|
[[Պատկեր:SI base unit hy.svg|thumb|ՄՄՀՄՀ յոթ հիմնարար միավորները և իրանց սահմանումների փոխկապվածությունը։ Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ, վերևից․ [[կելվին]] ([[ջերմաստիճան]]), [[վայրկյան]] ([[ժամանակ]]), [[մետր]] ([[երկարություն]]), [[կիլոգրամ]] ([[զանգված]]), [[կանդելա]] ([[լույսի ինտենսիվություն]]), [[մոլ]] ([[նյութի քանակ]]) և [[ամպեր]] ([[էլեկտրական հոսանք]]). Վայրկյանը, կելվինը և կիլոգրամը, սահմանված են այլ միավորներից անկախ։ Մետրը սահմանված է լույսի արագության միջոցով, այդպիսով կախված է վարկյանի սահմանումից։ Այլ հիմնական միավորների սահմանումները ավելի բարդ են։]]
'''Միավորների միջազգային համակարգ''', '''SI համակարգ''', [[ֆիզիկական մեծություններիմեծություն]]ների [[միավորների համակարգ։համակարգ]]։ Ընդունել և գործնական կիրառության է հանձնարարել չափերինՉափերին և կշիռներին նվիրվածկշիռների XI գլխավոր կոնֆերանսը (հոկտեմբեր, 1960, Փարիզ, տե՛ս [[Չափագիտական ծառայություն]])։ Կրճատ նշանակվում է ՄՀ (միջազգային նշանակումը՝ SI, ըստ "Système international" անվանման սկզբնատառերի)։
== Պատմությունը ==
ԽՍՀՄ-ում գործածության մեջ է դրվել 1963-ի հունվարի 1-ից։ ՄՄՀՄՀ մշակվել է միավորների տարբեր համակարգերի բարդ համախմբությունը և Չափերի [[մետրական համակարգիհամակարգ]]ի հիման վրա կազմված առանձին արտահամակարգային միավորները փոխարինելու, ինչպես նան միավորներից օգտվելը հեշտացնելու նպատակով։
== Նպատակահարմարությունը ==
ՄՄՀՄՀ-ի առավելություններն են՝ ունիվերսալությունը (ընդգրկում է գիտության և տեխնիկայի բոլոր բնագավառները) և կոհերենտությունը, այսինքն՝ համեմատականության գործակից չպարունակող հավասարումների հիման վրա կազմվող ածանցյալ միավորների համաձայնեցվածությունը։ Վերջինիս շնորհիվ, հաշվարկներ կատարելիս, վերանում է բանաձևերի մեջ միավորների ընտրությունից կախված գործակիցներ մտցնելու անհրաժեշտությունը։
Աղյուսակներում ստորև բերված են ՄՄՀՄՀ-ի հիմնական, լրացուցիչ և որոշ ածանցյալ միավորների անվանումներն ու նշանակումները (միջազգային և հայերեն)։ Առաջին երեք հիմնական միավորները (մետր, կիլոգրամ, վայրկյան) թույլ են տալիս համաձայնեցված ածանցյալ միավորներ կազմել մեխանիկական բնույթ ունեցող բոլոր մեծությունների համար, իսկ մյուսները (ամպեր, կելվին, կանդելա, մոլ) ավելացված են մեխանիկականի չբերվող մեծությունների ածանցյալ միավորներ կազմելու նպատակով։ Ռադիան և ստեռադիան լրացուցիչ միավորները ծառայում են հարթ կամ մարմնային անկյուններից կախված մեծությունների ածանցյալ միավորները կազմելու համար։ Բազմապատիկ միավորների անվանումները կազմելիս օգտվում են համապատասխան նախածանցներից (դեցի, սանտի, հեկտո, մեգա են)։
== Միավորները ==
ՄՄՀՄՀ միավորների անվանումները գրվում են փոքրատառ, իսկ նշանակումը՝ առանց կետի, ի տարբերություն սովորական հապավումների։
=== Հիմնական միավորներ ===
|align="left"| [[Երկարություն]] ||L|| [[մետր]] || metre || մ || m
|-
|align="left"| [[Զանգված]] ||M|| [[կիլոգրամ]]<ref>Պատմականորեն «կիլոգրամն» արդեն իր մեջ ընդգրկում է բազմապատիկ «կիլո»֊ն, այդ պատճառով միավորին բազմապատիկ կամ տասնորդական մասերն արտահայտող միավորները կազմվում են՝ [[գրամ]]ին (որն ինքնին ՄՄՀՄՀ-ում ամբողջ միավորի մաս է՝ 1 գ = 10<sup>−3</sup> կգ) համապատասխան նախածանցներ ավելացնելով (միլիգրամ, միկրոգրամ և այլն)։</ref> || kilogram|| կգ || kg
|-
|align="left"| [[Ժամանակ]] ||T|| [[վայրկյան]] || second || վ || s
=== Ածանցյալ միավորներ ===
{| class="standard" style="text-align:center"
|+ ՄՄՀՄՀ ածանցյալ միավորները, որոնք ունեն հատուկ անվանում և նշանակում
!rowspan="2"|Մեծություն||colspan="2"| Միավոր||colspan="2"| Նշանակում||rowspan="2"| [[Չափայնություն|Արտահայտություն]]ը հիմնական միավորներով
|-
|-
|align="left"|[[Հարթ անկյուն]]
| [[ռադիան (չափման միավոր)|ռադիան]]<ref>Սկզբում ռադիանը և ստեռադիանը մտնում էին ՄՄՀՄՀ լրացուցիչ միավորների մեջ։ Սակայն 1995թ․ Մետրիկական կոնվենցիան սահմանեց ՄՄՀՄՀ լրացուցիչ միավորների դասից հանել ռադիանը և ստեռադիանը և ներառել ՄՄՀՄՀ ածանցյալ չափազուրկ միավորների մեջ, որոնք ունեն հատուկ անվանում և նշանակում։</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bipm.org/en/CGPM/db/20/8/ |title= Չափերի և կշիռների XX գլխավոր կոնֆերանս (1995) |author= |date=|work=|publisher=Չափերի և կշիռների միջազգային բյուրո|accessdate=2014-11-28|lang=en}}</ref> || radian || ռադ || rad
| մ·մ<sup>−1</sup> = [[Չափազուրկ մեծություն|1]]
|-
| 