MKGS (ՄԿԳՎ) համակարգ, մեխանիկական[[մեխանիկա]]կան մեծությունների հնացած և գործածությունից դուրս եկած համակարգ է, որը նախկինում կիրառվել է տեխնիկայում՝[[տեխնիկա]]յում՝ «տեխնիկական» ոչ պաշտոնական անունով։ Համակարգի հիմնական միավորներն են՝ [[մետր]]ը (երկարության միավոր), կիլոգրամ-ուժը (ուժի միավոր) և վայրկյանը[[վայրկյան]]ը (ժամանակի[[ժամանակ]]ի միավոր)։ ՄԿԳՎ համակարգը կոհերենտ (համաձայնեցված) չէ էլեկտրական և մագնիսական մեծությունների միավորների հետ։
 
== MKSK (ՄԿՎԿ) համակարգ ==
Միավորների MKSK (ՄԿՎԿ) համակարգ, շերմայինջերմային մեծությունների միավորների համակարգ, որը Միավորների միջազգային համակարգի մասն է կազմում։ Հիմնական միավորներն են՝ մետրը (երկարության միավոր), [[կիլոգրամ]]ը (զանգվածի միավոր), [[վայրկյան]]ը (ժամանակի միավոր) և [[կելվին]]ը (թերմոդինամիկական շերմաստիճանիջերմաստիճանի միավոր)։
 
== MSK (ՄՎՄ) համակարգ ==
Միավորների MSK (ՄՎՄ) համակարգ, լուսային մեծությունների միավորների համակարգ, որը Միավորների միշազգայինմիջազգային համակարգի մասն է կազմում։ Հիմնական միավորներն են մետրը (երկարության միավոր), վայրկյանը (ժամանակի միավոր) և մոմը (լույսի ուժի միավոր)։
 
== MKS (ՄԿՎ) համակարգ ==
Միավորների MKS (ՄԿՎ) համակարգեր, մեխանիկական և [[ակուստիկա|ձայնագիտական]] մեծությունների միավորների համակարգեր, որոնք, իբրև բաղկացուցիչ մասեր, մտնում են Միավորների միշազգայինմիջազգային համակարգի մեջ։ Հիմնական միավորներն են՝ մետրը (երկ․ միավոր), կիլոգրամը (զանգվածի միավոր) և վայրկյանը (ժամանակի միավոր)։
 
== MKSA (ՄԿՎԱ) համակարգ ==
Միավnրների MKSA (ՄԿՎԱ) համակարգը էլեկտրական և մագնիսական մեծությունների միավորների համակարգ է, որը Միավորների միշազգայինմիջազգային համակարգի մասն է կազմում։ Հիմնական միավորներն են՝ մետրը (երկարության միավոր), կիլոգրամը (զանգվածի միավոր), վայրկյանը (ժամանակի միավոր) և [[Ամպեր (ուժի միավոր)|ամպերը]] (էլեկտրական հոսանքի ուժի միավոր)։
 
== CGS (ՍԳՎ) համակարգ ==
Միավորների CGS (ՍԳՎ) համակարգեր, մեխանիկական, էլեկտրական, մագնիսական և ձայնագիտական մեծությունների միավորների համակարգեր։ Հիմնական միավորներն են՝ սանտիմետրը (երկարության միավոր), գրամը (զանգվածի միավոր) և վայրկյանը (ժամանակի միավոր)։ ՍԳՎ համակարգերում ինքնուրույն անվանումով գործածվում են հետնյալ միավորները,միավորները․ դինը[[դին]]ը (ուժի միավոր), էրգը[[էրգ]]ը (աշխատանքի և էներգիայի միավոր), ստոքսը[[ստոքս]]ը (կինեմատի կականկինեմատիկական մածուցիկության միավոր), պոսսզը[[պոսսզ]]ը (դինամիկական մածուցիկության միավոր), միկրոբարը[[միկրոբար]]ը (ճնշման միավոր), մաքսվեչը[[մաքսվել]]ը (մագնիսական հոսքի միավոր), գաուսը[[գաուս]]ը (մագնիսական ինդուկցիայի միավոր), գիլբերտը (մագնիսաշարժ ուժի միավոր), էրստեդը (մագնիսական դաշտի լարվածության միավոր)։ էլեկտրական և մագնիսական մեծությունների համար կիրառում են ՍԳՎ համակարգերի 7 տեսակ, էլեկտրաստատիկական՝ CGSE (ՍԴՎԷ, վակուումի ղիէլեկտրիկ թափանցելիությունը այս համակարգում չափազուրկ մեծություն է և հավասար է 1-ի), էլեկտրամագնիսական՝ CGSM (ՍԴՎՄ, վակուումի մագնիսական թափանցելիությունը չափազուրկ մեծություն է և հավասար է 1-ի), սիմետրիկ կամ գաուսյան համակարգ CGS (ՄԳՎ, էլեկտրական միավորները համընկնում են ՍԴՎԷ-ի էլեկտրական միավորներին, իսկ մագնիսական միավորները՝ ՍԴՎՄ-ի մագնիսական միավորներին), CGSe0 (ՍԴՎ60, չորրորդ հիմնական միավորը 80֊ն է՝ վակուումի դիէլեկտրիկ թափանցելիությունը), CGS<sub>e0</sub>o (ՍԳՎ<sub>e0</sub> չորրորդ հիմնական միավորը բ<sub>0</sub>-ն է վակուումի մագնիսական թափանցելիությունը), CGSF (ՍԴՎՖ, չորրորդ հիմնական միավորը ֆրանկլինն է՝ էլեկտրական լիցքի միավորը), CGSB (ՍԴՎԲ, չորրորդ հիմնական միավորը բիոն է՝ էլեկտրական հոսանքի ուժի միավորը)։
 
== Տես նաև ==
*[[Միավորների միջազգային համակարգ]]
 
{{ՀՍՀ}}